Những món ăn đặc sắc trong ẩm thực của Người Hà Giang

Nói đến các món ăn đặc sản trong ẩm thực Hà Giang chắc chắn không thể không kể tới như: bánh tam giác mạch, cháo ấu tẩu, cam Bắc Quang, hồng Quản Bạ… và rất nhiều món ăn khác nữa.

Trước hết, Blog Phượt xin chia sẻ 1 chút với các bạn về đặc sản. Đặc sản Hà Giang là những món ăn chỉ ở Hà Giang mới có và nó đã thành thương hiệu ở đây. Các món ăn mà ở Tây Bắc cũng có thì không gọi là đặc sản.

1. Bánh đặc sản Hà Giang

1.1. Bánh tam giác mạch

Đây là loại bánh mà tôi tin chắc rằng, bạn sẽ chỉ tìm thấy ở Hà Giang mà không phải là nơi nào khác.

Người dân Hà Giang trồng cây tam giác mạch làm lương thực cho gia súc. Riêng với hạt của cây thì dùng ủ men rượu và tạo nên món bánh ngon tuyệt này.

Đến đây, bạn sẽ dễ dàng bắt gặp những người phụ nữ dân tộc liên tục trở tay để nướng những chiếc bánh tam giác mạch to chừng hai bàn tay người lớn.

Xé một miếng bánh nóng hổi đưa lên miệng, nhấm nháp từng chút một để có thể thấy được vị hăng đặc trưng và vị béo bùi đặc trưng của loại bánh chỉ riêng Hà Giang mới có.

Để làm được chiếc bánh thơm ngon như vậy, người dân phải thực hiện qua nhiều công đoạn. Trước tiên, hạt tam giác mạch phải được phơi khô đủ độ rồi đem đi xay bằng tay.

Quá trình xay cũng cần sự khéo léo để ra mẻ bột thật mịn, đều tránh bị lợn cợn sau khi chế biến. Người ta nhào bột đã xay với nước rồi đóng thành khuôn, đem đi nướng.

Giá bánh khoảng 10.000-15.000 đồng một chiếc. Bạn có thể tìm thấy bánh tam giác mạch ở các khu chợ ở Hà Giang đều có.

1.2. Bánh cuốn trứng

Bánh cuốn trứng Hà Giang là một món ăn độc đáo, khác xa so với những món bánh cuốn khác. Đây là món ăn thường lựa chọn cho bữa sáng ở Hà Giang.

Một “món lạnh” được ăn cùng chén nước lèo ninh xương nóng hổi, bạn sẽ cảm thấy ấm bụng hơn trong thời tiết se se lạnh ở vùng cao nguyên đá này.

Bánh cuốn ở đây khi được tráng trên bếp được đập thêm trứng rồi dùng chính lớp bánh trắng ngần ấy gói lại. Khi ăn sẽ ăn kèm với một bát nước lèo nóng hổi thả giò trắng thơm ngon ở trong.

Bát nước dùng ăn cùng bánh cuốn trứng còn có ít hành và 2 chiếc giò trông rất ngon.

Sẽ không phải là một đĩa mà là hai hay ba đĩa bánh cuốn trứng Hà Giang cũng không làm bạn thấy chán, ăn một lần mà nhớ mãi chỉ muốn quay lại thưởng thức chúng.

Địa chỉ các hàng bánh cuốn ngon tại Hà Giang

• Thành phố Hà Giang: Bánh cuốn Bà Làn, 116A Lý Tự Trọng Tp Hà Giang.
• Đồng Văn: Hàng bánh cuốn ngay cổng chợ Đồng Văn. Đối diện chợ Đồng Văn cũ.

1.3. Bánh chưng gù Hà Giang

Nhắc đến bánh chưng gù, người ta sẽ nghĩ ngay đến Hà Giang.

Bánh chưng gù không quá to mà nhỏ nhắn, bánh có màu xanh và màu đen, nổi tiếng và có thể được coi là bắt nguồn là tại thôn Bản Tùy, xã Ngọc Đường, Hà Giang.

