Nhà thơ Hữu Loan (1916-2010) tên thật Nguyễn Hữu Loan, sinh tại làng Vân Hoàn, xã Nga Lĩnh, huyện Nga Sơn, Thanh Hoá. Sau khi đỗ tú tài, ông sinh sống bằng nghề dạy học. Từ những năm 1940, nhà thơ tham gia cách mạng và từng làm Phó chủ tịch Uỷ ban khởi nghĩa huyện Nga Sơn. Hoà bình lập lại, ông về Hà Nội làm biên tập viên báo Văn Nghệ, tham gia nhóm Nhân văn Giai phẩm... Đến năm 1958, ông về quê, sống bằng nhiều nghề như: làm ruộng, đánh cá, thồ đá... cho đến lúc qua đời. Hữu Loan làm thơ không nhiều nhưng ông có những bài được nhiều người thuộc, ghi lại tâm tư của con người trong thời kháng chiến như Màu tím hoa sim, Đèo Cả, Những làng đi qua,...chúng mình xin giới thiệu những bài thơ hay của ông.

Bài thơ: Thánh Mẫu Hài Đồng
Bài thơ: Tâm sự thủ đô
Bài thơ: Ôm Tết vào lòng
Bài thơ: Chuyện tôi về
Bài thơ: Cũng những thằng nịnh hót
Bài thơ: Đêm
Bài thơ: Ngày mai
Bài thơ: Hoa lúa
Bài thơ: Đèo Cả
Bài thơ: Màu tím hoa sim

Bài thơ: Thánh Mẫu Hài Đồng

Thánh Mẫu Hài Đồng

Tác giả: Hữu Loan(Tục bút thơ Màu Tím Hoa Sim)Nàng ngả cánh taycòn rất nhiều ngấn sữacho ta gối đầungay đêm đầu tân hônchuyện ngược đời:- Sao không phải tay tađỡ trước vai nàngngả cánh tay to rắncủa mình cho đầunàng gốita to gấp bốn gấp năm, và gấp đôi nàng tuổiTa lo lắng sợ tay nàng không chịu nổitay nàng như một nhánh huệ trong bìnhAnh nương nhẹ đầu anhcho khỏi đau nhánh huệNhưng kỳ lạ thaynàng chẳng hề gì chi,có ta thấy mìnhbỗng nhiên trở nênvôcùngnhỏbéNằm gọn trong vòm ngựcmăng tơvà rúc tìmtham lamcuống quítngẩn ngơta chỉ là một hài nhikhátmẹ !Nàng càng riết chặt thêmta càng thêm bétrong vòng tay thành đaitôi nghe nàngthổn thức bên tai :- Anh của riêng emAnh rất lớn của em(Anh lớn thật, nhưng hiện đang rất bé)Và hai tay ghì cổ nàngTôi kêu:Mẹ ơi!Mẹ, mẹ!bằng một giọng hài nhimới học kêu bập bẹtrong hơi thở bừng bừngnhư bốc men- Lời vô thức?hay là tôi đối thoại?Sau đêm ấy là nàng điđi mãi!***Em đi tím đất chiều hoangta như mất mẹ khóc tang hai lần***Xin được kính cẩn hôn chânnhững cô gáingay từ tấm béđã mang chất MẹLoàiNgườiEm trong MẹMẹ trong Em- EmngôithánhmẫuHàiĐồng!
Hữu Loan

