Chắc có lẽ ít ai biết lịch sử các tên gọi của Hồ Tây

Hồ Tây có diện tích lớn nhất, nằm ở phía Tây Bắc nội thành Hà Nội với diện tích khoảng 500ha, nếu bạn muốn đi hết một vòng quanh hồ thì bạn phải đi bằng xe máy hoặc ô tô, vì hồ có chiều dài lên tới 17 km.

“Đầm Xác Cáo có lẽ là tên gọi xưa nhất của hồ Tây, gắn với sự tích con hồ ly tinh chín đuôi. Lịch sử ra đời của hồ Tây được nhắc đến lần đầu tiên trong Lĩnh Nam chích quái do Vũ Quỳnh và Kiều Phú soạn vào khoảng năm 1492” theo vi.wikipedia.org

Nay được gọi là hồ Tây thì hồ có diện tích lớn nhất ở nội thành Hà Nội cũng đã trải qua rất nhiều thời kỳ lịch sử với những tên gọi khác nhau gắn với văn hóa của từng thời đại đó, với ý chí chủ quan của con người, nên mỗi tên gọi ấy đều gắn với từng sự tích, từng câu chuyện dân gian khác nhau. Hôm nay tôi sẽ kể cho các bạn nghe về 6 tên gọi lịch sử hồ Tây bằng 6 câu chuyện đã được lưu truyền lại.

1. Đầm Xác Cáo
Đầm Xác Cáo có lẽ là tên gọi xa xưa nhất của Hồ Tây. Tên gọi này gắn với sự tích con Hồ ly tinh chín đuôi thời đó. Sự tích kể rằng nơi đây ngày xưa là rừng rậm hoang vu và nhiều gò núi. Ở đó, có một con Hồ ly tinh chuyên tác oai tác quái quấy nhiễu đời sống của người dân. Nhưng việc diệt trừ Hồ ly tinh được kể lại trong các câu chuyện dân gian cũng khác nhau. Một chuyện cho rằng Lạc Long Quân vì thương xót con dân nên đã dâng nước biển dìm chết con cáo và tạo ra hồ nước. Một câu chuyện khác kể về Huyền Thiên cũng vì thương xót và nghe lời cầu khẩn của dân chúng mà diệt trừ con cáo. Việc diệt trừ xảy ra ác liệt, khi con cáo bị diệt xong đã tạo ra một hồ nước. Từ đó, hồ có tên gọi là Đầm Xác Cáo.

2.Hồ Kim Ngưu
Hồ Kim Ngưu gắn với sự tích con trâu vàng thời đó. Nếu bạn đến Đền Kim Ngưu, nơi đây đến bây giờ vẫn còn lưu giữ rất nhiều minh chứng liên quan đến con trâu vàng. Tuy nhiên sự tích này cũng được kể khác nhau. Một câu chuyện kể rằng ngày xưa ở Núi Tiên Du có con Trâu vàng bị một Pháp sư yểm bùa, vùng dậy chạy, chạy mãi đến nhiều nơi, bằng sức mạnh của mình, nó đều tạo ra các dấu tích. Cuối cùng nó chạy tới đầu Sông Tô gặp một hồ nước, nó nhao xuống bơi lội thỏa thích rồi ở luôn trong lòng như đứa con lưu lạc vừa tìm được mẹ. Từ đó, Hồ Tây có tên gọi là Hồ Kim Ngưu.

3. Hồ Lãng Bạc
Theo Tây Hồ chí thì sau khi dập tắt cuộc khởi nghĩa bi hùng tráng của hai chị em Hai Bà Trưng, Tướng quân Mã Viện với tư cách là kẻ thôn tính văn hóa và đất nước ta đã gọi Hồ Tây là Lãng Bạc với ý nghĩa hồ đầy sóng vỗ. Tên gọi này thể hiện ý nghĩa rõ nhất vào những ngày giông bão, mặt hồ rộng, sóng nước nổi lên ầm ầm, tạo ra một cảnh hồ vô cùng hùng tráng.