Để làm ra được những chiếc bánh chưng đen đòi hỏi khá cầu kỳ và kỹ lưỡng trong từng công đoạn làm bánh.

Nguyên liệu làm bánh được chọn lựa kỹ càng, từ khâu chọn lá, lá dong phải chọn lá bánh tẻ, rửa sạch, lau khô, cắt bớt gân cho lá mềm, khi gói lên bánh mới đẹp.

Gạo nếp dùng để gói bánh là gạo Bắc Mê, loại gạo ngon nổi tiếng ở Hà Giang, thịt làm nhân bánh là thịt lợn đen còn tươi ngon, thái mỏng rồi đem ướp gia vị.

Việc tạo màu đen cho bánh có nhiều phương pháp khác nhau như dùng cây nếp hay cây núc nác, cây vừng.

Những cành cây vừng đen được chặt từ trên rừng về, sau đó phơi khô, đốt thành than rồi đem giã thành bột thật mịn rồi trộn lẫn với gạo nếp, đảo đều tay cho đến khi gạo quyện với bột than thành màu đen nhánh. Dùng tay miết mạnh mà hạt gạo vẫn vẹn màu đen thì mới đạt yêu cầu, bánh mới ngon.

Đây là 1 trong những món ăn đặc sản bạn nên thử khi đến Hà Giang hoặc mang về làm quà cho người thân.

• Nếu bạn là người yêu thích đi phượt và muốn đi phượt lên Hà Giang bằng xe máy thì đừng bỏ qua những chia sẻ hữu ích trong bài viết: Kinh nghiệm đi Hà Giang nhé.

2. Hoa quả đặc sản Hà Giang

2.1. Đặc sản cam Bắc Quang

Đã từ lâu, cam sành Bắc Quang trở thành một trong những món ăn nổi tiếng ở Hà Giang mà mỗi khi người đi xa về gần đều nhắc đến, sau đó mới là chè.

Có được điều đó là bởi vùng đất này có những điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng không giống với bất cứ vùng đất nào để tạo nên những trái cam mang hương vị riêng biệt, vô cùng ngọt ngào và hấp dẫn.

Bạn có thể thưởng thức ngay tại đây hoặc mua về cho bạn bè, người thân ở nhà. Đây là 1 trong những món ăn đặc sản Hà Giang làm quà được rất nhiều người yêu thích.

2.2. Hồng không hạt Quản Bạ

Là một giống bản địa, cây hồng không hạt đã gắn bó với đồng bào dân tộc nơi đây hơn 300 năm.

Cây ra hoa từ tháng 3, kết quả tháng 4, có thể cho thu hoạch rải rác từ tháng 8 đến tháng 11.

Lúc mới hái, hồng ở đây to bằng quả trứng gà, vỏ xanh chen lẫn những ánh vàng nhưng sau khi ngâm vài hôm, quả ăn giòn, ngọt đậm, nhiều bột mịn và thơm hơn các giống hồng khác.

Bạn muốn mang hồng không hạt về tặng cho người thân, bạn bè thì đừng ngại hồng bị hư hỏng bởi vỏ hồng cứng, thịt trái lại rất chắc. Nên bảo quản và mang đi xa không vấn đề gì.

2.3. Hạt bí mèo đen Hà Giang

Quả bí mèo do đồng bào dân tộc Hơ’ Mông , Điện Biên, Hà Giang, Tuyên Quang trồng trên nương rẫy, thịt quả để ăn hoặc nuôi gia súc.

Hạt bí mèo đen hay còn gọi là hạt bí nhung, hạt bầu nhung là đồ ăn vặt làm bao người mê , mùi vị thơm ngon . Đặc biệt là công dụng giảm mỡ trong máu, tăng cường trí nhớ, cải thiện tiêu hóa, bảo vệ tim mạch.

Hạt bí mèo có mầu đen tự nhiên, không có có chất nhuộm mầu hay phẩm mầu, hạt được phơi khô và rang chín thủ công theo phương pháp truyền thống, ăn đảm bảo an toàn vệ sinh, không bị ho như ăn các loại hạt bí khác.

