Tác Giả, Tác Phẩm, Tuyển Tập Thơ của Nhà Thơ Nguyễn Khoa Điềm

• Nguyễn Khoa Điềm sinh ngày 15-3-1943 tại thôn Ưu Điềm, xã Phong Hòa, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên – Huế.
• Năm 1955: Nguyễn Khoa Điềm ra Bắc học tại trường học sinh miền Nam.
• Năm 1964: ông tốt nghiệp khoa Văn của Trường ĐH Sư phạm Hà Nội. Sau đó, ông về Nam hoạt động trong phong trào học sinh, sinh viên Huế; xây dựng cơ sở cách mạng, viết báo, làm thơ… cho đến năm 1975.
• Năm 1975: ông trở thành hội viên hội nhà văn 1975.
• Năm 1994 Nguyễn Khoa Điềm ra Hà Nội, làm Thứ trưởng Bộ Văn hoá – Thông tin.
• Năm 1995: Ông được bầu làm Tổng Thư ký Hội Nhà văn Việt Nam khóa V.
• Năm 1996: Ông là Đại biểu Quốc hội nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam khoá X và là Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thông tin.
• Năm 2001: tại Đại hội Đại biểu toàn quốc Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ IX, ông trở thành Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương, Trưởng ban Tư tưởng Văn hóa Trung ương (2001 – 2006)
• Hiện nay, ông đã nghỉ hưu và sống tại Thành phố Huế.

• Nguyễn Khoa Điềm được sinh ra trong gia đình có truyền thống yêu nước và hiếu học, do đó những áng thơ của ông đều hướng về tình yêu quê hương, đất nước. Có thể nó ông là một trong những nhà thơ tiêu biểu nhất trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ.
• Trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, thơ của Nguyễn Khoa Điềm thể hiện rõ được con người Việt Nam và bản chất anh hùng bất khuất của chiến sĩ Việt Nam. Một số tác phẩm tiêu biểu của Nguyễn Khoa Điềm: Đất ngoại ô, Ngôi nhà có ngọn lửa ấm, trường ca Mặt đường khát vọng,…
• Tác phẩm được xem là thành công nhất của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm, đó chính là bài thơ “Đất nước”. Bài thơ ra đời trên chiến trường Bình Trị Thiên vào mùa đông năm 1971. Với việc kết hợp tinh tế giữa ca dao và dân ca vào trong thơ, Nguyễn Khoa Điềm đã thể hiện được cảm nhận mới lại của tác giả đối với đất nước.
• Có thể nhận định bài thơ Đất nước là một tác phẩm thành công vang dội, mang đến cho người đọc một cái nhìn toàn vẹn về tinh thần dân tộc và tinh thần yêu nước. Bài thơ đã đi vào lòng nhiều thế hệ người Việt Nam và được đưa vào sách giáo khoa để giảng dạy cho học sinh trong chương trình Chương trình Ngữ văn THPT.

Giải thưởng:

• Giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam với tập thơ “Ngôi nhà có ngọn lửa ấm”.
• Giải thưởng Văn học Nghệ thuật Cố đô (giải B) với tập thơ “Cõi lặng” – năm 2010.
• Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật.

• Các bài thơ của Nguyễn Khoa Điềm thường lấy chất liệu từ văn học Việt Nam và cảm hứng từ quê hương, con người cũng như tinh thần chiến đấu của những người chiến sĩ yêu nước.
• Thơ ông hấp dẫn bởi sự kết hợp giữa cảm xúc nồng nàn và suy tư sâu lắng của người trí thức về đất nước và con người Việt Nam.
• Là người trực tiếp tham gia chiến đâu nên thơ của ông rất chân thật và giàu tính chiêm nghiệm, đặc biệt là cảm xúc vô cùng sâu lắng mang đậm màu sắc trữ tình.
• Là một người có ý thức và trách nhiệm với đất nước, thế nên những câu thơ ông sáng tác thể hiện rõ vai trò, trách nhiệm của người công dân, người lính với đất nước.

=> Thơ ông giàu chất suy tư, xúc cảm dồn nén, mang màu sắc chính luận.

Ông nguyên là Ủy viên Bộ chính trị Ban chấp hành Trung ương Đảng cộng sản Việt Nam. Là bí thư Trung ương Đảng Cộng Sản khóa IX. Là đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa X và nguyên là bộ trưởng bộ Văn hóa và Thông tin.

*Đất và khát vọng

+Đất ngoại ô (1972)

• Đất ngoại ô
• Nơi Bác từng qua
• Cái nền căm hờn
• Tiễn bạn cuối mùa đông
• Người con gái chằm nón bài thơ
• Mùa xuân ở A Đời
• Con chim thời gian
• Nỗi nhớ
• Con gà đất, cây kèn và khẩu súng
• Bếp lửa rừng
• Cát trắng Phú Vang
• Khoảng trời yêu dấu
• Từ những gì các anh trao?
• Thưa mẹ con đi
• Tôi lại đi đường này
• Nghĩ về một nhãn hiệu
• Gửi anh Tường
• Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ
• Lau
• Hình dung về Chê Ghêvara
• Tình ca
• Vỗ hờn
• Trên núi sông
• Màu xanh lên đường
• Bước chân – ngọn đèn
• Hồi kết cuộc
• Xanh xanh bóng núi
• Ngày vui
• Tháng chạp ở Hồng Trường
• Chiều Hương Giang

+Mặt Đường Khát Vọng (1974)

• Lời chào
• Báo động
• Giặc Mỹ
• Tuổi trẻ không yên
• Đất nước
• Áo trắng và mặt đường
• Xuống đường
• Khoảng lớn âm vang
• Báo bão