Bài thơ: Thánh Mẫu Hài Đồng

Bài thơ: Tâm sự thủ đô

Tâm sự thủ đô

Trên những chuyến xe bòĐi về Kim LiênĐi về Chèm, Vẽ…Những người Thủ đô tản cưĐoàn xe điChở nặng tâm tưMột góc nhàMột hè phốMắt em biếc một chiều xưaQuán Thánh, Cổ Ngư, Bạch MaiBóng liễu, tháp rùaMột thằng bạn một thằng con ở lạiKhấp khểnh xe điVấp vào đêm tốiThủ đôNgày mùa thuCờ bốc lửa phố dàiCờ bốc lửa công trường Nhà hát LớnThủ đôNgày Thủ đô chào đónĐoàn giải phóng quân vềQua cầu Long BiênSông bóng người điVai cao rộngMang núi rừng Việt BắcAi nhìn Thủ đôLau thầm nước mắt- Quốc ca mìnhNgười lính Việt đầu tiênRừng xanh thượng duLúa vàng bình nguyênGiữa phố Thủ đô chào nhau- Đồng chí!Có người làng điTrong đoàn lính trẻ…Thủ đôQuân lệnh đêmChuyền qua tường nhàLựu đạn đen ngòm trong nắm tayRình sau mái ngóiNắng loá tường vôiChữ cào xương nhức nhối”Thanh niên sống chết với Thủ đô”Đoàn xe điVề đường Kim LiênVề đường Chèm, VẽViệt Bắc âm uĐường dài Thanh NghệĐoàn xe điSắt rít đường khuyaGiặc khởi hấn rồi!Trong Hà NộiMột thằng bạnMột thằng con ở lạiVà bắt đầuNhững ngày đêm thủ đô ghê rợnKhu Đồng XuânLính trung đoàn Thủ đôGiết giặc, đuổi quanh bàn thịt bòGiết giặcĐạn là từ nóc chợHai thằng với súng bomUất hận đương đầu…Bỗng một đêm Thủ đôCó đoàn quân quyết tửCắt máu tay ăn thềNgõ vắng Thủ đôNhững đơn vị rút điGóc phố Thủ đôBóng những người đứng lại.Lửa cháy Thủ đôChân trời hấp hốiXác thằng bạnXác thằng conTrên hè phố Thủ đôĐường tản cư khuyaLửa toé sắt bánh xe bòXa cửa ô rồiTrông về Kim LiênTrông về Chèm, Vẽ…Bóng hoàng hôn lênLiệm tròn huyết thệNgười quyết tử quân cuối cùngNhững người dân Thủ đôPhải về với giặc ở chungPhải đốt cờ đỏ sao vàngThức đêm may cờ ba sắcVà những sáng maiTay xót xaTreo cờ giặc trước nhàAi về nội thànhThấy Hà Nội xa hoaNhưng Hà NộiGiặc xây thêm ngục tùXe phòng NhìChở từ ngoại ôTừng đoàn người xiềng tayVề qua phố tốiNgồi thức đêm Hà NộiNhìn ra miền tự do- Có thằng conTheo chính phủ Cụ Hồ!Ai về nội thànhThấy Hà Nội xa hoaHà Nội hơn Hà Nội trướcNhưng Hà NộiThủ đô truỵ lạcHà Nội cũ lầm thanNgã Tư SởKhâm ThiênĐèn khuya chảy vàngNhững tiệm hútNhững hộp đêmMọc theo tiếng gõ giày đinhCủa đoàn Tây mũ đỏTiếng xe tăng viễn chinhChiều đi bụi phốVà lần theoBóng đèn dâm ôLũ lượt kéo nhau về Thủ đôTừng đoàn thiêu thânSợÁnh sáng và gió lànhTôi thành thépCánh tay người kháng chiếnĐêm Thủ đô rét đếnTrong chăn bôngNghe lạnh chiến khu vềCơm gia đình đũa bát nhớ người điNhưng sáng mai Thủ đôTừng đoàn phi cơ giặcChở tang tóc đầy trong thân sắtRa những miền quê xanhTiếng bom dội vềChuyển Hà Nội mông mênhTim người Thủ đôRung lên như đất chuyểnNhững người thủ đô tản cưNhững đồng bào kháng chiếnTừ những vùng tự doCó người vào Thủ đôNhìn chừng thư trôi trên dòng sôngChào thằng bạn chiến khuMà phục tấm lòngNhững đêm Thủ đôMắt em biếc não nùngNhững giấc ngủ tơ nhungChập chờn về ác mộng- Ai hát thì thàoĐêm Thủ đô cửa đóngBài ca của Thủ đô mùa thuBài trường ca của những ngườiChiến thắng sông Lô?Người lính gác viễn chinhĐêm nghe căm thùVề năm đầu cửa ôQuát thành tiếng súngVà giữa Hà Nội trưa yên lànhHồi còi rú thất thanhKêu như người tắc họngMột xác Việt gian ngã tư nắng đọngNhững em mùa thuĐi trong đoàn thiếu nhiLớn thành thanh niênBỏ nhà ra điHỏi thăm đường chiến khu Việt BắcĐời nội thành xa hoa nặng nề từng thời khắcNhững người ngày xưaChưa thù Việt MinhĐã bắt đầu đợi chờ- Đến bao giờBiết đến bao giờCho đêm sáng xa hoaVỡRơiThành bóng tốiXuống xác người máu me ngổn ngang gạch ngói?- Đến bao giờViệt Minh mới đánh vào Hà Nội?Những ngườiBắt sống Lơ-pa và Sác-tôngNhững chiến sĩCao BằngĐông KhêNhững binh đoàn biên giới chuyển về trung duNhư đi từng dãy núiKẹp vòng quanh ngoại viThủ đôEm gái Hà Nội tản cư đẹp trong màu áo vảiRồi sẽ còn những aiTrong số người ở lại?Ngày Thủ đô chiến thắng tưng bừngEm về Thủ đô chân – phố cũ – ngập ngừng1949-50
Nguồn: Trăm hoa số 8 (ngày 16-12-1956), Hà Nội

