Xuân Quỳnh (1942-1988) tên thật là Nguyễn Thị Xuân Quỳnh, vốn là diễn viên múa từ năm 13 tuổi, có thơ đăng báo năm 19 tuổi, trở thành nhà thơ chuyên nghiệp sau khi qua lớp bồi dưỡng những người viết văn trẻ khoá đầu tiên của Hội Nhà Văn Việt Nam (1962-1964). Xuân Quỳnh được coi là nhà thơ nữ hàng đầu của nửa cuối thế kỷ 20. Chủ đề thơ Xuân Quỳnh thường là những vấn đề nội tâm: kỷ niệm tuổi thơ, tình yêu gia đình... Hiện thực xã hội, sự kiện đời sống hiện diện như một bối cảnh cho tâm trạng. Do vậy thơ Xuân Quỳnh hướng nội, rất tâm trạng cá nhân nhưng không là thứ tháp ngà xa rời đời sống. Thơ chị là đời sống đích thực, đời sống của chị trong những năm đất nước còn chia cắt, còn chiến tranh, còn nghèo, còn gian khổ, là những lo toan con cái, cơm nước, cửa nhà của một người phụ nữ, người phụ nữ làm thơ thường ngược xuôi trên mọi ngả đường bom đạn. Xuân Quỳnh không làm ra thơ, không chế tạo câu chữ mà chị viết như kể lại những gì chị đã sống, đã trải. Nét riêng của Xuân Quỳnh so với thế hệ nhà thơ hiện đại cùng thời chính là ở khía cạnh nội tâm đó. chúng mình xin giới thiệu những bài thơ hay của chị.

Bài thơ: Lời ru của mẹ
Bài thơ: Con yêu mẹ
Bài thơ: Hoa cỏ may
Bài thơ: Gió Lào cát trắng
Bài thơ: Thơ vui về phái yếu
Bài thơ: Chuyện cổ tích về loài người
Bài thơ: Thơ tình cuối mùa thu
Bài thơ: Tự hát
Bài thơ: Thuyền và biển
Bài thơ: Sóng

Bài thơ: Lời ru của mẹ

Lời ru của mẹ

Tác giả: Xuân Quỳnh

Lời ru ẩn nơi nàoGiữa mênh mang trời đấtKhi con vừa ra đờiLời ru về mẹ hátLúc con nằm ấm ápLời ru là tấm chănTrong giấc ngủ êm đềmLời ru thành giấc mộngKhi con vừa tỉnh giấcThì lời ru đi chơiLời ru xuống ruộng khoaiRa bờ ao rau muốngVà khi con đến lớpLời ru ở cổng trườngLời ru thành ngọn cỏĐón bước bàn chân conMai rồi con lớn khônTrên đường xa nắng gắtLời ru là bóng mátLúc con lên núi thẳmLời ru cũng gập ghềnhKhi con ra biển rộngLời ru thành mênh mông.
Nguồn: Thơ Xuân Quỳnh, Kiều Văn chủ biên, NXB Đồng Nai, 1997

Lời ru của mẹ Thơ: Xuân Quỳnh nhạc: Trần Anh Linh ca sĩ thể hiện: NSUT Hồng Liên.

Bài thơ: Con yêu mẹ

Con yêu mẹ

Tác giả: Xuân Quỳnh- Con yêu mẹ bằng ông trờiRộng lắm không bao giờ hết- Thế thì làm sao con biếtLà trời ở những đâu đâuTrời rất rộng lại rất caoMẹ mong, bao giờ con tới!- Con yêu mẹ bằng Hà NộiĐể nhớ mẹ con tìm điTừ phố này đến phố kiaCon sẽ gặp ngay được mẹ- Hà Nội còn là rộng quáCác đường như nhện giăng tơNào những phố này phố kiaGặp mẹ làm sao gặp hết!- Con yêu mẹ bằng trường họcSuốt ngày con ở đấy thôiLúc con học, lúc con chơiLà con cũng đều có mẹ- Nhưng tối con về nhà ngủThế là con lại xa trườngCòn mẹ ở lại một mìnhThì mẹ nhớ con lắm đấyTính mẹ cứ là hay nhớLúc nào cũng muốn bên conNếu có cái gì gần hơnCon yêu mẹ bằng cái đó- À mẹ ơi có con dếLuôn trong bao diêm con đâyMở ra là con thấy ngayCon yêu mẹ bằng con dếNguồn:1. Xuân Quỳnh, Lời ru trên mặt đất, NXB Tác phẩm mới, 19782. Xuân Quỳnh, Bầu trời trong quả trứng, NXB Kim Đồng, 1982

