Nhận lời mời của một người em Ninh Thuận, mấy anh em chúng tôi hẹn hò nhau làm chuyến khám phá vùng đất được mệnh danh là khô hạn nhất cả nước. Tuy nhiên nó khô hạn hay không thì phần sau tôi sẽ kể. Đợt này mọi người chọn xe lửa làm phương tiện chính cả đi lẫn về.

Kì 1: Lâng lâng trên những chuyến tàu đêm.

19h30 tôi có mặt ở ga Sài Gòn, phía trước ga có bãi giữ xe qua đêm rất tiện cho du khách đi chơi dài ngày. Phải công nhận là ga Sài Gòn khá đẹp và sạch sẽ, bên trong có nhiều dãy ghế cho du khách ngồi đợi tàu, các cửa hàng bán đồ ăn và vật dụng không thiếu thứ gì kể cả thức ăn nhanh.

Vòng lên phía trên thì gặp hai đứa em trong nhóm đã tới từ trước, vài phút sau thì gần như mọi người đã có mặt đông đủ. Tầm 8h hơn thì ga thông báo du khách có thể lên tàu, mọi người nhanh chóng qua khỏi cửa kiểm soát để đi vào sân ga. Ga Sài Gòn có tới 4-5 đường ray, có bảng chỉ dẫn ngay cửa ra vào mọi người chú ý đi cho đúng hướng nhé. Tàu của chúng tôi đêm nay là SNT2, tàu du lịch chạy tuyến cố định Sài Gòn – Nha Trang.

ninh thuận du ký: phần 1 – khám phá văn hóa chăm

Tại ga Sài Gòn

Bên trong ga Sài Gòn

20h30 tàu bắt đầu lăn bánh, nhóm 6 người vừa vặn vào một phòng, mỗi bên 3 giường từ thấp lên cao, giá tiền cũng như vậy, thấp thì mắc nhất và giảm dần. Trên bàn còn có 6 chai nước suối, vậy cũng tạm được. Ấn tượng của tôi về SNT2 này khá tốt, sạch sẽ, đúng giờ, tàu còn mới, điểm trừ duy nhất và khá hụt hẫng khi anh nhân viên thông báo là tàu này không có căn tin??? Và cũng không có nhân viên đẩy xe bán đồ ăn đêm luôn.

Thôi thì uống nước cầm hơi và chém gió vậy. Rôm rả một hồi thì cả nhóm chìm dần vào giấc ngủ, ai cũng tranh thủ chợp mắt tí vì tàu sẽ tới ga Tháp Chàm rất sớm (tầm 4h30) và nguyên ngày hôm sau sẽ có rất nhiều hoạt động, trải nghiệm.

Trên tàu SNT2 Sài Gòn – Nha Trang

Hai đứa trẻ thời hiện đại – Thạch Lam (Phiên bản lỗi)

À sẵn đang nói về tàu thì Vinh chia sẻ tiếp cho các bạn chuyến tàu ngày về luôn, nếu như đang trên đỉnh ở SNT2 thì cảm giác hụt hẫng khi đi về bằng SE5, đây là tàu chạy tuyến Bắc Nam chứ không phải chạy tuyến cố định như tàu du lịch. Không mua được giường nằm nên chọn vé ngồi mềm điều hoà. Ghế thì không thành vấn đề nhưng do mình ngồi ở dãy cuối sát với nhà vệ sinh nên mỗi lần khách ra vô là cái mùi đặc trưng nó xộc thẳng vào mũi. Sau khi lên tàu được một lúc thì mấy anh em rủ nhau xuống căn tin ăn trưa, may quá tàu có khoang căn tin.

Có khoang căn tin nhưng khi tụi mình xuống thì cũng đã đầy khách ngồi, thôi mua tạm cơm hộp về ghế ăn cũng được, mỗi suất cơm là 35k có sườn, đồ xào và thịt bằm. Chiếu theo thang điểm 10 thì hộp cơm này mình đánh giá 6/10, tạm ổn.

Đánh giá: Nếu được thì bạn nên book vé tàu du lịch hết nhé, tàu mới, sạch sẽ, đi êm hơn. Vinh đánh giá cao về sự đúng giờ của SNT2 lẫn SE5, sai lệch chỉ vài phút thôi. Thêm thông tin cho các bạn tham khảo:

SNT2 Sài Gòn – Nha Trang: Khởi hành 20h30, tới ga Tháp Chàm lúc 4h30. Vé giường nằm tầng 2: 450k.
SE5 Hà Nội – Sài Gòn: tới ga Tháp Chàm 12h45, về tới SG 18h45, chênh lệch không đáng kể so với thời gian dự kiến. Vé ngồi mềm điều hoà: 256k.