Bài thơ: Tâm sự thủ đô

Bài thơ: Ôm Tết vào lòng

Ôm Tết vào lòng

Quê hương taNhư gái đẹp làng LimÔm đầy ngựcđầy tayNhững mùa xuân và những tết cổ truyềnBao nhiêu năm rồiChúng nó đã về cướp hếtCòn đâu những mùa xuânCòn đâu những TếtCủa quê hương xưaVà của những lứa đôiTrên khắp nẻo đường quêTrên mỗi nẻo cuộc đờiSừng sững dựngnhững pháo đàilô cốtNhư bóng quỷ âm ty hiện về đất BụtNhe miệng mómVào nêuVào pháo giao thừaVào hoa đàoVào những đám đánh đuVào tranh gà tranh lợnThịt mỡ kho đông không còn trong chạnVại không còn muối dưa hànhCột không còn câu đối đỏNồi không còn bánh chưngBàn thờ không còn hương lửaNgười sống đã đànhVong linh người thác nữa!Những Tết những mùa xuânNhư tháng támtháng ba*Cả dân tộc chúng taĐã đi giữ mùa xuânGiữ TếtCó những làng đã chếtCó người đi không vềNgày Tết đã thànhNgày giỗ những làngNgày giỗ những người đi!*Ta đã cướp lại mùa xuânCướp lại Tết vềGhì chặt trong tayTết và mùa xuân đẫm máuThịt da chằng chịt vết thươngNhững cặp vợ chồngNhững người mẹ, người con,Gặp lại nhau ngày TếtTrống trải bao nhiêuChỗ những người đã chếtBên người đi trở vềMột năm nàoGiữa Tết ra điTrai gái tiễn nhauCòn xanh đôi mái tócTay cầm cổ tayTròn như măng mọcMôi ngon như mận chín trong vườnVai đứng kề vai nghiêng xuống giếng làngĐôi lứa gặp nhauKhácxa xôingày xưa tiễn biệtVà mùa xuân trở về cùng đi với TếtLội ngập chântrong thương tích luống cầy:Những bàn tayđã chặt phảinhững bàn tayDù không vì hữu ý!*Tết và mùa xuânNhư mắt người ứa lệNhững người đầu tang cònRối tóc rối khănÔm Tết vào lòngBăng bó lại mùa xuânCùng nói lênnói lớnmột lần:Không được giẫm lên mùa xuânKhông được giẫm lên Tết nữaKhông đượcgiẫm chân lênlòng ngườiMột việc có lâu rồi:Ở những công viên cắm những thẻ đề:Xin đừng đi lên cỏTrong tâm hồn năm cũChập chờn bóng ma lô cốt pháo đài.12-1956
Nguồn: Giai phẩm, NXB Văn nghệ, Hà Nội, xuân 1957