*Các tác phẩm khác

• Anh đợi
• Ánh sáng
• Bạn ơi, bạn có nhớ?
• Bạn thơ
• Bây giờ là lúc…
• Biển trước mặt – Biển
• Biển trước mặt – Lời ru
• Biển trước mặt – Nắng cửa Tùng
• Bốn câu để lại
• Bốn mươi năm gặp lại…
• Buổi đầu
• Các nhà thơ trên đường
• Cánh đồng buổi chiều
• Cáp quang
• Cầu Long Biên
• Cây vú sữa trước sân nhà
• Có một ngày
• Cỏ ngọt
• Cỏ trước Ba Đình
• Cõi lặng
• Đất nước những tháng năm thật buồn
• Đêm thu ở Hội An
• Đi bên mùa thu
• Đi mãi vào rặng núi xa mờ
• Đọc thơ tứ tuyệt của Đỗ Mục
• Đồng dao mùa xuân
• Em, cây chò của anh
• Giữa ngày xa cách
• Hoa quỳ vàng
• Hồ Tây, 2011
• Hy vọng
• Không có quyền mệt mỏi
• Kính tặng Nguyên Hồng
• Làng Phao Võng
• Lặng lẽ
• Lên núi thăm chùa
• Mai vườn nở sớm
• Mẹ và quả
• Miền quê
• Một con người
• Một người
• Mưa có nói gì không nhỉ?
• Mưa thu
• Ngàn năm Thăng Long
• Ngày đầu năm thăm lão danh tăng
• Ngày về
• Ngôi nhà có ngọn lửa ấm
• Ngũ ngôn ở An Hiên
• Người nằm bên Hồ Tây
• Người ở Yên Tử
• Nhân dân
• Nhớ Lưu Quang Vũ
• Nhớ một nhà thơ đã mất
• Nhớ Nguyễn Đ.
• Những bài hát, con đường và con người
• Những bài thơ tình viết trong chiến tranh – Bài 1
• Những bài thơ tình viết trong chiến tranh – Bài 2
• Những bài thơ tình viết trong chiến tranh – Bài 3
• Những bài thơ tình viết trong chiến tranh – Bài 4
• Những câu hỏi đầu năm
• Những quyển sách
• Nói với bạn bè trong cuộc họp
• Nói với nhà văn quá cố
• Ở tuổi sáu ba
• Sau ngày hội
• Sống
• Sông Hương
• Sự thật của cuộc ra đi
• Tắm bến Hà Khê
• Tặng một người sáng tạo
• Tập thiền
• Tháng giêng về Văn Giang
• Tháng tư
• Tháng tư, Trường Sa
• Thăm mộ ông bà
• Thấy người trở lại
• Trường ca
• Thơ tặng cháu ngoại
• Thời đại Hồ Chí Minh
• Tiễn biệt nhà thơ Tố Hữu
• Trên đường
• Trong cánh rừng hiện đại
• Trong những buổi chiều
• Trở lại A Lưới
• Tự do
• Thơ Nguyễn Khoa Điềm (1990)
• Uống rượu với bác Dương Văn Vượng
• Vào hạ
• Cửa thép
• Về quê đón Tết
• Viết cho lần cuối
• Viết cuối năm
• Viết ở Hàn Quốc
• Viết trong ngày Valentine
• Viết từ Đà Nẵng

Đất Nước

Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi

Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể

Đất Nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ăn

Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc

Tóc mẹ thì bới sau đầu

Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn

Cái kèo, cái cột thành tên

Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng

Đất Nước có từ ngày đó…

Đất là nơi anh đến trường

Nước là nơi em tắm

Đất Nước là nơi ta hò hẹn

Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm

Đất là nơi “con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc”

Nước là nơi “con cá ngư ông móng nước biển khơi”

Thời gian đằng đẵng

Không gian mênh mông

Đất Nước là nơi dân mình đoàn tụ

Đất là nơi Chim về

Nước là nơi Rồng ở

Lạc Long Quân và Âu Cơ

Đẻ ra đồng bào ta trong bọc trứng

Những ai đã khuất

Những ai bây giờ

Yêu nhau và sinh con đẻ cái

Gánh vác phần người đi trước để lại

Dặn dò con cháu chuyện mai sau

Hằng năm ăn đâu làm đâu

Cũng biết cúi đầu nhớ ngày giỗ Tổ

Trong anh và em hôm nay

Đều có một phần Đất Nước

Khi hai đứa cầm tay

Đất Nước trong chúng mình hài hoà nồng thắm

Khi chúng ta cầm tay mọi người

Đất nước vẹn tròn, to lớn

Mai này con ta lớn lên

Con sẽ mang đất nước đi xa

Đến những tháng ngày mơ mộng

Em ơi em Đất Nước là máu xương của mình

Phải biết gắn bó san sẻ

Phải biết hoá thân cho dáng hình xứ sở

Làm nên Đất Nước muôn đời…

Những người vợ nhớ chồng còn góp cho Đất Nước những núi Vọng Phu

Cặp vợ chồng yêu nhau góp nên hòn Trống Mái

Gót ngựa của Thánh Gióng đi qua còn trăm ao đầm để lại

Chín mươi chín con voi góp mình dựng Đất tổ Hùng Vương

Những con rồng nằm im góp dòng sông xanh thẳm

Người học trò nghèo giúp cho Đất Nước mình núi Bút, non Nghiên.

