Hip-hop: Từ âm nhạc đường phố đến vũ trụ nghệ thuật

Khởi nguồn từ những khu phố ổ chuột ở New York, giờ đây hip-hop không chỉ là âm nhạc mà đã trở thành một làn sóng văn hóa trên toàn cầu, với sức ảnh hưởng vô cùng mạnh mẽ lên các lĩnh vực nghệ thuật, thời trang…

Hip-hop: Từ âm nhạc đường phố đến vũ trụ nghệ thuật.

Bạn có thể không phải là fan của các rappers hay chưa thuộc được nhiều bài rap, nhưng không thể phủ nhận rằng văn hoá Hip-hop đang ảnh hưởng mạnh mẽ đến thẩm mĩ và tinh thần của chúng ta mỗi ngày. Trỗi dậy và vươn tầm ảnh hưởng từ Tây sang Đông, Hip-hop không chỉ dừng ở khuôn khổ một loại hình âm nhạc, mà đã trở thành một “cuộc cách mạng” tạo ra một nền văn hoá đặc sắc.

Lịch sử của hip-hop

Hip-hop được cho là nhen nhóm từ khu vực Bronx, New York đầu thập niên 70s, xuất phát từ nhu cầu của những người da màu muốn thông qua âm nhạc để nói về những mặt trái của xã hội, từ thời kì suy thoái hậu công nghiệp, bê bối chính trị.

Sự sụp đổ của kinh tế do hệ quả của ngành sản xuất suy giảm tại New York, đã tạo nên làn sóng di cư của cộng đồng da trắng trung lưu chuyển ra ngoại ô sống. Điều này đã khiến cho các khu dân cư đông người Mĩ gốc Phi, gốc Puerto Rico, Caribe trở nên khó khăn, tội phạm, băng nhóm, bạo lực và đói nghèo cũng gia tăng.

Tờ rơi “Bữa tiệc của DJ Kool Herc” và slogan “Back to school jam” về buổi tiệc được vẽ bằng tay trên những tấm thẻ in dòng kẻ xuất hiện trên khắp Bronx.

Rất nhiều các cửa hàng và công ty phải đóng cửa, các phương tiện và khu giải trí cũng mất đi. Những toà nhà bị bỏ hoang và các bãi gửi xe vô tình trở thành nơi tụ hộp và tổ chức các “Block parties” – những bữa tiệc đường phố – nơi đã khai sinh ra những nền móng đầu tiên của hip-hop. Các DJs và các MCs tự mang loa của họ biểu diễn. Các khoảng sân trở thành sân khấu cho các vũ công break-dancers và các bức tường gạch lớn của các toà nhà bỏ hoang là những tấm toan cho các tác phẩm Graffiti.

Sinh ra trong sự bất mãn, giận dữ, thời kì khó khăn, làn sóng hip-hop đời đầu này là liều thuốc rất cần thiết cho xã hội, dồn năng lượng tiêu cực vào sự sáng tạo, dùng âm nhạc, hội hoạ và vũ đạo để giải phóng bạo lực.

Hip-hop khởi đầu ngay tại địa chỉ 1520 Sedgwick Avenue, Bronx, New York nơi mà năm 1973, DJ Kool Herc – một trong “tam thánh” của hip-hop – đã tổ chức “bữa tiệc hip-hop đầu tiên”. Kool Herc đã lăng xê kĩ thuật DJ breakbeat – thường thấy trong âm nhạc thời đó của người Jamaica vào cùng với funk, soul. Với 2 bàn xoay đĩa, Kool Herc đã tạo ra kĩ thuật mà ông tự gọi The Merry-Go-Round, mix từ hai bản nhạc khác nhau và biến đổi liên tục, xen vào đó là các đoạn nghỉ.

Từ bữa tiệc của DJ Kool Herc mà văn hoá hip-hop thực sự bắt đầu, mở ra một kỷ nguyên và một dòng nhạc xuất phát từ những thứ chân thực nhất của đường phố và xã hội.

Những “breakbeats” mở rộng này đã khuấy động không khí, và khán giả tạo thành một vòng tròn nơi mà các break-dancers biểu diễn, những người được Kool Herc đặt tên là B-Boys và B-Girls, sau này trở thành một làn sóng văn hoá lan toả khắp thế giới.

