Bãi đá cổ Nấm Dẩn thuộc xã Nấm Dẩn, huyện Xín Mần, Hà Giang, được phát hiện vào năm 2004. Quần thể bao gồm những phiến đá với nhiều hoa văn, kí tự kỳ bí, đến nay vẫn chưa có lời giải đáp.

Đến bãi đá cổ Nấm Dẩn, khám phá bí ẩn từ ngàn xưa ở vùng cao Hà Giang

Những phiến đá lớn có ký tự lạ.

Bãi đá cổ Nấm Dẩn là tập hợp những tảng đá lớn nhỏ, nằm xen kẽ giữa các thửa ruộng bậc thang, nhà sàn của bà con đồng bào Nùng bên dòng suối Nậm Khoòng róc rách chảy suốt ngày đêm. Câu chuyện về sự phát hiện ra bãi đá cổ cũng rất ly kỳ. Khoảng đầu những năm 2000, ông Lù Văn Ngán, người làng Nấm Dẩn bắt được con ếch khổng lồ nặng hơn 5kg, trên lưng có màu xanh, dưới bụng nhiều hoa văn lạ.

Ông Ngán gọi người làng đến xem nhưng không ai dám làm thịt, bảo đó là ếch của thần đá, thần rừng. Vì thế ông đã thả nó về với hang đá. Sau hôm ấy, tiếng ếch kêu suốt ba ngày ba đêm. Người làng bảo nhau đi tìm con ếch khổng lồ. Không tìm thấy con ếch, nhưng câu chuyện về những ký tự trên bãi đá bắt đầu lan ra khắp làng. Sau đó, người ta đã phát hiện 7 phiến đá có chạm khắc cổ và 2 di tích cự thạch (đá lớn) có niên đại khoảng 2.000 năm.

Những hình khắc vẽ, ký tự kỳ lạ trên những phiến đá trong bãi đá cổ Nấm Dẩn được các nhà nghiên cứu tạm chia thành 7 nhóm khác nhau: các dạng hình học như hình tròn, hình chữ nhật, hình vuông; nhóm hình hoa văn vuông và tròn; nhóm những vạch đục khắc song song; nhóm biểu tượng sinh thực khí, đặc biệt là sinh thực khí nữ; nhóm hình bàn chân người có kích thước như thật; nhóm hình người trong tư thế giơ hai tay, dang hai chân và nhóm hình khắc chưa xác định.

Đường lên bãi đá cổ. Ảnh: Đào Thanh/Báo Nông nghiệp.

Ngay cả các nhà khảo cổ, chuyên gia nghiên cứu từ trung ương tới địa phương cũng chỉ đưa ra nhận định áng chừng rằng những hoa văn trên các phiến đá ở bãi đá cổ Nấm Dẩn thuộc nghệ thuật tạo hình thời tiền – sơ sử. Ý nghĩa hoa văn có thể biểu đạt các tín ngưỡng thờ thần mặt trời, thần đá thời xa xưa. Riêng tục thờ thần đá thì những người Nùng ở đây vẫn còn lưu giữ từ lâu đời, có thể chính tổ tiên họ là chủ nhân của những nét chạm khắc bí ẩn chưa lời giải.

Ảnh: Đào Thanh/Báo Nông nghiệp

Đó là, cứ vào ngày 1 tháng 6 âm lịch, một vị thầy cúng trong dòng họ Ly của người Nùng sẽ chủ trì lễ cúng thần đá. Lễ được cử hành bên di tích bãi đá cổ. Lễ vật được dâng lên gồm 1 con lợn, 1 con gà trống, 1 nồi cơm và 1 chai rượu. Trong lễ cúng, bà con cầu mong mưa thuận, gió hòa, hoa màu tốt tươi. Dâng lễ xong, lễ vật sẽ được những người phụ nữ đem nấu chung thành một nồi thắng cố và cùng nhau ăn tại chỗ.

Ảnh: Đào Thanh/Báo Nông nghiệp

Được công nhận là di tích cấp quốc gia vào năm 2008, đây là di tích thứ 2 sau bãi đá cổ Sapa được các nhà khoa học quan tâm nghiên cứu. Bên cạnh đó, bãi đá cổ Nấm Dẩn còn được bảo vệ nghiêm ngặt bằng những hàng rào bao quanh nên hiện di tích hầu như vẫn giữ được nguyên vẹn. Mặc dù vẫn còn nhiều bí ẩn gắn với bãi đá cổ Nấm Dẩn nhưng chỉ với những giá trị về khảo cổ và văn hóa tạo hình của di tích đã đủ để trở thành một địa danh hấp dẫn du lịch.