Con cóc, con gà quê hương cùng góp cho Hạ Long thành thắng cảnh

Những người dân nào đã góp tên Ông Đốc, Ông Trang, Bà Đen, Bà Điểm

Và ở đâu trên khắp ruộng đồng gò bãi

Chẳng mang một dáng hình, một ao ước, một lối sống ông cha

Ôi Đất Nước sau bốn ngàn năm đi đâu ta cũng thấy

Những cuộc đời đã hoá núi sông ta…

Em ơi em

Hãy nhìn rất xa

Vào bốn ngàn năm Đất Nước

Năm tháng nào cũng người người lớp lớp

Con gái, con trai bằng tuổi chúng ta

Cần cù làm lụng

Khi có giặc người con trai ra trận

Người con gái trở về nuôi cái cùng con

Ngày giặc đến nhà thì đàn bà cũng đánh

Nhiều người đã trở thành anh hùng

Nhiều anh hùng cả anh và em đều nhớ

Những em biết không

Có biết bao người con gái, con trai

Trong bốn ngàn lớp người giống ta lứa tuổi

Họ đã sống và chết

Giản dị và bình tâm

Không ai nhớ mặt đặt tên

Nhưng họ đã làm ra Đất Nước

Họ giữ và truyền cho ta hạt lúa ta trồng

Họ truyền lửa cho mỗi nhà từ hòn than qua con cúi

Họ truyền giọng điệu mình cho con tập nói

Họ gánh theo tên xã, tên làng trong mỗi chuyến di dân

Họ đắp đập be bờ cho người sau trông cây hái trái

Có ngoại xâm thì chống ngoại xâm

Có nội thù thì vùng lên đánh bại

Để Đất Nước này là Đất Nước Nhân dân

Đất Nước của Nhân dân, Đất Nước của ca dao thần thoại

Dạy anh biết “yêu em từ thuở trong nôi”

Biết quý công cầm vàng những ngày lặn lội

Biết trồng tre đợi ngày thành gậy

Đi trả thù mà không sợ dài lâu

Ôi những dòng sông bắt nước từ lâu

Mà khi về Đất Nước mình thì bắt lên câu hát

Người đến hát khi chèo đò, kéo thuyền vượt thác

Gợi trăm màu trên trăm dáng sông xuôi

Người dạy ta nghèo ăn cháo ăn rau

Biết ăn ớt để đánh lừa cái lưỡi

Cái cuốc, con dao, đánh lừa cái tuổi

Chén rượu đánh lừa cơn mỏi, cơn đau

Con nộm nang tre đánh lừa cái chết

Đánh lừa cái rét là ăn miếng trầu

Đánh lừa thuồng luồng xăm mình xăm mặt

Đánh lừa thằng giặc là chuyện Trạng Quỳnh

Nhưng lạ lùng thay, nhân dân thông minh

Không hề lừa ta dù ca dao, cổ tích

Ta lớn lên bằng niềm tin rất thật

Biết bao nhiêu hành phúc có trên đời

Dẫu phải khi cay đắng dập vùi

Rằng co Tấm cũng làm về hoàng hậu

Cây khế chua có đại bàng đến đậu

Chim ăn rồi trả ngon ngọt cho ta

Đất đai cỗi cằn thì người sẽ nở hoa

Hoa của đất, người trồng cây dựng cửa

Khi ta đến gõ lên từng cánh cửa

Thì tin yêu ngay thẳng đón ta vào

Ta nghẹn ngào, Đất Nước Việt Nam ơi!…

Ta lớn lên khao khát những chân trời

Những mảnh đất chân mình chưa bén được

Những biển khới chứa mặt trời đỏ rực

Những ngàn sao trôi miết giữa màu xanh

Ôi có cách gì ta được ngắm những bình minh

Buổi vũ trụ chớp bùng nên sự sống

Và ánh sáng trên chiếc xe vàng chuyển động

Bỗng một ngày ấm áp kể ta nghe

Về những con ngươi của thiên thể xa xôi

Muốn bầu bạn với con người Trái đất

Ôi phút đó ta vùng lên ngây ngất

Muốn ôm choàng hết tất cả trời mây

Trái tim tay nặng trĩu những mê say

Sẽ gieo xuống làm âm vang mặt đất…

Nhưng em ơi, cái điều trông đợi nhất

Vẫn những gì có thể có hôm nay

Từ hôm nay, trên mảnh đất ta đây

Ta nắm nó như sợi mây vững chãi

Rồi rút dần từ cánh rừng vĩ đại

Của cuộc đời hằng nuôi dưỡng chúng ta

Và diệu kỳ thay! Ta bỗng loá bất ngờ

Ta đã thấy cuộc đời vô hạn

Giữa đất đai, nhân dân, bè bạn

Ta tìm ra ánh sáng của Con Người

Những Con Người làm sông núi sáng tươi…

Những địa danh trôi từ thuở xa xôi

Trôi bằng máu và trôi bằng nước mắt

Đã đọng lại thành tên ngươi, tên đất

Bao năm rồi suốt mặt pha, triền sông

Nhưng không có con người nào đã trôi hết sâu nông

Bằng những người dân miền Tây nghèo khổ

Đây không biển thì rừng làm biển cả

Một biển xanh với cồn sóng ngút trời

Họ bám mình vào tấm rẫy nổi trôi

Rồi gục chết dưới màu xanh vĩnh viễn

Cuộc đời họ mênh mang bất định

Chỉ đó nghèo bám riết lấy màu da

Ôi mây trắng ngang đầu, gió dưới rừng xa

Đất Nước ở đâu? Đâu là Đất Nước?

Kờ-ruồng Kù tiệt!

Tiếng suối hay tiếng chim?

Tiếng người hay tiếng chiêng?

Tiếng đá lăn, cây đổ?

Thác gào hay đá nổ?

Kờ-ruồng Kù tiệt!

Kờ-ruồng Kù tiệt!

Đất Nước! Đất Nước!

Đất Nước trên miệng ta rồi

Trong tim ta mang

Trên chân ta bước

Đất Nước! Đất Nước!

Cả núi rừng thét lên đồng loạt!

Đó là năm dưới thời giặc Pháp

Chúng hất hàng chục chòi Ta-ôi ra khỏi bản đồ

Đẩy họ vào những cánh rừng xanh không Tổ quốc

Chính lúc đó

Lửa đã cháy lên!

Lửa ngàn đời từ mỗi bếp cháy lên!

Đốt nhà! Ta đốt hết nhà!

Địu con lên lưng vác giáo lên vai

Đánh trăm chiếc cồng xuyên thủng núi

Mắt người già quắc lên cho đàn trẻ theo

Ta đạp rừng nhằm phía Đông bươn tới!

Ôi ta về nguồn! Về nguồn!

Kờ-ruồng Kù tiệt!