Con yêu mẹ – Xuân Quỳnh

Bài thơ: Hoa cỏ may

Hoa cỏ may

Cát vắng, sông đầy, cây ngẩn ngơ,Không gian xao xuyến chuyển sang mùa.Tên mình ai gọi sau vòm lá,Lối cũ em về nay đã thu.Mây trắng bay đi cùng với gió,Lòng như trời biếc lúc nguyên sơ.Đắng cay gửi lại bao mùa cũ,Thơ viết đôi dòng theo gió xa.Khắp nẻo dâng đầy hoa cỏ mayÁo em sơ ý cỏ găm đầyLời yêu mỏng mảnh như màu khói,Ai biết lòng anh có đổi thay?
Nguồn: Thơ Xuân Quỳnh, Kiều Văn chủ biên, NXB Đồng Nai, 1997

Bài thơ: HOA CỎ MAY (Xuân Quỳnh)

Bài thơ: Gió Lào cát trắng

Gió Lào cát trắng

Ngọn gió Lào cát trắng của đời tôiTôi của cát của gió Lào khắc nghiệtTrong gió nóng những trưa hè ngột ngạtMẹ ru tôi hạt cát sạn hàm răngVừa lớn khôn tôi đã biết đào hầmDưới bom đạn gió Lào vẫn thổiVà trên cát lại thêm cồn cát mớiCỏ mặt trời lăn như bánh xeCuộc đời tôi có cát chở cheKhi đánh giặc cát lại làm công sựMáu đồng đội và máu tôi đã đổTrên cát này mà gió quạt vừa seCây tôi trồng chưa đủ bóng cheBom giặc cắt lá cành tơi tảCủ khoai ở đây nhỏ hơn củ khoai cánh đồng màu mỡTrái mãng cầu rám vỏ – gió đi quaĐọng nắng thôi, cát chẳng đọng mưaBàn chân lún bàn chân thêm bỏng rátGiữa gió cát, giữa những ngày ác liệtTôi nghĩ về tha thiết một màu xanhMột rừng cây trĩu quả trên cànhTôi vun gốc và tay tôi sẽ háiNhà của tôi, tôi sẽ về dựng lạiÁnh ngói hồng những gương mặt mai sauEm mới về em chưa thấy gì đâuChỉ có cát và gió Lào quạt lửaNgọn gió bỏng khi đi thành nỗi nhớCát khô cằn ở mãi hoá yêu thươngDẫu đôi khi tôi chẳng bằng lòngVới cái cát làm bàn chân rát bỏngVới cái gió làm chín lừ da mặtMảnh đất cằn khoai sắn ít sinh sôiTôi sẵn lòng đem hiến cả đời tôi
Cho cát trắng và gió Lào quạt lửa.