Kool Herc cũng hay nói theo nhịp điệu và chơi chữ cùng lúc với chơi nhạc để kích thích đám đông, và cách gieo vần này đã tạo nên nền móng cơ bản của Rapping, nguồn gốc từ truyền thống nâng ly chúc mừng trong văn hoá Jamaica. Coke La Rock, bạn của Kool Herc đảm nhiệm phần mic trong các bữa tiệc để ông tập trung DJs, cũng là MCs đầu tiên của hip-hop.

4 trụ cột của Hip-hop

Hip-hop không chỉ là tên của một loại hình âm nhạc mà được nhắc đến với vai trò một cuộc cách mạng văn hoá bởi nó bao gồm nhiều khía cạnh nghệ thuật khác nhau hội tụ.

Bốn cột trụ hiện tại của văn hoá hip-hop là DJ/Turntable, MC/Rapping, B-Boy/Breaking và Visual/Graffiti Art.

4 cột trụ chính của Hip-hop.

Dù là thể hiện qua âm nhạc điện tử hay qua lời rap, qua chuyển động cơ thể hay các bức tranh, năng lượng của hip-hop vẫn thống nhất ở một tinh thần chung: vừa bùng nổ, vừa rất đời, dễ cảm nhận và dễ truyền cảm hứng. Nghệ sĩ KRS One đã từng kết luận rằng “Rap is something you do, hip-hop is something you live” tạm dịch có nghĩa là Rap là việc bạn làm, còn hip-hop là cách mà bạn sống.

Từ bốn trụ cột nghệ thuật ban đầu này, hip-hop đã tạo thành một trào lưu văn hoá lan toả khắp hành tinh, ảnh hưởng vào âm nhạc, bài hits, các nhóm nhạc, lễ hội âm nhạc đương đại và cả thời trang. Và nhiều lĩnh vực khác ghi nhận sự ảnh hưởng của hip-hop như công nghệ làm nhạc, nghệ thuật, gỉải trí, ngôn ngữ, vũ đạo, chính trị, truyền thông,…

Hip-hop: làn sóng văn hóa toàn cầu

Giữa thập niên 80 và trong suốt thập niên 90 là thời kì hoàng kim của hip-hop. Hip-hop thu hút lượng khán giả lớn bởi đây là một hình thức giải trí với lời nói gần gũi, dễ hiểu, các vấn đề thực tiễn, âm nhạc giàu năng lượng, cộng hưởng từ đám đông, giải toả bức xúc một cách lành mạnh.

Grandmaster Flash – DJ tiên phong tạo ra kỹ thuật đa dạng trên bàn xoay đĩa, lấy cảm hứng từ DJ Kool Herc.

Những nhà đầu tư đã sớm nhận ra tiềm năng của hip-hop và ủng hộ lượng tiền lớn vào chuyển động này. Những nhãn hiệu độc lập như Tommy Boy, Prism Records và Def Jam thu về thành công ngoài mong đợi. Bản nhạc Grandmaster Flash năm 1981 The Adventures Of Grandmaster Flash And The Wheels Of Steel là bản phát hành đầu tiên hoàn toàn từ các nhạc cụ lấy mẫu, và nó đã mở đầu cho một cuộc cách mạng sáng tạo trong lĩnh vực sản xuất âm nhạc.

Khi đó không có luật nào cấm khai thác nên các nghệ sĩ thoải mái sử dụng các đoạn nhạc mẫu từ jazz, rock để phát triển. Đầu thập niên 70s, hầu hết các bài hát rap đều là những bản “hợp ca vui vẻ” của bữa tiệc, chứa đầy những lời “khoe khoang” về kỹ năng gieo vần, thì bản thu “The Message” của Grandmaster Flash và The Furious Five năm 1982 lại mang đến bước ngoặt.

Grandmaster Flash và Furious Five là một trong những nhóm đọc rap nhiều thành viên đầu tiên và sớm nhất ở Bronx và Harlem. Họ đã truyền cảm hứng cho nhiều nhóm nhạc khác ra đời sau này.