Kờ-ruồng Kù tiệt!

Đất Nước! Đất Nước!

Ôi ta về theo Đất Nước

Ta không chịu làm người dân không Đất Nước

Không Việt Nam

Biển rừng gào lên như muốn níu chân ta

Biển rừng không cuốn ta vào vô định nữa

Ta làm con suối rừng biết tìm sông mà tới

Ta làm con nai biết tìm lối mà về

Mặt trời mọc, mặt trời chỉ hướng

Ôi lòng ta có mặt trời soi sáng

Ta trở về Đất Nước Tổ tiên ơi!…

Và hôm nay

Khi bom thằng Mỹ tới

Cắt ngang những nói nhọn nhà làng

Chôn những nhà mồ vào đất bụi

Ta đánh lên tiếng cồng

Ta gọi vang rừng vang úi

Đất Nước!

Ta đánh lên tiếng chiêng cho cả Bắc Nam cùng nghe được!

Nghe tấm lòng người Tà-ôi, Pa-kô, Cà-tu

Thuỷ chung Đất Nước

Rồi ta quăng cồng dưới suối

Rồi ta chủ chiêng dưới cây

Ta đi

Trong âm vang yêu nước

Ta đi với rựa và tên

Rựa ta mài vào gỗ thành nương

Tên ta gài xuống đất thành bẫy

Thằng Mỹ vào thì xác mà để đấy!

Thằng nguỵ vào thì xác nó đừng chôn!

Cho cháu con ta, ai sau nữa, được nhìn!

Ôi Đất Nước đầu mũi dao

Đất Nước đầu mũi tên

Đất Nước đầu tiếng chiêng

Đất Nước là ngọn lửa

Đất Nước tràn lên từng đỉnh núi

Đất Nước thiêng liêng…

Đêm nay ta lên hết mặt sông Hồng!

Nước đánh động dưới chân ta rồi

Đất Nước

Đang gọi ta từng hồi trống thúc

Đất Nước xoáy nhào tim ta

Ký ức

Đất Nước muôn đời đang vặn mình, đang sôi…

Chúng ta là người dân miền Nam

Nhung tôi biết anh gốc gác họ Hoàng Kinh Bắc

Còn tôi họ Nguyễn tỉnh Đông

Huyết thống ta trôi trên bán đảo âm thầm

Hôm nay bỗng réo sôi từng hồi từng trận

Khi cơn lũ đang lao qua châu thổ sông Hồng!

Ta lên hết mặt đê sông Hồng!

Dẫu chỉ bằng tâm tưởng

Ở đâu đó ta không còn nhớ nữa

Sao tổ tiên ta cầm cuốc, cầm cày

Cầm giáo, cầm khiên và cất tiếng hát lưu đày

Để xa châu thổ từ độ ấy…

Ôi những gốc tre tổ tiên ta từng thấy

Vẫn còn nguyên trên bờ bãi sông Hồng

Lúa lên xanh trên những cánh đồng

Cũng có tay cha ông in vào trong lúa

Sâu thẳm quá cho đến từng mái rạ

Cũng có dáng một ngày cha ông khăn gói bước ra

Ôi những gì Người đã ước mơ

Thì bây giờ cũng thơm lá thơm hoa

Nên hôm nay chúng ta

Phải lên hết đê sông Hồng mà giữ lấy!

Đất Nước

Phải chặt tre, đóng cọc mà giữ lấy!

Đất Nước

Phải đan phên, đổ đất mà giữ lấy!

Đất Nước

Phải phá nhà, chặt cây vườn vác ra mà giữ lấy!

Đất Nước

Phải neo người xuống sông, chặn nước mà giữ lấy!

Đất Nước

Đất Nước không thể trôi được!

Máu xương, mồ mả tổ tiên đã trôi đi

Những dòng họ đã trôi đi

Nhưng hôm nay không thể nào trôi được!

Đất Nước

Đang gầm lên trong sóng gió ngất trời

Hàng chục triệu thước khối nước đang lao vào mặt đất

Cuộc xáp trận của vật chất muốn đè vật chất

Của thiên nhiên đè xuống con người

Ta vươn mình gánh lấy đất đai

Ta ném máu xương ta vào làm vật cản

Tất cả ý chí và sinh mạng

Phải được vai dựa vào vai, đùi gối lên đùi

Đẩy con đê sông Hồng tiến lên phía trước

Thắng giặc Mỹ hay thắng giặc nước

Đều nhất tề xung phong!

Sơn Tinh đang nhìn ta lo lắng đăm đăm

Cả nhân loại đang nhìn ta cổ vũ

Con cháu ta mai sau hối hả lật từng trang lịch sử

Ngợp trước con đê sông Hồng lên cao, lên cao…

Chào 4000 năm! Con đê như một cánh tay cao

Của thế trận những người làm chủ

Làm chủ cuộc đời và lướt từng đỉnh lũ

Bảo vệ miến Bắc, chi viện miền Nam!

Mẹ Việt Nam ơi!

Đêm nay con về gối đầu trên cánh tay của Mẹ

Ôi cánh tay rắn rỏi, dịu hiền

Lấm láp bùn lầy nhưng ấm áp niềm tin

Đó là hai cánh đê sông Hồng của Mẹ

Mẹ phả vào mặt con nồng nàn mùi sữa

Của những đồng xa nguyên vẹn như mùa

Con đã đi xa từ thuở ấy đến giờ

Nay bọn Mỹ còn cắt chia Đất Nước

Nhưng đêm đêm con trở về thân thuộc

Ngủ trên cánh tay Mẹ hiền từ cay đắng nuôi con

Trong tháng năm chớp bể mưa nguồn

Ru con lớn và làm người thương Mẹ…

Đã có một thời

Ai muốn vào châu Mỹ La-tinh

Đến trước vịnh Ca-ra-ip

Sẽ không cần dùng địa bàn

Cứ nhìn những xác da đen

Trôi bập bềnh trên biển

Những xác da đen chỉ hướng

Đưa anh vào “mảnh vườn sau” của chủ nghĩa thực dân

Đã có một thời

Ai muốn đến Việt Nam

Cứ theo gót những đàn ngựa phương Bắc

Hay chữ thập trên tàu buôn nước Pháp

Các bạn sẽ tìm ra Việt Nam

Bởi vì ngày ấy

Nước chúng tôi chưa có trên bản đồ thế giới

Ngôn ngữ loài người chưa biết hai chữ “Việt Nam”

