Đền Mẫu Đồng Đăng nằm ở khu Lò Rèn, thị trấn Đồng Đăng, Lạng Sơn, là một trong những di tích tiêu biểu của tín ngưỡng thờ Mẫu, tạo nên dấu ấn đặc sắc nơi vùng biên giới xứ Lạng.

Đền Mẫu Đồng Đăng – thiêng liêng tín ngưỡng thờ Mẫu ở Lạng Sơn

Cùng với đền Bắc Lệ (huyện Hữu Lũng), đền Kỳ Cùng (thành phố Lạng Sơn), đền Mẫu Đồng Đăng (hay Đồng Đăng linh tự) từ lâu đã trở thành trung tâm của tín ngưỡng thờ Mẫu tại Lạng Sơn. Đền được xây dựng lần đầu tiên vào khoảng thế kỷ XIX tại một mái đá sát chân núi cách vị trí ngày nay khoảng 300m.

Đền đông đúc vào ngày lễ.

Sau đó, thấy địa thế đền chật hẹp không thuận tiện di chuyển, nhân dân địa phương đã di dời đền đến vị trí hiện tại. Đến năm 1990, chính quyền và nhân dân đã góp tiền của, công sức xây dựng ngôi đền khang trang hơn. Theo dân gian, đền Mẫu là nơi diễn ra cuộc gặp gỡ giữa Thánh Mẫu Liễu Hạnh và Trạng Bùng – Phùng Khắc Khoan sau khi ông đi xứ từ Trung Quốc trở về.

Lưng đền tựa vào núi.

Đền Mẫu Đồng Đăng hiện tại có 5 gian thờ: phía trong thờ Phật Chuẩn Đề và Phật Quan Thế Âm Bồ Tát. Phía ngoài là gian thờ Tam Tòa Thánh Mẫu bao gồm Mẫu Đệ Nhất Thượng Thiên, Mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn và Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ. Gian bên phải thờ Sơn Trang gồm chúa Thượng Ngàn ở giữa, hai bên là Chầu Mười Đồng Mỏ và Chầu Chín; gian bên trái thờ Chầu Đệ Tứ Khâm Sai. Chính điện là gian thờ Thánh Mẫu Liễu Hạnh.

Đền Mẫu Đồng Đăng còn có một khuôn viên rộng, nằm sát chân núi. Tam quan đền khá hoành tráng, cửa xây vòm cuốn, có một cửa chính và hai cửa phụ, với những họa tiết, hoa văn đặc sắc. Trên các cột trụ của cổng tam quan có đắp một hàng câu đối bằng chữ Nho. Đặc biệt, trên đỉnh tam quan có chuông đồng và khánh đồng cổ kính. Ngoài ra, những dáng long, phượng mềm mại, đối xứng nhau tạo nên dáng cổ linh thiêng cho ngôi đền.

Bước qua cổng đền, du khách sẽ bước vào không gian của cõi Phật – Thánh với khói nhang phảng phất. Hai bên tả, hữu đền còn có 2 chú voi được điêu khắc phủ phục bên lối đi. Không gian đền được xây dựng tinh tế theo lối tăng cấp, tựa vào núi. Phía sau đền là một bảo tháp với các tầng cung cấm. Lối vào bảo tháp nằm phía sau các điện thờ và chỉ được mở vào ngày lễ hội.

Vào những ngày lễ, Tết, rằm hay mùng một, ngôi đền trở nên nhộn nhịp với những hàng quán bán đồ lễ, vàng mã cùng đông đảo khách thập phương đến vãn cảnh, cầu bình an, sức khỏe. Vào mùng 10 tháng Giêng, tại đền Mẫu Đồng Đăng diễn ra lễ hội đầu xuân của các dân tộc xứ Lạng. Lễ hội đặc sắc bởi văn hóa tâm linh và các trò chơi dân gian như múa sư tử, võ dân tộc, thi đấu thể thao truyền thống…