Bài thơ: Ôm Tết vào lòng

Bài thơ: Chuyện tôi về

Chuyện tôi về

Hữu Loan là thựchay Hữu Loan chỉ là mơAnh còn sốnghay anh mới hiện vềtừ xa lắm ngày xưatừ mới khai sinh chế độ?- Kính chào anh Hữu Loananh Từ Thức Nga Sơnba mươi năm về động Hoa Vàng!Đấy là câu chào tôiở trụ sở Hội Nhà văn Bình Trị Thiêncủa Hoàng Phủ Ngọc Tường- Anh ơi! Khi đình chùa,hay thắng cảnh danh lam đều phá sạchthì làm gì cònnhững động Hoa Vàngba mươi năm tôi trốn đờigiữa chợ!Ba mươi năm là theo ý riêng mìnhở một chính thể không ai đượccó thái độ thứ baba mươi năm khắp nướcbạn bè run sợtò mò vô vànnhưng đến thămđến thămthì đều nơm nớpsợ liên quanchỉ biết rằngcái tên Hữu Loanđã đi vào truyền thuyếtvậy thìnhững chuyện xung quanhHữu Loanlà có thậthay là thêu dệtBa Tư có chuyện một nghìn lẻ một đêmvận mệnh một bà phi một mất một cònvô cùng căng thẳng trước một tên bạo chúaChuyện Hữu Loan là chuyệnmột vạn chín trăm năm mươi ngày đêm gấp hơnmười lần chuyện Ba Tưvô cùng căng thẳnggiữa hai bênmột bên là chính quyền cóđủ thứ nhân dânquân đội nhân dântoà án nhân dânnhà tù nhân dânvà nhất làcuồng tín nhân dânthứ bản năng ăn sốngnuốt tươiăn lông ở lỗ nguyên thuỷđược huy động đếntột cùngsẵn sàng huỷcũng như tự huỷ…một bên nữa làmột người tay khôngvới nguyện vọngvô cùng thiết thađược làm người lương thiệnnói thẳngnói thậtbọn ácbọn bịpthì chỉ tên vạch mặtngười nhân thìxin thờnhư Thuấn NghiêuBa mươi năm không phải chuyệnmột sớm một chiềumột ngày tù đã dàinhư thế kỷđấy là tù trong ngục tốikhông nghe thấy gìkhông nhìn thấy gìkhác vô cùng với tùngoài đời, tù giữa chợlúc nào cũng phải chứng kiếnphải thấyphải nghemột thứ tội hìnhtâm lý chiếnlăng trìhoặc không cho vợ đi chợhoặc không cho mình đi thồhoặc tháng mấy lầnphải lên Huyện Công Anbắt làm lại làm đinhai lại nhai đithứ tự thuật mớ đờimột trong những kiểu vân vânngười làm tội sống ngườiDưới đây là đối thoạibất đắc dĩcố tránh mãinhưng không sao tránh nổiđến phải liềuphải nổ tungđể khỏi phát điên:- Anh oán Đảng?- Mấy lần bỏ vềmấy lần mời racho đi nước ngoài mấy lầnkhông đibỏ Đảngmấy lần mời lạikhông lạiĐảng không dìmưu đãi vô cùnglàm sao lại oán?- Không oán sao lại bỏ về?- Vì sợ không đủ tư cách làmĐảng viênăn cắp, khinh dânnay hứa mai hứa suôngmà không biết nhụcdốt mà cứ bám địa vịkhông chịu vềlà hại dân hại nướcdốt như tôi mà chịu vềcó hại chỉ hại vợ hại con- Sao anh không làm nhà?- Vì tôi mắc làm ngườiTôi đẩy xe điđá nặng dốc dàiDốc chang changtrên nắng dưới ngườiNắng chảy ròng ròngtừ lưng trầntừ râu không cạoHọ lại ngứa mồm:- Đá anh thồ có nặng không?- Lịch sử một đêm đã hỏiRùa bia Vĩnh Lăng:- Bia đá dầy cao Rùa thồ có nặng?