Và dẫu bạn đến đây

Chỉ có những tên đô hộ phủ toàn quyền

Đứng ra tiếp bạn

Nhưng hôm nay

Bạn hãy đi theo những đoàn đi bộ tuần hành

Mang những lá cờ sao vàng

Ở Pa-ri, ở Mát-xcơ-va hay Xtốc-khôm

Bạn sẽ đến được Việt Nam tôi đó

Bởi vì Việt Nam hôm nay

Nằm giữa lòng thế giới

Nằm trong tim nhân loại

Nằm trên con đường dẫn ta tới giá trị Con Người…

Bởi vì Việt Nam hôm nay

Là Việt Nam chống Mỹ

Chúng tôi gánh trên vai hành trang nặng nề của thế kỷ

Để bạn bình tâm bước vào ngưỡng cửa Tự do…

Bạn đến đây

Đã có Bác Hồ

Và Nhân dân tôi sẵn sàng đón bạn

Dẫu Người đi vắng

Bạn có thể đến nhà Người thăm một khóm hoa

Rồi cùng nhân dân tôi trò chuyện

Nhân dân tôi đẩy tình yêu mến

Đã được Người dặn dò trước phút đi xa…

Bạn hỏi vì sao cúng tôi yêu quý Bác Hồ

Bởi vì Người là Người đầu tiên

Về với Đất Nước chúng tôi

Mang chủ nghĩa Mác-Lê nin

Chứa trong trái tim yêu nước nhất

Khi Người đặt tay lên

Hòn đất Việt Nam đầu biên giới

Thì từ đó

Đất không phải là đất nữa

Đất là chiến hào

Đất là cạm bẫy

Đất là hoa trái

Nuôi chúng tôi, che chúng tôi cầm súng lên đường!

Có Người, chúng tôi có lại Hùng Vương

Có lại dáng búp sen nghìn năm của chùa Một Cột

Và những búp sen miền Nam tận bùn lầy Đồng Tháp

Có Người, cũng đã thành thơ

Có Người, mỗi mũi tên đồng Cổ Loa

Không chịu vùi dưới đất

Không nằm yên trong viện bảo tàng

Chúng bay lên xé gió thời gian

Mở hết đường bay qua thăng trầm lịch sử

Để cắm vào đầu giặc Mỹ!

Có Người, pho Bồ Tát nghìn tay nghìn mắt

Biết toả hào quang từ hàng chục cánh tay

Có Người, pho Bồ Tát triều Lý chỉ còn đầu

Vẫn nguyên vẹn trong lòng chúng tôi nhờ búi tóc thời vua Hùng để lại

Và pho Kim Cương trên đôi chân vững chãi

Dẫu mất đầu vẫn giữ một dáng đứng Việt Nam

Đấy, Đất Nước chúng tôi đổ vỡ biết bao lần

(Cả những pho từ bi cũng không ngoài hoạn nạn

Nhưng có Người, những cái mất đi phải trả về hình dáng)

Quá khứ được nhìn từ đôi mắt Hôm Nay

Và Hôm Nay từ đôi mắt Ngày Mai

Chúng tôi sống bằng Tương lai một nửa

Bằng tình yêu vô hạn những con người

Như Hôm Nay nhìn Đất Nước cắt đôi

Chúng tôi đã thấy ngày hàn gắn…

Bởi vì Người là người đầu tiên

Yêu miền Nam trong trái tim mình

Yêu tuổi trẻ miền Nam 25 năm

Chưa có được ngày hạnh phúc

Mà Người dạy chúng tôi

Hãy bền gan đánh giặc

Dẫu phải chết cũng không khuất phục:

“Không có gì quý hơn Độc lập, Tự do!”

Chúng tôi là con cháu Bác Hồ

Có nghĩa là chúng tôi giống Bác

Những gì còn non nớt

Chúng tôi học tập để sống, chiến đấu như Người

Bởi vì Người là đất nước của chúng tôi

Mỗi sợi tóc trắng của Người đều ghi ngày gian khổ nhất

Của Đất Nước, những năm dài đánh giặc

Đôi dép của Người mòn vẹt gót

Người đã đi những ngả đường Đất Nước hành quân

Trái cà Người ăn

Cũng là trái cà nuôi người anh hùng đầu tiên – Thánh Gióng

Cây gậy Người cầm

Cũng có thể tìm trong trăm ngàn gậy vượt Trường Sơn

Ý chí của Người

Ý chí toàn dân tộc

Lý tưởng của Người

Sự sống chúng tôi mang…

Hồ Chí Minh – Việt Nam

Bạn và tôi cùng gọi

Hồ Chí Minh – Việt Nam

Em nghe không trái thị đã rơi xuống tay Người

Trái không chỉ rơi vì sức hút đất đai

Trái rơi vì tay Người ao ước

Khi trái chạm vào tay Người và Người ấp ủ

Thì lừng hương tay Người và Người ấp ủ

Thì Lừng hương và cô Tấm bước ra

Đi trả thù và sống Tự do…

Không rơi xuống bùn, ôi trái thị quê ta

Để bùn lấm và thành bùn vạn kiếp

Rơi vào tay Người, đó là định luật

Của đấu tranh và nhân nghĩa Việt Nam

Tuổi trẻ ơi trong sương gió tháng năm

Ta đã lớn rồi, chín đầy hy vọng

Hãy ngã xuống tay Nhân dân, hỡi sắc vàng cảu nắng

Hỡi hương thơm của nồng mặn mồ hôi..