4. Dâm Đàm
Cái tên nói lên tất cả, Dâm Đàm với ý nghĩa là đầm đầy tràn trề nước. Có lẽ ý nghĩa ấy muốn nói tới sự rộng lớn, mênh mang sóng nước của Hồ Tây. Tên gọi này đến bây giờ cũng không biết chính xác được gọi trong thời gian nào, nhưng theo cố GS. Trần Quốc Vượng thì Dâm Đàm có tên thật từ thời Lý – Trần (Thế kỷ X – XV) với huyền tích Lý Nhân Tông ngồi thuyền Mục Thận xem đánh cá, gặp sương mù, có thuyền tới gần, trên có hổ, Mục Thận quăng lưới bắt hổ, hóa ra đó là Thái sư Lê Văn Thịnh, và ông cho rằng Dâm Đàm nghĩa là Hồ mù sương.

5. Tây Hồ
Đến bay giờ cái tên này thi thoảng vẫn được nhắc đến, sử sách ghi rằng: “Đến năm 1573, để tránh tên húy của Vua Lê Thế Tông là Duy Đàm, người ta đổi là Tây Hồ”. Cái tên Tây Hồ có từ đó, ngoài lý do trên, có lẽ việc đặt tên này nhằm sánh với phương Bắc, vì ở Trung Quốc cũng có Tây Hồ nổi tiếng ở Hàng Châu. Việc đặt tên các địa danh, sông hồ của Việt Nam theo Trung Quốc là chuyện bình thường từ thời xưa. Nhiều người giải thích rằng Tây Hồ nghĩa là hồ phía Tây Kinh thành, tuy nhiên đây chỉ là sự suy đoán mà thôi. Cũng như Hà Đông, nếu xem bản đồ Hà Nội, thì địa danh trên không đúng theo phương vị Đông và Tây. Tây Hồ là cách đọc Hán Việt của Hồ Tây, và Hồ Tây đã trở thành cái tên gần gũi, lâu dài, nên thơ nhất đối với người Hà Nội cũng như nhân dân cả nước cho đến bây giờ.

Chùa Trấn Quốc (Ảnh internet)

6. Đoài Hồ
Chúa Trịnh Tạc (1657 – 1682) được phong tước Tây Vương, nên địa danh có chữ Tây bị ông ra lệnh đổi thành Đoài (quẻ Đoài thuộc phương Tây – ý nghĩa như nhau, âm và chữ khác nhau) như Sơn Tây gọi thành Xứ Đoài, bởi vậy nên Tây Hồ được gọi là Đoài Hồ. Nhưng cái tên Đoài Hồ không được dùng lâu, đến hết đời Chúa Trịnh Tạc người dân lại gọi lại như cũ là: Hồ Tây và nó được đưa vào sử sách sử dụng đến bây giờ.

Hi vọng rằng qua những câu chuyện tôi vừa kể các bạn sẽ phần nào hiểu được nguồn gốc lịch sử của cái tên Hồ Tây ngày nay. Dù là với tên gọi nào ở thời kỳ nào thì Hồ mang một ý nghĩa vô cùng to lớn đối với người dân toàn thành phố. Hồ Tây được coi là bức tranh Hà Nội đa màu, là lá phổi xanh của Hà Nội, giúp điều hòa không khí, tạo bầu không khí trong lành, không chỉ là nơi nghỉ ngơi thư giãn, hồ còn là nguồn cung cấp thủy hải sản lớn cho thành phố. Những sản vật sen hay hay đặc sản bánh tôm bún ốc có thể nói là tiêu biểu cho ẩm thực của người Hà Nội. Các bạn sẽ có những cảm nhận tuyệt vời nếu thử thưởng thức chúng.

Nếu các bạn ở vùng miền khác có dịp đến thăm Hà Nội, các bạn đừng quên ghé thăm đình và đền Kim Liên – chính là chấn phía nam của kinh thành Thăng Long xưa, hay đưa gia đình tới công viên nước hồ tây nghỉ ngơi vui chơi, đó đều là nhưng địa điểm thú vị xung quanh Hồ Tây để cảm nhận hết được vẻ đẹp và những món ăn nơi đây.

Nguồn: CheckinVietNam

Đăng bởi: Nghiêm Tôn Tiểu Phụng