- Văn bia nặng hơn đá vạn vạn lần cộng với sức nặngthời gian mốc meo từ đầu kỷ mười lăm.Trong quá trình xây dựngquốc gia nàyTa luôn luôn có mặtđã cho An Dương Vươngmóng thầnđể giữ Loa Thànhlại về hồ Ngọc Sơnchờ Lê Lợiđể dâng gươm báutrước khi về đội bia Vĩnh Lăngnếu không vì đức lớncủa Ư'c Traithì đâu ta đã chịu nằmmấy vạn năm rồita xa sông Lạcnguồn gốc huyền vicủa vũ trụ huyền vinguyên lý Dịch Kinhvua thánh Phục Hyđã đọc ở lưng tasách gọi Lạc thưCuộc đối thoạiđã mang lại gìcho đương sự?Ngày hôm sauPhòng thuế công an ráp vâybắt chợđem bánh bún vợ tôi hắt xuốngrãnh giao thôngvà đi dép lào lên trốcHôm ấy mất gạo convợ tôi vềvừa đi vừa khóccháo lá lang giàđổ xuống gầm mâmtôi phải vẹt lên ănăn cả đấtnhắc lại bây giờvẫn còn nghe ghê kếntrong răngNgày hôm sautôi đang thồcông an không cho tôi đibắt quăng đá xuốngkhắp người tôi lạnhnổi da gàtôi run bắnnhưng kịp thời trấn tĩnh- Như thế là các người khôngcho tôi làm ăn lương thiệnchỉ có bọn làm ăn bất lương là tha hồ tự do?Cấm làm ăn lương thiệnchưa có nước đế quốcthực dân nàodám to gan vi phạm?tôi chỉ còn mỗi cáchlàm ăn lương thiệnlà mai tôi đi ăn màyvà đừng nói là tôibôi vàngbôi đenai cả!- Tại sao lại không đi làmcán bộ?- Đi làm cán bộ và đi ăn cắp là tôi không điNgười công an vội vã lên xe và như ném lại đằng sau:- Thôi anh cứ việc thồThế là tôi lại xếp đá lên xevà lại khom lưng đủnnhư Jesu cõng câythập tựvừa đủn xetôi vừa hát lên í ử:- Xe thồ ơi!có phải ta cộng nhà ngươilà phiên thân hiện đại củaRùatrong thế giới quan lượng tử?Tai hoạ lớn nhất của các quốc gia là liên tiếp dắt dâynhững sai lầm lịch sửnhững sai lầm đượcđội vương miệnmặc long bàođược vừa tung, vừa thổirất caolên tầm siêu vũ trụNgười chịu kiếp kiếp đời đờitrâu ngựavẫn là người dân đennhất là người phụ nữvốn dĩ hiền lành và nông nổidễ tinHỡi những sử giacủa các dân tộc khắp miềnphải đánh giá lạithế nào là cứu tinh nhân loạithế nào là cứu nước cứu dânvà phải đặt những tiêu chuẩn nàođể được tôn thờ làanh hùng dân tộc.Thế là tôi đã làm đượccho họ chán tôilàm họ chán họ mới làcái khónhưng việc này hình nhưkhông phải việc ngườimà là việc của quỷ thầnHọ chán tôi nêntôi được đi thồ quanh quẩnhuyện nhàHọ giữ đăng ký xecho tôi khỏi đi xavì họ sợ tôi còn thích làmchính trịKhông bị quấy rầytôi thồ liềnkhông ngày nào nghỉnên đã mua được xe cải tiếntrung quốc cho mấy thằngcon trai cùng đi làm trâuthồ như bốvà đứa con gái bé đi họcđã có xe phượng hoàng nữHọ chán tôi nêntôi được tí teo dễ thởNhưng họ chưa chán họCái ác càng ngày vẫn cònThấy mình là muôntrượng đỉnh caobắt đứng lạithời gianvà quát tháo trăng saodưới chân đangĐất sụtTháng 6-88
Nguồn: Hành trình cuối đông, Tiêu Dao Bảo Cự, NXB Văn nghệ, Hoa Kỳ, 1997