Hãy ngã vào tay Nhân dân, đừng vãi đừng rơi

Đừng tự do, đừng hoài nghi nữa

Hãy yêu Nhân dân và nghe Người nhắn nhủ

Hãy tìm sức mạnh mình trên cơ thể Nhân dân

Nhân dân đang đi lên đội ngũ trùng trùng

Thế vô tận của nghìn năm giết giặc

Lửa đã cháy hồng hào mặt đất

Mùa chín tình yêu, mùa chín hận thù!

Không bao giờ xương máu phải bơ vơ

Ôi sông núi nghi ngàn dặm đất

Có nghe tiếng chúng con: Xin có mặt

Nguyện làm người xung kích của quê hương

Đây tiếng hát chúng con:

Tiếng hát xuống đường!

Khúc Hát Ru Những Em Bé Lớn Trên Lưng Mẹ

Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi,

Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ.

Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội,

Nhịp chày nghiêng, giấc ngủ em nghiêng.

Mồ hôi mẹ rơi má em nóng hổi,

Vai mẹ gầy nhấp nhô làm gối,

Lưng đưa nôi và tim hát thành lời:

Ngủ ngoan a kay ơi, ngủ ngoan a kay hỡi,

Mẹ thương a kay, mẹ thương bộ đội

Con mơ cho mẹ hạt gạo trắng ngần,

Mai sau con lớn vung chày lún sân…

Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi,

Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ.

Mẹ đang trỉa bắp trên núi Ka–lưi

Lưng núi thì to, mà lưng mẹ nhỏ,

Em ngủ ngoan em, đừng làm mẹ mỏi.

Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi,

Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng.

Ngủ ngoan a kay ơi, ngủ ngoan a kay hỡi,

Mẹ thương a kay, mẹ thương làng đói.

Con mơ cho mẹ hạt bắp lên đều

Mai sau con lớn phát mười Ka–lưi…

Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi,

Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ.

Mẹ đang chuyển lán, mẹ đi đạp rừng.

Thằng Mỹ đuổi ta phải rời con suối

Anh trai cầm súng, chị gái cầm chông,

Mẹ địu em đi để dành trận cuối.

Từ trên lưng mẹ em đến chiến trường,

Từ trong đói khổ em vào Trường Sơn.

Ngủ ngoan a kay ơi, ngủ ngoan a kay hỡi,

Mẹ thương a kay, mẹ thương đất nước.

Con mơ cho mẹ được thấy Bác Hồ,

Mai sau con lớn làm người Tự Do…

Lời Chào

Ta đã đi qua những năm tháng không ngờ

Vô tư quá để bây giờ xao xuyến

Bèo lục bình mênh mang màu mực tím

Nét chữ thiếu thời trôi nhanh như dòng sông…

Ta lớn lên bối rối một sắc hồng

Phương cứ nở hoài hoà như đếm tuổi

Như chiều nay, một buổi chiều dữ dội

Ta nhận ra mình đang lớn khôn…

Biết ơn những cánh sẻ nâu đã bay đến cánh đồng

Rút những cọng rơm vàng về kết tổ

Đá dạy ta với cánh diều thơ nhỏ

Biết kéo về cả một sắc trời xanh

Biết ơn mẹ vẫn tính cho con thêm một tuổi sinh thành

“Tuổi của mụ” con nằm tròn bụng mẹ

Để con quý yêu tháng ngày tuổi trẻ

Buổi mở mắt chào đời, phút nhắm mắt ra đi…

Biết ơn trò chơi tuổi nhỏ mê ly

“Chuyền chuyền một…” miệng, tay buông bắt

Ngôn ngữ lung linh, quả chuyền thoăn thoắt

Nên một đời tiếng Việt mãi ngân nga…

Biết ơn dấu chân bấm mặt đường xa

Những dấu chân trần, bùn nặng vết

Ta đi học quen dẫm vào không biết

Dáng cuộc đời in mãi dáng ta đi…

Biết ơn dòng sông dựng dáng kiếm uy nghi

Trong tâm trí một nhà thơ khởi nghĩa

Cao Bá Quát ngã mình trên chiến địa

Trăm năm rồi sông vẫn sáng màu gươm…

Trăm năm rồi ta đếm bước sông Hương

Vẫn soi thấy niềm đau và nổi giận

Khuôn mặt trẻ bỗng già trên lớp sóng

Ngẩng đầu lên, ta thấy mặt quân thù!

Mẹ Và Quả

Những mùa quả mẹ tôi hái được

Mẹ vẫn trông vào tay mẹ vun trồng

Những mùa quả lặn rồi lại mọc

Như mặt trời, khi như mặt trăng.

Lũ chúng tôi từ tay mẹ lớn lên

Còn những bí và bầu thì lớn xuống

Chúng mang dáng giọt mồ hôi mặn

Rỏ xuống lòng thầm lặng mẹ tôi.

Và chúng tôi, một thứ quả trên đời

Bảy mươi tuổi mẹ đợi chờ được hái

Tôi hoảng sợ ngày bàn tay mẹ mỏi

Mình vẫn còn một thứ quả non xanh?

Sống

Không thể nào chấp nhận sống:

Cho dù được đặt hoa trước cửa

Hát véo von trên cánh đồng

Thắp hương người dưới mộ

Thiệp hồng như chim bay

Đồng tiền chuồi qua khung cửa.

Không thể nào chấp nhận sống:

Với lời cầu xin, lời doạ nạt

Con người luôn đi sau thời gian

Để thời gian chỉ còn báo mộng

Không thể nào bưng hai tay

Một bình an đặng sống

Không thể nào cúi đầu

Nhìn ngón chân bất lực.

Không thể nào chấp nhận sống:

Mà không biết mình về đâu

Không biết mình có thể làm gì

Buồn vui theo kẻ khác.

Không thể nào chấp nhận sống:

Trong sợ hãi, trong lọc lừa

Chẳng nhớ tim mình còn đập.

