Bà Thiên Ya Na hay bà Chúa Ngọc, người Chiêm Thành, gọi là nữ thần Poh Nagar (hay Pô Ino Nogar), tuy chỉ là một vị thần theo truyền thuyết, nhưng đã được cư dân Việt và Chăm thờ phụng và đã được nhà Nguyễn xếp vào bậc thượng đẳng thần.

du lịch bình thuận, du lịch tâm linh, lễ hội truyền thống, đền thờ nữ thần thiên ya na

Đền thờ nữ thần Thiên Ya Na – Ảnh sưu tầm

Nữ thần Thiên Ya Na được thờ chính ở tháp bà Ponagar, nhưng vẫn có một nơi thờ khác mà người dân nơi đây coi bà như một vị nữ thần linh thiêng với nhiều truyền thuyết tín ngưỡng. Đền thờ Thiên Ya Na tọa lạc trên đỉnh của đảo Hòn Bà có cao độ 49m so với mực nước biển và được tạo dựng vào khoảng thế kỷ XV – XVI.

Lễ hội ở Đền thờ nữ thần Thiên Ya Na – Ảnh sưu tầm

Ngôi đền thờ có kết cấu kiến trúc và trang trí nghệ thuật giống như ngôi miếu của người Việt cùng thời. Tổng thể kiến trúc di tích đền thờ Thiên Ya Na bao gồm các hạng mục: Chính điện, Võ Ca, gian thờ Chúa Chàng Râu, nhà khách, nhà khói và một số hạng mục phụ cận khác. Chính điện được kiến tạo hai tầng mái, tầng mái dưới tỏa rộng ra 4 hướng và tầng mái trên thu nhỏ vút cao lên như hình dáng một ngôi tháp Chăm. Đặc biệt, ở trung tâm nội thất Chính điện đặt một khám thờ Thiên Ya Na, bên trên thờ một pho tượng bằng đá xanh cao 60cm, ngang 35m.

Theo người dân địa phương, pho tượng Thiên Ya Na được các nghệ nhân ngày trước tạc trực tiếp trên tảng đá nguyên sinh ở đỉnh Hòn Bà, phần chân của pho tượng kết nối trực tiếp với khối đá lớn bên dưới. Tượng được tạc xong, sau này mới xây đền thờ để che mưa nắng.

Làm lễ ở Đền thờ nữ thần Thiên Ya Na – Ảnh sưu tầm

Tế lễ chính tại đền thờ Thiên Ya Na diễn ra và kéo dài trong 3 ngày từ ngày 21 – 23 tháng 3 âm lịch hàng năm. Trong những ngày diễn ra tế lễ hầu như cả hòn đảo chật cứng, người tấp nập lên xuống và quanh chân hòn đảo hàng trăm ghe thuyền neo đậu. Nhân dân địa phương trong tỉnh và các tỉnh lân cận tề tựu về đây cùng có chung mục đích chiêm bái, thỉnh nguyện Thiên Ya Na phù trợ được an lành, cuộc sống mưu sinh, lao động trên biển của họ được thuận buồm, xuôi gió và đánh bắt được nhiều tôm cá.