Bài thơ: Chuyện tôi về

Bài thơ: Cũng những thằng nịnh hót

Cũng những thằng nịnh hót

(Sau khi đọc bài: “Những thằng nịnh hót” của Maiakovski)Dưới thời kỳ Pháp thuộcNhững thằng nịnh hót nghênh ngangLưng rạp trước quan TâyBắc vợ như thangChân trèo lên danh vọngĐuôi vợ chúng điLọt theo đầu chúngBao nhiêu nhục nhằn;Nhục mất nước muôn phầnNhục cùng đất nướcvới những thằng nịnh hótMột điều đau xótTrong chế độ chúng taTrong chế độ dân chủ cộng hoàNhững thằng nịnh cònthênh thangđất sốngKhông quần chùng, áo thụngKhông thang đàn bàNhưng cònthang lưngthang lưỡiNhững mồmkhông tanh tưởiNgậm vòi đu đủTrợn mắtPhùng mangThổi vào rốn cấp trên“Dạ, dạ, thưa anh…Dạ, dạ, em, em…”Gãi cổGãi tai:… anh quên ngủquên ănnhiều quá!Anh vì nướcvì dânhơn tất cảtừ trước đến nayChân xoavà xoa tay,Hít thượng cấpvú thơmnhư mùi mítGọi như thế làphê bình cấp trênkịch liệtGặp cấp trên chủ quanMũi như chim vỗ cánhBụng phềnh như trống làng:Thấy mìnhđạo đứctài nănghơn tất.Như thế là chết rồi:Quân nịnhtha hồ lên cấpNhư con gì nhà gác lên thangCòn muốn lên thủ trưởng cơ quanCòn đi đâyđi đóLưỡi và lưngLắm chằng gian khổChúng nó ở đâu:Thối thóc thuếMục kho hàngPhong trào suy sụpNhân dân mất cắpđang giữa ban ngàyTo cánh và to vâyNhững aikhôngnịnh hótĐi, mang caoliêm sỉ con ngườiChúng gieo hoạ gieo taiKiểm thảohạ tằngCòn quy là phản động!Có ngườiđã chết oanvì chúngVẫn thiết tha yêu chế độđến hơi thở cuối cùngNguy hiểm thay,Thật khó mà trông:Chúng nó nguỵ trangBằng tổ chứcbằng quan điểm nhân dânbằng lập trườngchính sáchChúng nócòn thằng nàoLà chế độ tachưa sạchPhải làm tổng vệ sinhcho kỳ hếtmọi thằngNhững ngườiđã đánh bạixâm lăngĐỏ bừng mặtvì những tênquốc xỉNgay giữa những thời nô lệLà người chúng takhông ai biếtcúi đầu.(9-1956)
Nguồn: Giai phẩm mùa thu – tập II, NXB Minh Đức, 1956

Bài thơ: Cũng những thằng nịnh hót

Bài thơ: Đêm

Đêm

Những đêm Hà Nội ngày xưaTrằn trọcKhông yênNhững cửaTừ đầu hômNhư những mắt nhắm nghiềnBóng nhà bóng câyÔm nhauRun sợĐêm Hà Nội ngày xưaNhư con bệnh hạ xoàiNung mủNhư một nhà thương điênLên cơn hôn mêThiết giápXe tăngLính tẩyPhòng Nhì.Tiếng rú của ngườiTiếng rít của xeNhững chiếc jeep điênĐuổi gáiNghiến ngườiQuắc mắt đèn phaĐỏ tia đòng đọcĐêm Hà Nội ngày xưaĐầu ngườiVà tình yêuTreoTrên đầu sợi tócVà sau từng đêmMệt nhọcHốc hácHồ GươmNhư mắt thâm quầngHốt hoảng gọi nhauKhông kịp vớ áo quầnNhững đêm Hà Nội ngày xưaLoã lồMình đầy ung độcĐã xuống tàu đêmVào Sài GònTất cảNhững đêm Sài GònNgày maiĐêm giang maiTẩu mãĐang mângCấp cứu gấp vạn lầnNhững đêm xưa Hà Nội“10$ 1 cốc cà phê100$ con gái…”Quảng cáo đóng đầyNgực đêmNhư áo ngủ Sài GònĐêm Hà NộiNgày nayNhư em nhỏ nằm trònRu trong nôi chế độNhững đèn dài đại lộNhư những tràng hoa đêmNở long lanhTrong giấc ngủBình yênNgã Tư Sở, Cống Vọng, Khâm ThiênNằm ngủNhững đêmGiữa tình cảm lớnGió đêm vềThơm hoa rừng, lúa ruộngĐặt bàn tayLên những cửa ô nghèoKhi chúng ta vềÁnh sángĐã về theoVà từng cặp người yêuĐem về trong giấc mơHình ảnh hồ GươmĐẹp như hồ thần thoạiIn bóng người yêuChung thuỷĐợi chờ(6-1956)
Nguồn: Giai phẩm mùa thu – tập 1, NXB Minh Đức, Hà Nội, 29/8/1956