Không thể nào chấp nhận sống:

Khi mình chưa là mình

Trống trơ như vực thẳm…

Ngày ta sống

Khi mình là sự sống

Từ ra đi đến trở về

Từ hư vô đến bụi đời

Kim cương bất hoại.

Viết Cho Lần Cuối

Anh chẳng mong chôn vào đá, vào đồng

Chỉ có thể là đất đai thân thuộc

Sâu một thước với tứ chi còi cọc

Cũng đủ mời giun dế đến lai rai

Anh chẳng thiêng, cũng chẳng doạ dẫm ai

Xin đừng ngại, ngọn cỏ hiền sẽ mọc

Trên mặt đất, một dáng hình đã khuất

Trong mây chiều hay sương sớm mai

Phải không em, chỉ nỗi khát làm người

Anh đã chọn với hai hàng nước mắt

Khi cái chết làm phép trừ vô cực

Anh là anh, mãi mãi vẫn là anh…

Ngày Vui

Tôi qua dòng sông yên tĩnh

Con cầu như tiếng ngân vui

Tiếng ve ấm bừng trí nhớ

Sen lên thơm bốn mặt thành

Ngày vui của đời ta đó

Gió thổi đường dài bâng khuâng…

Đất nước ba mươi năm

Trên vai sắt thép

Đi suốt cuộc trường chinh

Đi qua tuổi trẻ

Đi qua những cuộc tiễn đưa lặng lẽ, không hoa

Và bây giờ đất nước nở hoa

Gầm trong hai mươi mốt phát đại bác rung trời

Chào Chiến Thắng!

Đất nước của tôi

Tôi muốn quì trước chân Người

Đặt môi mình trên nguồn thẳm

In trán mình vào cát mặn

Tung tăng hoài mỗi gốc lúa làng quê

Hát khúc đồng dao về Độc Lập, Tự Do…

Mẹ ơi, con trở lại nhà

Sau lưng con cánh cửa chiều khép nhẹ

Mẹ lại ngồi trước bếp chiều lặng lẽ

Nấu cơm cho chúng con ăn

Ôi những hạt gạo nổi chìm ba mươi năm

Đời mẹ tảo tần cay đắng

Từng nuôi chúng con làm nên chiến thắng

Bây giờ chưa đủ chúng con no

Nhưng căn nhà mình lộng gió tự do

Reo tiếng trẻ những mùa làm lụng mới…

Mẹ thân yêu, với tấm lòng trọn vẹn

Mẹ vẫn khơi bếp lửa hồng như cổ tích, ca dao

Về những gì mong đợi ở mai sau…

Nơi Bác Từng Qua

Nơi mẹ sinh con ra nơi Bác từng qua

Năm tháng ấy bây giờ con mới rõ

Tóc mẹ bạc rồi, những năm đói khổ

Kinh đô đau buồn – nơi Bác từng qua.

Lớp học nào Người đã đến ngồi đây

Những mùa thu im lìm lá đổ

Như vùi sâu cả bầu trời xứ sở

Xuống dòng sông nức nở khúc Nam ai?

Góc chợ Xép, nơi nào Người đến ở

Hàng phượng nào từng nở một mùa hoa

Đã rải đỏ tâm hồn người thưở đó

Một sắc cờ vẫy gọi buổi Người xa?

Ôi trái mù u động dưới chân Người

Còn muốn theo Người ra cản giặc

Người culy nào hai càng xe khoá chặt

Sẽ cầm cờ đi trong tương lai?

Kinh đô mất, nhưng lòng Người không tắt

Từ đau thương, chân lý đến nơi này

Tổ quốc lớn lao là Tổ quốc của người chân đất

Hát dân ca và cầm búa, cầm cày.

Từ buổi ấy… Người đi không trở lại,

Nhưng thành phố vẫn đi trên những bước chân Người

Thành phố vẫn khoác hai màu trời thu thương nhớ mãi

Năm Bốn mươi lăm và ngày Bác mất, Bác Hồ ơi!