Hạt bí Mèo đen có hạt rất đều, mẩy, khi ăn hạt có mùi thơm, ngậy rất đặc trưng không giống với bất kể loại hạt bí trắng nào đang có trên thị trường.

• Chia sẻ với bạn: Hà Giang cũng rất nổi tiếng với các lễ hội dân tộc, nếu bạn muốn khám phá nét văn hóa này của Hà Giang thì đừng bỏ qua bài viết: Khám phá 9 lễ hội truyền thống đặc sắc nhất ở Hà Giang.

3. Đặc sản rượu Hà Giang – Rượu ngô Bắc Hà

” Khi vào nhớ dốc Trung Đô

Khi ra thì nhớ rượu ngô Bắc Hà”

Bắc Hà (Hà Giang) – vùng đất đẹp như huyền thoại này luôn có những điệu xòe bốc lửa, những cô gái được thừa hưởng nước da của xứ lạnh như đẹp hơn trong những bộ đồ váy truyền thống muôn sắc màu và bát rượu ngô nồng thắm.

Rượu ngô Hà Giang – danh tửu có một không hai của người Mông, góp phần tạo nên truyền thống lâu đời ấy.

Công đoạn nấu rượu ngô rất cầu kỳ, phức tạp và gian nan, từ việc gùi những bình nước, bó củi cách bản làng 3 – 4km đến việc nấu chín ngô, ủ men lá (một loại men độc đáo ở vùng cao và ít độc tố) rồi đem lên bếp chưng cất khoảng từ 5- 6 giờ mới cho những giọt rượu thơm ngon, đậm đà.

Rượu ngô Hà Giang có hương thơm dịu của thứ men lá đặc trưng, vị nồng và ngọt của ngô núi. Vào các bản làng người Mông, hầu như nhà nào cũng nấu rượu ngô, các gia đình đều có những chum rượu to vừa để dùng, vừa để đãi khách quý.

Đặc biệt, rượu ngô là thứ uống thường xuyên và không thể thiếu đối với người Mông.

Ở vùng cao nguyên quanh năm khô hạn này, rượu ngô là thức uống được ưa thích và đem ra mời khách. Vào các chợ phiên mỗi tuần, mọi người đến chợ đông vui chỉ để được uống rượu ngô, thổi khèn và ăn Thắng cố.

Họ có thể uống say mềm rồi ngủ ngay bên vệ đường, vách đá, có khi ngủ cả trên lưng ngựa, mặc vợ đưa về…

4. Các món đặc sản khác ở Hà Giang

4.1. Cháo Ấu tẩu (cháo đắng)

Còn có tên gọi là ô đầu và phụ tử, củ ấu tẩu thường mọc ở vùng núi cao, khí hậu lạnh. Theo y học ấu tẩu có vị cay tê, tính nóng, có tác dụng chữa bệnh rất tốt.

Từ lâu người Mông đã dùng củ ấu tẩu ngâm xoa bóp chân khi đau nhức hoặc chữa cảm gió rất hiệu quả.

Bát cháo ấu tẩu ban đầu chỉ được biết đến như món cháo giải cảm của đồng bào dân tộc Mông. Sau này, người dân Hà Giang thêm một số gia vị, phụ gia khác, nấu thành món cháo ấu tẩu đặc sản Hà Giang, ăn ngon miệng lạ lùng.

Mùi thơm của gạo nếp cái hoa vàng trộn với gạo tẻ trồng trên nương nấu nhuyễn là đặc trưng của món ăn. Khi thưởng thức thì sẽ hơi đắng, vị bùi bùi của củ ấu ninh nhừ cùng với nước hầm chân giò béo ngậy và mùi thơm của lá, gia vị.

Cháo ấu tẩu là món ăn rất ngon, có rất nhiều tác dụng và đặc biệt là chỉ ăn vào ban đêm. Bạn có biết lý do vì sao không.