Bài thơ: Đêm

Bài thơ: Ngày mai

Ngày mai

Khi nắng chiều tắt thởTrên hàng cau úa vàngBóng từng đoàn nạng gỗĐi kêu trên đường làngĐàn aiTrong chiều tànTiếng âm rơiTan vỡCó đêm dư hưởng vềXa thẳmEm đếnMồ xưa biếc cỏ vàngEm hiền như chịMắt ngời xanh lamEm mang trong tócNắng thơm hoa ngànEm là đôi mắtXưa ngời xanh lamCủa chàng lính trẻSay em hátNgồi lặng hình dungMắt một nàngEm là chân mấtLà tay mấtCủa một chàng traiCủa một chàngÁo quần loang vết mủVết thương nhàyHôi tanhEm đem về giặt giũChong đènVá thâu canhMai những người vuiCó áo lànhBờ ao vang tiếng cúMột bông hoaLìa cànhKim chùngTay rớm máuLong lanhNgày mai em đi khỏiAi thương ngườiThương binh?Rằng:- Em từ đâu lại?Mắt lam màuXa vờiNgày xưa cóChuyện đẹpNàng tiên đi
Thử người!

Bài thơ: Ngày mai

Bài thơ: Hoa lúa

Hoa lúa

Em là con gái đồng xanhTóc dài vương hoa lúaĐôi mắt em mang chân trời quê cũGiếng ngọt, cây đaAnh khát tình quê ta trong mắt em thăm thẳmNhạc quê hương say đắmTrong lời em từng lờiTiếng quê hương muôn đời và tiếng em là mộtEm ca giữa đồng xanh bát ngátAnh nghe quê ta sống lại hội mùaCó vật trụi, đánh đu, kéo hẹ, đánh cờCó dân ca quan họTrai thôn Thượng, gái thôn Đoài hai bên gặp gỡCầm tay trao một miếng trầuYêu nhau cởi áo cho nhauVề nhà dối mẹ qua cầu gió bayQuê hương ta núi ngất, sông đầyBát ngát làng tre, ruộng lúaEm gái quê hương mang hình ảnh quê hươngXa em năm nhớ, gần em mười thươngCòn bàn tay em còn quê hương mãiEm mang nguồn ân áiCăng ngực trẻ hai mươi và trong mắt biếc nhìn anhEm gái quê si tìnhChưa bao giờ được yêu đương trọn vẹn…Anh yêu em muôn vàn như quê ta bất diệtQuê hương ta ơi từ nay càng đẹpTình yêu ta ơi từ nay càng sâuTa đi đầu sát bên đầuMắt em thăm thẳm đựng màu quê hương.
(1955)

Bài thơ: Hoa lúa

Bài thơ: Đèo Cả

Đèo Cả

Đèo cả!Đèo cả!núi cao ngấtmây trời Ai Laosầu đại dươngdặm về heo hútĐá bia mù sương*Bên quán Hồng Quânngườingựamỏinhìn dốcngồi thanthươngailênđường!*Chầy ngàylạc giữa núisau chânlối vàoxanh tuôn.Dưới cây bên suối độccheo leo chòi canhnhư biên cươngtóc râu trùmvai rộngKhông nhận ra người làngrau khecơm vắtáo phai màu chiến trườngngày thâuvượn húđêm canh gặp hùmlang thang*Gian nguylòng không nhụtcăm thù 100 năm xamáu thiêng sôidào dạttừ nguồn thiêngông cha”cần xây chiến luỹ ngấtđây hình hài niên hoaxâm lăng! xâm lăngsúng thèmgươm khát…”- Ai ngânlunglayđêm quê nhà*Lặn lội bao rừng suốiăn với nhaubữa heo rừngcông thuichấm muốivà trên sạp cây rừngtâm tình suốt tốibiệt nhaurừng hoang canh gàRâu ngượcchào nhaubên vách núi*Giặc từ vũng Rô bắn tớigiặc từ trong đánh raĐèo cảvẫngiữvữngChân Đèo Nammáu giặcmấylầnnắngkhô*SuốimangbóngngườiSoinhữngvềđâu?(1946)
Nguồn: Hành trình cuối đông, Tiêu Dao Bảo Cự, NXB Văn nghệ, 1998