Gió Lào Cát Trắng – Thơ Xuân Quỳnh

Bài thơ: Thơ vui về phái yếu

Thơ vui về phái yếu

Những người đàn ông các anh có bao nhiêu điều to lớnVượt qua ô cửa cỏn con, văn phòng hẹp hàng ngàyCác anh nghĩ ra tàu ngầm, tên lửa, máy bayTới thăm dò những hành tinh mới lạTài sản của các anh là những tinh cầu, là vũ trụCác anh biết mỏ dầu, mỏ bạc ở nơi đâuChính phục đại dương bằng các con tàuĐi tới tương lai trên con đường ngắn nhấtMỗi các anh là một nhà chính kháchCác anh quan tâm đến chuyện mất còn của các quốc gia.Biết bao điều quan trọng được đề raNhững hiệp ước xoay vần thế giớiChúng tôi chỉ là những người đàn bà bình thường không tên tuổiQuen việc nhỏ nhoi bếp núc hàng ngàyCuộc sống ngặt nghèo phải tính sao đâyGạo, bánh, củi dầu chia thế nào cho đủĐầu óc linh tinh toàn nghĩ về chợ búaNhững quả cà, mớ tép, rau dưaĐối với Nít và Kăng, những siêu nhân nay và xưaXin thú thực: chúng tôi thờ ơ hạng nhấtChúng tôi còn phải xếp hàng mua thịtSắm cho con đôi dép tới trườngChúng tôi quan tâm đến xà phòng, đến thuốc đánh răngLo đan áo cho chồng con khỏi rét…Chúng tôi là những người đàn bà bình thường trên Trái Đất.Quen với việc nhỏ nhoi bếp núc hàng ngàyChúng tôi chẳng có tàu ngầm, tên lửa, máy bayCàng không có hạt nhân nguyên tửChúng tôi chỉ có chậu có nồi có lửaCó tình yêu và có lời ruNhững con cò con vạc từ xưaVẫn lặn lội bờ sông bắt tépCuộc sống vẫn ngàn đời nối tiếpNhư trăng lên, như hoa nở mỗi ngày…Nếu ví dụ không có chúng tôi đâyLiệu cuộc sống có còn là cuộc sốngAi sẽ mang lại cho các anh vui buồn hạnh phúcMở lòng đón các anh sau thất bại nhọc nhằnThử nghĩ xem thế giới chỉ đàn ôngCác anh sẽ không còn biết yêu biết ghétCác anh không đánh nhau nhưng cũng chẳng làm nên gì hếtThế giới sẽ già nua và sẽ lụi tànAi sẽ là người sinh ra những đứa conĐể tiếp tục giống nòi và dạy chúng biết yêu, biết hát…Buổi sớm mai ướm bước chân mình lên vết chân trên cátBà mẹ đã cho ra đời những Phù Đổng Thiên VươngDẫu là nguyên thủ quốc gia hay là những anh hùngLà bác học… hay là ai đi nữaVẫn là con của một người phụ nữMột người đàn bà bình thường, không ai biết tuổi tênAnh thân yêu, người vĩ đại của emAnh là mặt trời, em chỉ là hạt muốiMột chút mặn giữa đại dương vời vợi,Loài rong rêu ai biết tới bao giờEm chỉ là ngọn cỏ dưới chân quaLà hạt bụi vô tình trên áoNhưng nếu sáng nay em chẳng đong được gạoChắc chắn buổi chiều anh không có cơm ăn.Vài đoạn thơ vui nhân dịp ngày XuânĐùa một chút xin các anh đừng giậnThú thực là chúng tôi cũng không sống đượcNếu không có các anh, thế giới chỉ đàn bà.1986
Nguồn: Thơ Xuân Quỳnh, Kiều Văn chủ biên, NXB Đồng Nai, 1997