Thành phố Bác qua đã thành nơi chiến đấu

Đuổi Nhật, Tây và hất đổ ngai vàng

Giặc Mỹ kéo vào. Mỗi tiếng Người vang vọng

“Vì độc lập, tự do…” – Thành phố lại lên đường…

Nơi ấp ủ những dấu chân hy vọng

Người trồng cây đến hái trái cây về

Nên hôm nay trước trận cuối cùng đánh thắng

Bước Người về, cả thành phố lắng nghe…

Thời Đại Hồ Chí Minh

Khi những anh hùng ngẩng cao đầu ngã xuống

Miệng hô vang Hồ Chí Minh, Hồ Chí Minh

Lịch sự như một con tài cất tiếng còi cháy bỏng

Báo ga này ga Hồ Chí Minh

Khi đoán cháu con lại nối tiếp cha anh

Tiến trên đường Hồ Chí Minh đuổi giặc

Lịch sử sẽ khởi hành trên con đường ngắn nhất

Vào tương lai thơi đại Hồ Chí Minh

Khi những em bé đến trường trong tình thương bè bạn

Những dân tộc vùng cao viết chữ cụ Hồ trong núi bắng

Lịch sử sẽ lật từng trang nhanh

Trong ánh sáng thời đại Hồ chí Minh

Từ đau thương ta đứng dạy quên mình

Lẽ sống là con đường diệt Mỹ

Dáng vóc lớn khi ta cầm vũ khí

Việt Nam hùng vĩ nước non này

Trên đất nước nghìn năm những nông dân lại tập cấy cày

Nhà bác học phải nghĩ suy từ ba sào chua mặn

Năm tấn thóc để làm thép gang mặt trận

Cũng là bài ca theo suốt những đoàn quân

Ta lại có tình yêu sáng ngời hơn trăm nét hoa văn

Có nỗi vui một câu ca dao, một trang Kiều mơ ước

Có trời xanh Ba Đình ai cũng nhìn ngắm được

Có đời ta trọn vẹn giữa đời dân

Ta thêm yêu tin mỗi thước đất ta nằm

Đường ra trận ta thương từng bóng lá

Ngủ hầm sâu ta quý từng lớp gió

Đất nước này ta yêu ta thân

Ôi đất nước Hồ Chí Minh

Chưa bao giờ nghĩ suy của ta cao rộng thế

Từ việc đầu tiên là việc đuổi Mỹ dựng nhà

Cho đến việc dạy em bé đừng đi chân không

Và chuyện riêng sinh đẻ

Ba mươi triệu người dân lo toan bằng tấm lòng người cha, người mẹ

Thời đại Hồ Chí Minh chúng ta

Sung sướng thay mỗi người dân đều được thấy Bác Hồ

Càng nhớ dáng những vua Hùng thời lập nước

Bốn ngàn năm nghĩa là bốn ngàn năm có được

Một bây giờ thời đại Hồ Chí Minh

Ôi ta đã góp những chiếc nôi ngày nhân loại khai sinh

Nay đã góp máu xương chọ trọn ngày chiến thắng.

Những Việt Nam xanh màu trên châu Phi cát trắng

Những Việt Nam khoác súng tường trên châu Mỹ La-tinh

Những Việt Nam chân lý Hồ Chí Minh

Ôi Hồ Chí Minh, Hồ Chí Minh…

Điệp khúc lớn những mùa thu ra trận

Chúng con đi bát ngát tự hào

Mảnh trời xanh sau rừng biếc bay cao

Như tay bác như tay thời đại vẫy

Đường giải phóng dù gian lao máu chảy

Chúng con đi bền bỉ sức thanh xuân

Đang lớn lên như Phù Đổng trăm lần

Quyết đánh thắng bầy hung nô thể kỉ

Quyết thắp sáng trong tầm cao ý chí

Chân lý người k có gì không có gì quý hơn

Độc lập tự do, Hồ Chí Minh thời đại sáng tên người

Mai Vườn Nở Sớm

Năm nhuận, cả vườn mai nở sớm

Những vội vàng tan tác trước Văn Lâu

Thì hãy nhận những cành xanh mới chớm

Một mùa xuân bừng biếc sắc ngày sau…

Lau

Xe đi trong rừng lau

Lau làm mây, lau làm bàn tay

Vuốt nhẹ vào buồng lái

Buồng lái ta có giàn tre làm mái

Thêm lau che đường, buồng lái hóa nhà ta

Kỷ niệm tuổi thơ phơ phất bóng lau qua

Lớp trẻ đi những triền đồi bãi sóng

Trên vai bạn cờ lau tập trận

Lịch sử ngàn xưa là ước mơ nay

Xe đi trong rừng lau gió lay..

Những hòm đạn ba-mươi-cân nén chặt thùng xe

Những tải gạo năm-mươi-cân căng tròn nóng hực

Truyền thuyết xưa và thần thoại nay

Lấp lánh khung trời cánh hoa lau bay

Thung lũng A Xo một bầu cộng hưởng

Bê-năm-hai và pháo địch rú gào

Nhưng năm năm trời xe ta đi là thế

Dìu dắt cửa ngoàn vẫn tiếng lau xao

Yêu những đồi lau ra trận đêm nao

Lau thắp sáng hai bờ vực thẳm

Qua trọng điểm gạt mồ hôi thấp nhám

Những bông lau vướng vít tự bao giờ

Một màu hoa sáng loáng cả mùa khô

Màu tốc độ trên tuến đường vận chuyển.

Chiều Hương Giang

Sau chiều nay, còn buổi chiều khác nữa,

Có thể mây cao, có thể nắng vàng,

Cơn gió thổi những buổi chiều chưa tới

Tóc bao người bay rợi cả không gian…

Nhưng chiều nay, con bò gặm cỏ,

Bên dòng sông, như chưa biết chiều tan.

Tôi với nó lặng im, bè bạn

Mắt nó nhìn dìu dịu nước Hương Giang.

Những buổi chiều, những buổi chiều quê hương,

Tôi đã sống và tôi chưa được sống,

Nhưng chiều nay, vô tình trong nắng muộn,

Mắt tôi nhìn trong suốt nước Hương Giang…

Tắm Bến Hà Khê

Mười năm dầu dãi, đường xa ngái,

Bây giờ về tắm bến Hà Khê.

Nhìn lên tháp cổ cao trông đợi,

Cúi xuống dòng xưa chợt ấu thơ.

Miền Quê

Lại về mảnh trăng đầu tháng

Mông lung mặt đồng bóng chiều,

Tiếng ếch vùi trong cỏ ấm

Lúa mềm như vai thân yêu

Mùa xuân, là mùa xuân đấy

Thả chim, cỏ nội hương đồng

Đàn trâu bụng tròn qua ngõ

Gõ sừng lên mảnh trăng cong

Có gì xôn xao đằm thắm

Bao nhiêu trông đợi chóng chầy

Đàn em tóc dài mười tám

Thương người ra lính hôm mai

Để rồi bao nhiêu gió thổi

Bên giếng làng, ngoài bến sông

Có tiếng hát như con gái

Cao cao như vầng trăng trong…

Buổi Đầu

Tặng con gái

Kìa cái bông hoa làm con ngã

Kìa tiếng chim sẻ cười làm con nín khóc

Kìa cái nắng dắt con dạo chơi

Cha mẹ đi làm, con một mình tha thẩn

Ngã, đứng dậy, khóc, cười một mình…

Bốn mươi tuổi rồi, lắm khi

Cha cũng ngã, đứng dậy, khóc cười một mình

Cuộc đời cha dễ đâu toàn vẹn

Xa con

Cha đau đáu nhớ thương

Cha gọi thầm:

Nỗi chịu đựng của cha ơi

Niềm mong đợi xót xa của cha ơi

Con hãy nắm chắc thế giới này trong hai tay

Ngay tự buổi đầu:

Những chim,

Những hoa,

Những nắng…