Với những câu rap đậm chủ nghĩa hiện thực xã hội, “The Message” đã vẽ nên bức chân dung sống động, thực tế đến đáng sợ và thương cảm về cuộc sống khó khăn trên đường phố trong 7 phút. Bài hát đã chứng minh rằng hip-hop có thể nghiêm túc như rock và là một phương tiện mạnh mẽ để bình luận xã hội, chính trị, theo cách nói của Grandmaster Flash, là “một cánh cửa dẫn vào thành thị nước Mỹ”.

Bản thu đã gây chấn động truyền thông và đem đến những cái nhìn nghiêm túc hơn cho hip-hop. Hip-hop chính là năng lượng, động lực và trở thành chiếc chìa khóa của sự nâng cao và nhận biết cùng với một lăng kính thực tế hơn nhưng vẫn rất ‘nghệ’.

Làn sóng các rappers thời đại mới giúp lan toả hip-hop. Họ phối rap với hard rock, hợp tác với các đỉnh cao gạo cội của các dòng nhạc khác để ra các đĩa đơn chiếm sóng các nhà đài và MTV. Không chỉ ngừng ở âm nhạc, thời trang của hip-hop cũng trở thành xu thế. Những lời rap, các cụm từ lóng được sinh ra, ví dụ như từ “Bling” hay “Fo’ shizzle” được ghi vào từ điển Oxford.

Eminem là rapper được rất nhiều bạn trẻ Việt Nam hâm mộ.

Về sau khi luật hạn chế việc sử dụng các đoạn nhạc mẫu, các nghệ sĩ hip-hop sáng tạo hơn nữa trong việc viết ra những âm thanh riêng của họ và cột mốc này đã khiến cho hip-hop càng bung nở.

Hip-hop vô cùng ăn khách vào cuối thập niên 90s với các phong cách đặc trưng vùng miền làm tăng tính cạnh tranh giữa các nghệ sĩ mới như N.W.A., Dr. Dre, Tupac Shakur, Snoop Dog, the Notorious B.I.G., hay Jay-Z.

Huyền thoại hip hop tupac – một trong những người đã giúp hip-hop có được sự chú ý của thế giới.

Vào cuối thế kỉ XX, hip-hop đã kịp có vị thế quan trọng trong các loại hình âm nhạc ăn khách, bên cạnh nhạc Pop và nhạc điện tử.

Đến đầu những năm 2000, âm nhạc đại chúng ít nhiều bị hip-hop thống trị. Nhiều nghệ sĩ nổi tiếng như Ice Cube, Queen Latifah, Pharell William, Jay Z, Kanye West và Will Smith đã trở thành những ‘ông trùm’ có sức ảnh hưởng đến xã hội, lấn sân sang các ngành công nghiệp khác như thời trang, Hollywood và thành lập thương hiệu riêng của họ, trở thành những người kinh doanh thành đạt.

Quần rộng thùng thình và phụ kiện nón, dây chuyền vàng, khuyên tai, vòng xích bản to, giày sneakers là những yếu tố tạo cảm hứng cho phong cách ăn mặc hip-hop.

Đối với những người da màu, hip-hop là một điều kì diệu. Từ sự yếu thế thiệt thòi trong xã hội, họ đã dùng văn hoá và nghệ thuật của riêng mình để sáng tạo và lan toả sức ảnh hưởng. Nghệ sĩ của họ đi lên từ đường phố nay đã có thể bán sáng tạo để kiếm sống chân chính được và thành công trong các đế chế tỉ đô.

Đối với các khán giả ở trên thế giới, hip-hop thuyết phục họ bởi những bản nhạc mang năng lượng lớn, trang phục xoá nhoà các ranh giới về đẳng cấp kiểu cũ, tinh thần tự do và cả sự vui mừng, tôn trọng dành cho những người bạn da màu đã viết nên giấc mơ đường phố riêng của họ.

Ngày nay văn hoá hip-hop không phân biệt độ tuổi, giới tính, màu da, tôn giáo hay địa vị xã hội, nó được yêu thích và trở thành một phần rất lớn trong thẩm mĩ của thời đại.

Đăng bởi: Khải Trần