Thơ vui của Xuân Quỳnh về phái yếu

Bài thơ: Chuyện cổ tích về loài người

Chuyện cổ tích về loài người

Tác giả: Xuân QuỳnhTrời sinh ra trước nhấtChỉ toàn là trẻ conTrên trái đất trụi trầnKhông dáng cây ngọn cỏMặt trời cũng chưa cóChỉ toàn là bóng đêmKhông khí chỉ màu đenChưa có màu sắc khác***Mắt trẻ con sáng lắmNhưng chưa thấy gì đâu!Mặt trời mới nhô caoCho trẻ con nhìn rõMàu xanh bắt đầu cỏMàu xanh bắt đầu câyCây cao bằng gang tayLá cỏ bằng sợi tócCái hoa bằng cái cúcMàu đỏ làm ra hoaChim bấy giờ sinh raCho trẻ nghe tiếng hótTiếng hót trong bằng nướcTiếng hót cao bằng mâyNhững làn gió thơ ngâyTruyền âm thanh đi khắpMuốn trẻ con được tắmSông bắt đầu làm sôngSông cần đến mênh môngBiển có từ thuở đóBiển thì cho ý nghĩBiển sinh cá sinh tômBiển sinh những cánh buồmCho trẻ con đi khắpĐám mây cho bóng rợpTrời nắng mây theo cheKhi trẻ con tập điĐường có từ ngày đóNhưng còn cần cho trẻTình yêu và lời ruCho nên mẹ sinh raĐể bế bồng chăm sócMẹ mang về tiếng hátTừ cái bống cái bangTừ cái hoa rất thơmTừ cánh cò rất trắngTừ vị gừng rất đắngTừ vết lấm chưa khôTừ đầu nguồn cơn mưaTừ bãi sông cát vắng…Biết trẻ con khao khátChuyện ngày xưa, ngày sauKhông hiểu là từ đâuMà bà về ở đóKể cho bao chuyện cổChuyện con cóc, nàng tiênChuyện cô Tấm ở hiềnThằng Lý Thông ở ác…Mái tóc bà thì bạcCon mắt bà thì vuiBà kể đến suốt đờiCũng không sao hết chuyệnMuốn cho trẻ hiểu biếtThế là bố sinh raBố bảo cho biết ngoanBố dạy cho biết nghĩRộng lắm là mặt bểDài là con đường điNúi thì xanh và xaHình tròn là trái đất…Chữ bắt đầu có trướcRồi có ghế có bànRồi có lớp có trườngVà sinh ra thầy giáo…Cái bảng bằng cái chiếuCục phấn từ đá raThầy viết chữ thật to“Chuyện loài người” trước nhấtNguồn:1. Xuân Quỳnh, Lời ru trên mặt đất, NXB Tác phẩm mới, 19782. Xuân Quỳnh, Bầu trời trong quả trứng, NXB Kim Đồng, 1982

CHUYỆN CỔ TÍCH VỀ LOÀI NGƯỜI (Xuân Quỳnh)

Bài thơ: Thơ tình cuối mùa thu

Thơ tình cuối mùa thu

Tác giả: Xuân QuỳnhCuối trời mây trắng bayLá vàng thưa thớt quáPhải chăng lá về rừngMùa thu đi cùng láMùa thu ra biển cảTheo dòng nước mênh mangMùa thu vào hoa cúcChỉ còn anh và emChỉ còn anh và emLà của mùa thu cũChợt làn gió heo mayThổi về xao động cả:Lối đi quen bỗng lạCỏ lật theo chiều mâyĐêm về sương ướt máHơi lạnh qua bàn tayTình ta như hàng câyĐã qua mùa gió bãoTình ta như dòng sôngĐã yên ngày thác lũThời gian như là gióMùa đi cùng tháng nămTuổi theo mùa đi mãiChỉ còn anh và emChỉ còn anh và emCùng tình yêu ở lại…- Kìa bao người yêu mớiĐi qua cùng heo mayBài thơ này đã được nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu phổ nhạc thành bài hát Thư tình cuối mùa thu.Nguồn: Tự hát, Xuân Quỳnh, NXB Tác phẩm mới, 1984

Thơ Xuân Quỳnh – Thơ Tình Cuối Mùa Thu

Bài thơ: Tự hát

Tự hát

Tác giả: Xuân QuỳnhChả dại gì em ước nó bằng vàngTrái tim em, anh đã từng biết đấyAnh là người coi thường của cảiNên nếu cần anh bán nó đi ngayEm cũng không mong nó giống mặt trờiVì sẽ tắt khi bóng chiều đổ xuốngLại mình anh với đêm dài câm lặngMà lòng anh xa cách với lòng emEm trở về đúng nghĩa trái timBiết làm sống những hồng cầu đã chếtBiết lấy lại những gì đã mấtBiết rút gần khoảng cách của yêu tinEm trở về đúng nghĩa trái-tim-emBiết khao khát những điều anh mơ ướcBiết xúc động qua nhiều nhận thứcBiết yêu anh và biết được anh yêuMùa thu nay sao bão giông nhiềuNhững cửa sổ con tàu chẳng đóngDải đồng hoang và đại ngàn tối sẫmEm lạc loài giữa sâu thẳm rừng anhEm lo âu trước xa tắp đường mìnhTrái tim đập những điều không thể nóiTrái tim đập cồn cào cơn đóiNgọn lửa nào le lói giữa cô đơnEm trở về đúng nghĩa trái-tim-emLà máu thịt, đời thường ai chẳng cóCũng ngừng đập lúc cuộc đời không còn nữaNhưng biết yêu anh cả khi chết đi rồiNguồn: Xuân Quỳnh, Tự hát, NXB Tác phẩm mới, 1984