Kì 2: Làng chăm Phước Nhơn và những câu chuyện thú vị về văn hoá Chăm.

4h30 sáng thứ bảy, tàu đến ga Tháp Chàm và anh tài xế đã có mặt để đưa chúng tôi đến địa danh đầu tiên, đó là chợ Nại Dư Khánh. Mấy anh em vừa đi bộ trên trục đường chính vừa ngắm bình minh tuyệt đẹp đang dần hiện lên sau những rặng núi hướng về phía biển. Dọc đường có khá nhiều tàu bè đang chuyển cá lên chợ hoặc cho các thương lái sau chuyến đi biển hồi đêm.

Đầm Nại lúc bình minh

Bình mình trên bờ kè Dư Khánh

Rảo bước trên con đường dẫn đến chợ nại Dư Khánh

Tại bờ kè Dư Khánh

6h30 bụng đói rồi nên vô chợ tìm hàng ăn sáng, lác đác cũng có hai ba tiệm đã mở, tôi chọn cho mình món bún chả cá để thưởng thức. Chả cá tươi, dai dai với nước dùng ngọt vừa phải, thêm chút đậu phộng bùi bùi ăn khá lạ miệng. Tô bún được giải quyết trong hai nốt nhạc, tráng miệng thêm cái chả cuốn bự bự nữa thì no căng bụng. Tổng thiệt hại hết 30k, quá rẻ.

Thưởng thức món bánh canh cả cá tại chợ nại Dư Khánh

Món chả cuốn tại chợ Nại Dư Khánh

Sáng hôm nay chúng tôi may mắn được gặp Thành, một người bạn mới rất dễ mến, Thành trở thành hướng dẫn viên của chúng tôi trong hành trình khám phá làng Chăm Phước Nhơn và hiểu hơn về văn hoá, phong tục của đồng bào Chăm nơi đây.

Điểm tiếp theo là đồng cừu An Hoà và hồ Thành Sơn, những địa danh nổi tiếng của Ninh Thuận khi được rất nhiều các bạn trẻ tìm tới để checkin, tôi thì không quan tâm lắm tới việc đó chỉ biết là mình đang đặt chân vào một trong những hồ thuỷ lợi quan trọng nhất của Ninh Thuận. Các bạn biết đó nước thì ở đâu cũng quý nhưng tại ở một nơi khô hạn bậc nhất nước ta thì nó còn đáng giá như thế nào nữa.

Hồ Thành Sơn, xã Xuân Hải, huyện Ninh Hải

Bờ tràn hồ Thành Sơn

Toàn cảnh hồ Thành Sơn

Cừu là vật nuôi chủ lực của nông nghiệp Ninh Thuận bởi đặc tính chịu khô hạn tốt của nó, phía dưới bờ đập là trang trại nuôi cừu, tuy nhiên khi bạn tới đây có gặp được cảnh đàn cừu trên đồng cỏ hay không thì không ai chắc chắn nhé. Tất nhiên nhóm chúng tôi không gặp được con cừu nào cả..hehe.

Rời hồ Thành Sơn, bạn Thành hướng dẫn nhóm chúng tôi ghé thăm làng Chăm Phước Nhơn và điểm đến đầu tiên trong làng rất lạ lẫm và tò mò với tất cả chúng tôi, đó là nghĩa trang của người Chăm. À khoan chưa kể chuyện về nghĩa trang của người Chăm, trên đường tới nghĩa trang chúng tôi bị chặn lại bởi một đoàn cừu có thể lên tới cả trăm con, đúng hay không bằng hên, tới đồng cừu chả thấy con nào, vô tình đi chỗ khác thì gặp cả bầy. Không nói nhiều cả đám sà xuống cùng đồng hành với mấy chú cừu luôn.

Một đàn cừu hơn 400 con của người dân làng Phước Nhơn

Cừu tại làng Phước Nhơn

Trên đường vào nghĩa trang của cộng đồng Chăm theo tín ngưỡng Hồi giáo Islam

Khi đứng trước nghĩa trang của người Chăm thì cảm giác đầu tiên của tôi đây không giống như nghĩa trang lắm vì nếu chiếu theo nghĩa trang của người Việt thì sẽ có rất nhiều bia mộ, nghĩa trang người Chăm thì không (xem ảnh bạn sẽ rõ), không có cảm giác nặng nề hay u ám chi cả, có thể do họ không dùng nhang như người Việt, bên trong nghĩa trang cây cối tươi tốt dù Ninh Thuận là nơi khô hạn bậc nhất.