Địa chỉ bán cháo ấu tẩu ở Hà Giang: Đối diện Điện lực tỉnh Hà Giang.

4.2. Cơm lam Bắc Mê

Cơm Lam là cơm được nấu bằng ống nứa, ống tre và nướng chín trên than, lửa. Đồng bào dân tộc thường làm món cơm này để mang theo khi đi làm nương làm rẫy, vừa thuận tiện, lại vừa được bảo quản tốt, không bị ôi thiu.

Nấu cơm lam Bắc Mê không chỉ có gạo là đủ, phải dùng đến những ống nứa, thân cây tre, trúc được chặt từ trên núi mang về.

Khi lấy được những thân nứa, tre, trúc mang về, người dân sẽ bỏ một đầu, đổ gạo nếp vào ống tre rồi đổ nước vào vừa tới lớp gạo trên cùng, sau đó lấy lá chuối hoặc lá dong làm nút và nút chặt lại một đầu.

Khi đã đổ đầy gạo nếp vào từng ống tre, người ta sẽ để những ống tre đó đốt trên bếp than hồng, vừa đốt vừa xoay tròn từ từ cho nhiệt tác dụng đều lên xung quanh vỏ ống.

Nướng cơm lam Bắc Mê chỉ mất khoảng một giờ, khi mà mùi thơm của cơm toả ra thơm lừng là cơm đã chín và ngon rồi.

Cơm lam Bắc Mê khi đã chín, dùng dao chẻ bỏ phần vỏ đã cháy đen bên ngoài và chỉ để lại lớp vỏ mỏng bên trong vừa trông sạch sẽ, đẹp mắt vừa rất tiện lợi khi ăn. Cơm lam ngon sẽ ăn dẻo dẻo, vị thơm quyện cùng mùi lá dong, lá chuối nướng hấp dẫn.

Ai thích thì có thể ăn cơm lam chay, không thì thông thường người ta hay ăn cùng muối lạc, muối vừng và thức ăn hấp dẫn khác như cá suối nướng, làm món ăn thơm và bùi hơn.

4.3. Thắng dền

Thắng dền là món bánh đặc sản ăn chơi mùa đông ở Đồng Văn, Hà Giang nên phải khi có gió lạnh tràn về thì người ta mới bắt đầu làm bánh.

Thắng dền thoạt nhìn trông giống bánh trôi tàu ở Hà Nội, bánh cống phù ở Lạng Sơn, nhưng lại có cách chế biến và hương vị khác biệt.

Thứ gạo làm bánh là gạo nếp Yên Minh (loại gạo nếp ngon nhất tỉnh Hà Giang), hạt to tròn đều và dẻo thơm.

Gạo được vo sạch rồi ngâm nước qua một đêm, hôm sau mang đi xay bột nước rồi đổ vào một chiếc túi vải, đợi đến khi túi bột nhỏ hết nước, bột đặc mịn mới đem ra làm bánh.

Mỗi viên bánh được nặn hình tròn, to bằng đầu ngón tay cái, có nhân đỗ hoặc không nhân, sau đó cho vào nồi nước dùng luộc.

Đến khi chín, bánh nổi lên được vớt ngay ra bát, chan nước dùng xâm xấp mặt bánh, rắc thêm chút vừng và lạc rang thơm khiến cho món ăn thêm hấp dẫn.

Nước dùng chan Thắng dền được làm từ đường hoa mai, dừa và gừng, tuy nhiên mỗi người làm bánh lại có bí quyết pha chế theo định lượng riêng để đảm bảo độ cay, ngọt vừa phải của món bánh.

Thắng dền thơm ngon hay không chính là ở bát nước dùng, phải hài hòa giữa vị ngọt của đường, béo ngậy của dừa và vị cay se se của gừng tươi.

4.4. Mật ong bạc hà

Cứ tới độ tháng 9 tới tháng 12 âm lịch, khi mà những bông hoa bạc hà nở rộ một màu khắp các nương đồi, sườn núi, cao nguyên đá là lúc những bầy ong cao nguyên đá đua nhau đi lấy mật về tổ.