Xuân Quỳnh – Tự Hát

Bài thơ: Thuyền và biển

Thuyền và biển

Tác giả: Xuân QuỳnhEm sẽ kể anh ngheChuyện con thuyền và biển:“Từ ngày nào chẳng biếtThuyền nghe lời biển khơiCánh hải âu, sóng biếcĐưa thuyền đi muôn nơiLòng thuyền nhiều khát vọngVà tình biển bao laThuyền đi hoài không mỏiBiển vẫn xa… còn xaNhững đêm trăng hiền từBiển như cô gái nhỏThầm thì gửi tâm tưQuanh mạn thuyền sóng vỗCũng có khi vô cớBiển ào ạt xô thuyền(Vì tình yêu muôn thuởCó bao giờ đứng yên?)Chỉ có thuyền mới hiểuBiển mênh mông nhường nàoChỉ có biển mới biếtThuyền đi đâu, về đâuNhững ngày không gặp nhauBiển bạc đầu thương nhớNhững ngày không gặp nhauLòng thuyền đau – rạn vỡNếu từ giã thuyền rồiBiển chỉ còn sóng gió”Nếu phải cách xa anhEm chỉ còn bão tố4-1963Bài thơ này đã được nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu phổ nhạc thành bài hát cùng tên.Nguồn: Xuân Quỳnh, Chồi biếc, NXB Văn học, 1963

Bài thơ Thuyền và biển (Xuân Quỳnh) – Ngọc Sang ngâm

Bài thơ: Sóng

Sóng

Tác giả: Xuân QuỳnhDữ dội và dịu êmỒn ào và lặng lẽSông không hiểu nổi mìnhSóng tìm ra tận bểÔi con sóng ngày xưaVà ngày sau vẫn thếNỗi khát vọng tình yêuBồi hồi trong ngực trẻTrước muôn trùng sóng bểEm nghĩ về anh, emEm nghĩ về biển lớnTừ nơi nào sóng lên?Sóng bắt đầu từ gióGió bắt đầu từ đâu?Em cũng không biết nữaKhi nào ta yêu nhauCon sóng dưới lòng sâuCon sóng trên mặt nướcÔi con sóng nhớ bờNgày đêm không ngủ đượcLòng em nhớ đến anhCả trong mơ còn thứcDẫu xuôi về phương bắcDẫu ngược về phương namNơi nào em cũng nghĩHướng về anh – một phươngỞ ngoài kia đại dươngTrăm nghìn con sóng đóCon nào chẳng tới bờDù muôn vời cách trởCuộc đời tuy dài thếNăm tháng vẫn đi quaNhư biển kia dẫu rộngMây vẫn bay về xaLàm sao được tan raThành trăm con sóng nhỏGiữa biển lớn tình yêuĐể ngàn năm còn vỗBiển Diêm Điền, 29-12-1967Bài thơ này được sử dụng trong các chương trình SGK Văn học 12 giai đoạn 1990-2006, SGK Ngữ văn 12 từ 2007.Nguồn:1. Hoa dọc chiến hào, Xuân Quỳnh, NXB Văn học, 19682. Thơ Xuân Quỳnh, Kiều Văn chủ biên, NXB Đồng Nai, 1997

Đọc thơ: SÓNG – TÁC GIẢ: XUÂN QUỲNH

Thơ Xuân Quỳnh giàu tình cảm, tình cảm sâu và tinh tế nhưng lẩn khuất phía sau tình cảm ấy lại là tư tưởng có tính khái quát, triết lý (Cơn mưa không phải của mình, Đồi đá ong và cây bạch đàn, Chuyện cổ tích về loài người, Những người mẹ không có lỗi…) Đấy là những triết lý nảy sinh từ đời sống, nó có tính thực tiễn, giúp ích thật sự cho người đọc nhận thức và xử lý việc đời, không phải thứ triết lý tư biện, viễn vọng mà chẳng dùng được vào việc gì.

Đăng bởi: Bích Liên