Giai thoại và sắc màu làng rắn Lệ Mật

Vốn là một huyện nằm ở ngoại thành Hà Nội, là cửa ngõ phía Tây của thủ đô, Gia Lâm chính là nơi diễn ra lễ hội truyền thống độc đáo của làng Lệ Mật nổi tiếng. Làng Lệ Mật nay thuộc xã Việt Hưng, huyện Gia Lâm – Hà Nội. Một làng còn được biết đến với cái tên “làng rắn Lệ Mật” với khoảng 370 nhà hàng chuyên các món ăn về rắn, mỗi ngày đón khoảng 500 lượt khách trong và ngoài nước thăm quan, du lịch. Chính vì vậy, lễ hội làng Lệ Mật cũng mang một nét đặc sắc riêng không lẫn vào đâu được.

Lễ hội đặc sắc với sự tham gia đầy đủ già trẻ gái trai trong làng Lệ Mật –  Ảnh:Lê Bích

Theo thống kê chưa đầy đủ, năm 2014, nước ta có khoảng gần 8000 lễ hội. Con số đó cho thấy tầm quan trọng của lễ hội đối với cuộc sống của người dân Việt Nam. Đối với làng Lệ Mật, lễ hội được diễn ra vào ngày 23/3 âm lịch hằng năm, để tưởng nhớ Hoàng Đức Trung, người có công trong việc đưa người nghèo từ làng Lệ Mật tới vùng kinh đô khẩn hoang, và lập ra 13 trại ở phía tây thành Thăng Long (quận Ba Đình ngày nay). Ông đã được dân làng suy tôn là Thành Hoàng của làng. Lễ hội đình làng Lệ Mật còn bảo lưu được nhiều nét giá trị văn hóa độc đáo trong việc cúng tế, rước nước, và nổi bật nhất phải kể đến múa Giảo Long và lễ Đả ngư.

Rước lễ vật từ 13 trại về dâng Thành Hoàng làng – Ảnh: Lê Bích

Vào thế kỷ thứ XI, vua Lý Công Uẩn rời  đô từ Hoa Lư về Thăng Long. Năm 1072 Công Chúa Lý Ngọc Hoa dạo chơi trên sông Thiên Đức (nay là sông Đuống) không may bị con Giao Long nhấn chìm thuyền và cuốn trôi. Vào lúc đó chàng trai nghèo làng Lệ Mật sống ở ven sông bằng nghề bắt rắn đã giết con Giao Long cứu công Chúa.

Được Vua ban thưởng rất nhiều vàng bạc châu báu. Nhưng chàng trai nghèo làng Lệ Mật khước từ chỉ xin vua mảnh đất ở phía tây kinh thành Thăng Long để khai hoang lập trang trại. Vua ưng thuận người dân làng Lệ Mật cùng chàng vượt sông Nhị Hà (sông Hồng) sang khai khẩn rồi lập lên 13 làng trại gọi là ”Thập Tam Trại”. Đến năm Kỉ Hợi 1119 Ngài hóa thân bay về trời. Để tưởng nhớ đến công ơn của đức thành Hoàng, dân làng đã tổ chức lễ hội múa rắn vào ngày 23 tháng 3 âm lịch hàng năm.

Múa rắn để tưởng nhớ công ơn khai thiêng lập địa của đức thành Hoàng làng – Ảnh: Lê Bích

Người Hà Nội xưa vẫn có câu ca để tỏ lòng biết ơn tổ tiên và những người khai hoang:

Nhớ ngày 23 tháng 3

Dân trại ta vượt Nhị Hà thăm quê

Kinh quán, cựu quán đề huề

Hồ Tây cá nhảy đi về trong mây.