Trước nghĩa trang Chăm Islam

Thành giải thích cho chúng tôi rằng người Chăm Bà Ni sau khi mất sẽ được chôn cất theo nghi lễ của riêng họ, mỗi gia tộc sẽ có khu mộ riêng và mỗi phần mộ sẽ được đánh dấu bằng một hòn đá, còn hình thù, màu sắc, kích thước như thế nào thì tuỳ thuộc vào nhu cầu, khả năng tài chính của mỗi gia đình, không có sự bắt buộc trong việc này. Còn nữa trong đám tang của người Chăm Bà Ni thì không có khóc thương mà sẽ diễn ra trong không khí vui vẻ vì họ quan niệm rằng còn có cuộc sống sau cái chết, người chết sẽ sống ở cảnh giới khác chứ không hẳn biến mất nên mọi người cần vui vẻ và chúc phúc cho người đã khuất.

Bên trong nghĩa trang của cộng đồng Chăm Bàni (tiếng Chăm gọi là Khùn)

Một góc bên trong nghĩa trang Chăm Bàni làng Phước Nhơn

Tuy nhiên muốn được chôn cất trong nghĩa trang của dòng tộc thì người chết phải chết ngay trong làng của mình, nếu mất ở ngoài làng hoặc ở nơi khác thì sẽ chôn ở ngoài nghĩa trang, 1-2 năm sau đó thì mới được làm lễ để di chuyển mộ vào bên trong. Với người Chăm Bà Ni một năm có rất nhiều lễ hội nhưng quan trọng nhất vẫn là lễ hội Ramưwan được tổ chức vào ngày 1/9 Hồi lịch, năm nay dương lịch sẽ là ngày 18/6.

“ Cùng với ý nghĩa thần phục Thượng đế và tôn vinh vinh danh Allah, những người Chăm Bàni thực hành lễ hội Ramưwan còn mang ý nghĩa kế thừa và bảo tồn giá trị bản sắc văn hóa của tín ngưỡng, tôn giáo bản địa cổ Bàlamôm. Lễ hội Ramưwan là chiếc thang “giao cảm” với Thượng đế và Ông bà tổ tiên trong đời sống tâm linh của mỗi một tín đồ. Đồng thời, là sản phẩm văn hóa và tinh thần được hun đúc từ truyền thống tín ngưỡng dân gian của dân tộc này, góp phần nâng cao giá trị nhân văn và bản sắc văn hóa của dân tộc.

Bởi thế, lễ hội Ramưwan được trải qua nhiều hình thức, nghi lễ khác nhau nó được nối tiếp nhau thành một chuỗi hệ thống các luật tục và lễ hội như là một di sản văn hoá riêng có, ở hai lĩnh vực lễ hội truyền thống và tín ngưỡng dân gian (Patăng Mukkẽi); lễ hội mang đậm nét tín ngưỡng tôn giáo (Bilanơk), bao gồm: Lễ Sug Amưrăm (Kinh hội đầu năm), lễ Sug Yơng (Kinh Hội), lễ Tảo mộ, Tháng Ramưwan và lễ Và ha.” Tôi trích lại một đoạn giới thiệu về lễ hội Ramưwa trên trang tin của Ban tôn giáo chính phủ để mọi người tham khảo thêm nhé.

Sau đó mọi người ghé thăm thánh đường chăm Bà Ni và thánh đường hồi giáo ở Phước Nhơn để nghe Thành giải thích rõ hơn về những tập tục của người Chăm nơi đây. Chúng tôi phải cảm ơn Thành rất nhiều vì nếu không có bạn ấy thì tôi cũng như mọi người cũng chỉ là cưỡi ngựa xem hoa chứ không biết thêm được về cuộc sống và văn hoá của người Chăm, theo tôi là dân tộc có lối sống và suy nghĩ rất tiến bộ trong một vài khía cạnh nào đó. Còn muốn tìm hiểu sâu hơn xin mời bạn về Ninh Thuận nha.

Thánh đường Islam 102 làng Chăm Phước Nhơn

Bên trong thánh đường Islam 102 làng Phước Nhơn

Kiến trúc thánh đường Chăm Islam

Một góc thành đường Chăm Bàni làng Phước Nhơn

Cận cảnh thánh đường Chăm Bàni làng Phước Nhơn

Trên đường trở về nhà Kafin, người bạn Ninh Thuận của chúng tôi thì nhóm có ghé qua cánh đồng muối Đầm Vua, lúc chúng tôi đến thì thấy có một số anh, chị đang tiến hành thu hoạch muối, phía sau là những dãy núi đặc trưng của Vườn quốc gia núi Chúa, nơi có loại rừng khô hạn đặc trưng nhất ở Việt Nam.