Bài thơ: Màu tím hoa sim

Màu tím hoa sim

Khóc vợ Lê Đỗ Thị NinhNàng có ba người anh đi bộ độiNhững em nàngCó em chưa biết nóiKhi tóc nàng xanh xanhTôi người Vệ quốc quânxa gia đìnhYêu nàng như tình yêu em gáiNgày hợp hônnàng không đòi may áo mớiTôi mặc đồ quân nhânđôi giày đinhbết bùn đất hành quânNàng cười xinh xinhbên anh chồng độc đáoTôi ở đơn vị vềCưới nhau xong là điTừ chiến khu xaNhớ về ái ngạiLấy chồng thời chiến binhMấy người đi trở lạiNhỡ khi mình không vềthì thươngngười vợ chờbé bỏng chiều quê…Nhưng không chếtngười trai khói lửaMà chếtngười gái nhỏ hậu phươngTôi vềkhông gặp nàngMá tôi ngồi bên mộ con đầy bóng tốiChiếc bình hoa ngày cướithành bình hươngtàn lạnh vây quanhTóc nàng xanh xanhngắn chưa đầy búiEm ơi giây phút cuốikhông được nghe nhau nóikhông được trông nhau một lầnNgày xưa nàng yêu hoa sim tímáo nàng màu tím hoa simNgày xưamột mình đèn khuyabóng nhỏNàng vá cho chồng tấm áongày xưa…Một chiều rừng mưaBa người anh trên chiến trường Đông BắcĐược tin em gái mấttrước tin em lấy chồngGió sớm thu về rờn rợn nước sôngĐứa em nhỏ lớn lênNgỡ ngàng nhìn ảnh chịKhi gió sớm thu vềcỏ vàng chân mộ chíChiều hành quânQua những đồi hoa simNhững đồi hoa simnhững đồi hoa sim dài trong chiều không hếtMàu tím hoa simtím chiều hoang biền biệtCó ai ví như từ chiều ca dao nào xưa xaÁo anh sứt chỉ đường tàVợ anh chưa có mẹ già chưa khâuAi hỏi vô tình hay ác ý với nhauChiều hoang tím có chiều hoang biếtChiều hoang tím tím thêm màu da diếtNhìn áo rách vaiTôi hát trong màu hoaÁo anh sứt chỉ đường tàVợ anh mất sớm, mẹ già chưa khâu…Màu tím hoa sim, tím tình trang lệ rớmTím tình ơi lệ ứaRáng vàng ma và sừng rúc điệu quân hànhVang vọng chập chờn theo bóng những binh đoànBiền biệt hành binh vào thăm thẳm chiều hoang màu tímTôi ví vọng về đâuTôi với vọng về đâuÁo anh nát chỉ dù lâu…1949Bài thơ này có nhiều dị bản truyền tụng khác nhau, đây đã được xác nhận là bản gốc. Bài thơ này đã được nhiều nhạc sĩ phổ nhạc như Dzũng Chinh, Phạm Duy, Anh Bằng, Duy Khánh, Nguyễn Đặng Mừng, Thu Hồ, Hồng Vân…Vợ tác giả tên thật là Lê Đỗ Thị Ninh, là con gái cụ Lê Đỗ Kỳ. Lê Đỗ Kỳ cùng công tác tại Uỷ ban tỉnh Thanh Hoá sau Cách mạng tháng Tám với Hữu Loan. Cụ Kỳ nguyên là Chánh Thanh tra Lâm nghiệp toàn Đông Dương. Cụ Kỳ có nhiều con trai là sỹ quan quân đội Nhân dân VN nổi tiếng: Con trai cả là Lê Đỗ Khôi, hy sinh tại Điện Biên Phủ 5 tiếng đồng hồ trước khi quân ta cắm cờ trên sở chỉ huy của Pháp. Tiếp đó là Lê Đỗ Nguyên, tức Trung tướng Hồng Cư. Em ông Cư là Lê Đỗ An, tức Nguyễn Tiên Phong, sau là Bí thư Trung ương Đoàn TNCS HCM. Em ông Nguyên là Đại tá Lê Đỗ Thái. Hai ông Hồng Cư và Lê Đỗ Thái hiện sống ở Hà Nội và đều lấy con gái GS. Đặng Thai Mai.
Nguồn: Màu tím hoa sim, NXB Văn học, 1990

Màu tím hoa sim viết cách đây hơn nửa thế kỷ, là những cảm xúc tức thời sau một biến cố sâu sắc xảy ra trong đời ông. Thời kháng chiến, ông kết hôn với người vợ trẻ xinh đẹp vốn là học trò cũ. Hai người sống với nhau chỉ hai tuần rồi ông phải trở về đơn vị. Ba tháng sau, ông nhận được tin vợ mất vì bị nước cuốn. Lúc ấy vợ ông mới 16 tuổi…

Đăng bởi: Phương Thảo Hà Huỳnh