Trong lễ hội gồm có 2 phần: Phần lễ và phần hội. Phần lễ hiểu đơn giản là những nghi thức, lễ nghi của mỗi làng, địa phương. Phần hội là phần sinh hoạt tập thể, bao gồm các trò chơi tập thể, dân gian,…Tại làng Lệ Mật, theo phong tục, thì từ sáng sớm ngày 23/3 âm lịch, đại diện con cháu của 13 trại phía Tây thành Thăng Long xưa đều đội 13 mâm lễ vật mang từ kinh đô về đình làng Lệ Mật để dự hội.

Phần lễ rước cỗ diễn ra long trọng, đầy hào khí – Ảnh: Lê Bích

Phần lễ của hội làng Lệ Mật bao gồm: phần đầu tiên là lễ rước nước từ giếng làng, rước cá chép vào đình Thánh, rồi đến lễ rước cỗ (lễ vật) của 13 trại ở quận Ba Đình về làng dâng thần.

Phần hội đặc sắc nhất của lễ hội làng Lệ Mật chính là trò múa rắn. Con rắn được làm bằng nan tre lợp vải,  tượng trưng cho loài thuỷ quái đã bị chàng trai họ Hoàng – Hoàng Đức Trung dùng sức mạnh và ý chí của mình hạ gục. Nhạc múa là dàn bát âm và tiếng trống nhịp đôi kết hợp dồn dập, náo nức.

Lễ rước nước từ giếng làng đến miếu công chúa – Ảnh: Lê Bích

Đến lễ đả ngư, các chàng trai của 13 trại thi nhau giăng lưới bắt cá – Ảnh: Lê Bích

Lễ đả ngư hấp dẫn dân trong làng và du khách du lịch làng Lệ Mật – Ảnh: Lê Bích

Niềm vui khi bắt được cá – Ảnh: Lê Bích

Tiết mục múa rắn được mong chờ nhất lễ hội – Ảnh: Lê Bích

Bên cạnh đó thì tiết mục thi đấu, thi nấu những món ăn ngon, món đặc sản của làng Lệ Mật cũng dành được sự quan tâm của rất nhiều người. Người ta còn tổ chức thi rắn to, rắn đẹp, rắn lạ,… phổ biến các bí quyết bắt rắn, nuôi rắn, khai thác nọc, và cách sơ cứu khi bị rắn cắn.

Điểm hấp dẫn và thu hút khách du lịch các nơi về tham dự lễ hội của làng Lệ Mật nhất vẫn là được thưởng thức các món đặc sản chế biến từ thịt rắn. Còn gì thú vị hơn khi du khách được tận mắt chứng kiến những bàn tay điêu luyện cắt tiết, làm thịt rắn, chế biến và được thưởng thức ngay tại lễ hội. Các món rán có gan rắn bao trứng, thịt rắn bao lá lốt, rắn tẩm bột,… Các món nộm cũng không kém phần hấp dẫn với rắn nộm hoa chuối, nộm rau ngót khiến du khách không khỏi ngỡ ngàng và thích thú. Ngoài ra khi du khách về dự lễ hội rắn của làng Lệ Mật còn được các cụ đãi một chén rượu rắn, bộ tam xà hoặc ngũ xà.

Các tiết mục thi đấu thể thao diễn ra sôi nổi – Ảnh: Lê Bích

Các tiết mục thi nấu ăn dâng thành Hoàng đầy hấp dẫn – Ảnh: Lê Bích

Có lẽ chính từ những sự tích ly kỳ về thành Hoàng làng cùng những đặc sắc không thể tìm thấy ở bất cứ lễ hội nào khác thì lễ hội làng Lệ Mật đã trở thành một trong những lễ hội đặc sắc tại Gia Lâm – Hà Nội nói riêng và miền bắc nói chung. Cũng giống như bất kỳ lễ hội nào khác, du khách khi tham gia lễ hội cần biết chú ý và giữ gìn những nét truyền thống để không làm mất đi những bản sắc văn hoá của làng Lệ Mật bao đời nay.

Heo Lười – Mytour.vn

Đăng bởi: Nguyễn Việt Chinh