“Cầu Nam, Chùa Bắc, Đình Đoài”, câu ca xưa về cầu ngói chợ Thượng, cây cầu chứng kiến bao thăng trầm của lịch sử. Cầu ngói có lối kiến trúc “Thượng gia hạ kiều” bắc qua sông Ngọc thuộc thôn Thượng Nông, huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định.

Cầu ngói chợ Thượng – Nét đẹp cổ kính vùng đồng bằng Bắc Bộ

Theo sử sách, cầu được xây dựng từ sự đóng góp của bà chúa Nguyễn Thị Ngọc Xuân, cung phi Chúa Trịnh. Cầu dài 17,35m được xây theo kiểu kiến trúc “Thượng gia hạ kiều”, trên là cầu, dưới là nhà. Mố cầu xây bằng đá tảng vuốt theo hình thang cân. Hai mô cầu cách nhau 4,5m tạo dòng nước bên dưới cho thuyền bè lưu thông.

Cầu ngói chợ Thượng. Ảnh: Bui Cong Truong.

Nhà cầu ngói chợ Thượng lợp bằng gỗ lim, mái ngói nam. Hồi cầu có cửa cuốn cao rộng, hai bên là hai cửa giả có đắp nổi “Thượng gia kiều”. Cầu gồm 11 gian, 3 gian giữa nằm trên 2 cây lim lớn làm dầm, đường kính 0,4m. Đường giữa cầu rộng 1,74m và được lát đá tảng xen kẽ nhau.

Ảnh: dangcongsan.vn.

Ảnh: Van Tran Thai.

Hai hàng cột cái, mỗi hàng mười cột. Các nghệ nhân xưa đã xây bệ cao dọc hai bên hành lang, phía ngoài có lan can. Bệ đã thành nơi lý tưởng để người dân và du khách nghỉ ngơi, ngắm cảnh sông nước cũng như là chỗ dừng chân của những người đi chợ xa. Ngoài ra ở hai bên đầu cầu đều có bậc thoải xuống mặt đường để dễ dàng di chuyển.

Ảnh: AK Nguyen.

Ảnh: Thanh Hà Trần.

Không giống như cầu đá, cầu gỗ, cầu bê tông thông thường, cầu ngói là kiến trúc rất đặc trưng của Việt Nam. Hiện nay chỉ còn cầu ngói chùa Lương ở Nam Định, cầu ngói Thanh Toàn ở Huế, cầu ngoi Phát Diệm ở Ninh Bình.

Cầu sau khi sửa chữa. Ảnh: Mai Anh Bo.

Từ năm 1945, cây cầu đã chứng kiến nhiều sự kiện quan trọng của lịch sử nước nhà. Nhất là cuộc nổi dậy của làng Thượng Nông, tiến ra huyện lị để cướp chính quyền. Và trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ, cây cầu đã tiễn chân rất nhiều thanh niên trai tráng làng để tham gia mặt trận bảo vệ tổ quốc.

Ảnh: Bui Cong Truong.

Cầu ngói chợ Thượng là nguồn cảm hứng sáng tác của nhiều nghệ sĩ cho các tác phẩm thi ca, hội họa của mình. Cầu được trùng tu năm 2019 đã mất đi vẻ cổ kính rêu phong nhưng hơn hết, cầu vẫn là niềm tự hào, là sự hiện hữu của trí tuệ, công sức, sự tài hoa của ông cha.

Cây cầu cũ. Ảnh: Bui Cong Truong.

Ảnh: Bui Cong Truong.

Với những giá trị cả về lịch sử lẫn văn hóa, năm 2003, cầu ngói chợ Thượng được xếp hạng di tích cấp tỉnh. Đến năm 2012, cầu tiếp tục được công nhận là di tích lịch sử, văn hóa cấp quốc gia. Chính quyền địa phương cũng như người dân luôn ý thức bảo tồn và phát huy giá trị tốt đẹp của quê hương.