Phong Nha (du lịch Quảng Binh) là di sản thiên nhiên thế giới, Phong nha có hang nước dài nhất, cửa hang cao và rộng nhất, bãi cát và đá rộng đẹp nhất, Hồ ngầm đẹp nhất, Thạch nhũ tráng lệ và kỳ ảo nhất, Dòng sông ngầm dài nhất Việt Nam, Hang khô rộng và đẹp nhất. Nhưng tên gọi Phong Nha từ đâu? Và Phong Nha nghĩa là gì? Một số người làm hướng dẫn viên du lịch đã thử giải thích Phong Nha là gì. Một người kể, một hôm có đoàn khách Anh cắc cớ hỏi như trên. Anh nghĩ Nha tức Gia gọi trại mà thành, bèn giải thích: “Phong Nha is the house of wind” (tức Nhà gió). Phong Nha – Du lịch Quảng Binh Một người khác, chuyên khách các tour tìm hiểu phong tục – văn hóa, không đồng ý và có cách giải thích sát sườn hơn: “Phong Nha is the tooth of wind”. (tức Răng gió). Vậy rồi, chàng guider lưu loát dẫn cứ liệu từ 1 cuốn sách hướng dẫn thắng cảnh Việt Nam: “Từ trên cao nhũ đá tỏa xuống tua tủa như những chiếc răng lớn và gió không ngừng lùa qua những kẽ răng. Vì thế, Phong Nha là… răng của gió! Rộng ra hơn, Phong có nghĩa là phong phú, đầy đủ. Vậy Phong Nha còn có nghĩa… nhiều răng, được mùa! Rất phù hợp với quốc gia nông nghiệp, có nền văn minh lúa nước như Việt Nam”. Không chịu thua, chàng kia suy luận: “Hay Phong Nha là từ Phong Nhũ trại ra? Nếu đúng vậy thì Phong Nha nghĩa là… Vú gió!”. Cứ liệu lịch sử thì như sau: Theo nhà nghiên cứu Phan Thuận An, qua tra cứu các thư tịch cổ viết bằng chữ Hán, lần đầu tiên ông thấy từ Phong Nha xuất hiện tại Phủ Biên Tạp Lục của Lê Quý Đôn (1776). Ở phần ghi chép danh sách các phủ, huyện, tổng, xã, thôn, trang, trại, sách của hai xứ Thuận – Quảng, ông Lê Quý Đôn cho biết: Phong Nha lúc ấy là tên của một đơn vị hành chánh ở miền núi, tương đương với cấp làng, xã ở miền đồng bằng. Còn sau đó, ai dùng địa danh này để gọi luôn tên của khu hang động tại chỗ từ bao giờ thì chưa có tư liệu nào khẳng định. Theo một số bài viết của một số người Pháp như Buoffier (1930), Antoie và Michel (1932), Madeleine Colani (1936): tên động Phong Nha (hoặc Les Grottes des Phong Nha) đã bắt nguồn từ ngôi làng ấy và được dùng sớm nhất vào thập niên 1920. Trong 1 bài viết trên tạp chí Du lịch Đà Nẵng 07.2003, nhà nghiên cứu Phan Thuận An đã dẫn ra những cứ liệu mới, đáng để suy ngẫm. Xin tóm lược: Trong cả 3 tư liệu Đồng Khánh Địa dư Chí lược (bản viết tay, khoảng 1886 – ...