Mật ong bạc hà được người H’mông sản xuất theo phương pháp truyền thống, chủ yếu lấy từ hoa bạc hà và một số loài hoa của các loại thảo mộc hoang dại.

Thức uống có màu xanh nhạt, hơi ngả vàng, có vị ngọt của mật ong nhưng lại man mát của bạc hà, rất đặc trưng.

Mật ong bạc hà Hà Giang đã được truyền tụng là một vị thuốc với những dược tính đặc biệt ở khả năng bồi bổ sức khỏe, công dụng chữa các bệnh về hô hấp, đường tiêu hóa.

Mật ong bạc hà có màu xanh nhạt, pha lẫn chút màu vàng nhạt, khi thưởng thức có mùi thơm đặc trưng riêng, vị ngọt dịu mát và sánh đặc…là thứ mật thơm ngon hơn tất thảy những loại khác.

Đặc biệt, không gây nóng như các loại mật ong khác (mật ong hoa nhãn, vải).

5. Các món ăn ngon khác ở Hà Giang

5.1. Thắng cố

Ăn gì ở Đồng Văn – Hà Giang? Câu trả lời sẽ là Thắng cố – Mùi thơm của thảo quả, hạt dổi và củ sả, quyện với vị béo ngậy của thịt làm ấm lại không gian giữa tiết trời se lạnh.

Đàn ông Mông đi chợ Đồng Văn đều mong được ăn một bát Thắng cố, uống vài bát rượu với bạn bè.

Người ta quan niệm ai có nhiều bạn thì người ấy được mời nhiều rượu. Người nào say khi về chợ là người tốt phúc bởi có nhiều bạn.

Tiếng Mông gọi Thắng cố là Khấu Tha có nghĩa là canh thịt, bao gồm lục phủ ngũ tạng của bò, trâu hoặc dê, nhưng Thắng cố bò là ngon nhất.

Lấy lục phủ ngũ tạng và bốn chi dưới của con bò đem rửa sạch rồi thái hình vuông bằng hai đốt ngón tay, ướp mắm muối, hạt tiêu, dổi, sả, gừng và đun nước sôi thì thả thịt vào ninh cho đến khi chín đều.

Ăn còn cái giòn giòn của miếng thịt thì cắt tiết đã được đánh đông thành những miếng vuông nhỏ đổ vào, đảo đều khi tiết chín là được.

Đồng bào Mông thường mang theo mèn mén, đến chợ mua thêm bát rượu và Thắng cố là có thể mời bạn bè vui chung.

Ăn Thắng cố phải ngồi xổm, đặt thức ăn lên một tấm gỗ dài và ăn bằng muôi (muỗng) gỗ. Bên cạnh bao giờ cũng có bát muối cùng với ớt tươi dầm thật cay. Một muôi Thắng cố nóng với chút muối ớt sẽ rất đậm đà.

Ăn Thắng cố nhất thiết phải có bạn để hỏi thăm chuyện gia đình, chúc nhau sức khỏe và cười vang chợ. Uống rượu đến độ ngà ngà sẽ hát và thổi khèn. Con trai con gái đều có thể say rượu bên bàn Thắng cố.

5.2. Rau dớn

Đây là loại rau rừng mọc hoang dại trên đá hay khe suối có hình dạng tựa như dương xỉ. Loại cây chỉ có ở vùng núi cao, nơi ngọn nguồn của sông, suối và thường mọc ở bờ suối, khe suối, nơi có độ ẩm ướt cao.

Trong y học, rau dớn vừa là một loại rau vừa là một loại thảo mộc dùng để chữa các bệnh phổ biến như cảm, ho, viêm họng…

Theo đông y, rau dớn còn là loại rau có tính mát, lợi tiểu, chống táo bón, rau có thể phơi khô để dành nấu nước uống giải nhiệt.

Ăn rau dớn sẽ làm máu lưu thông, giải độc và giải nhiệt trong mùa nắng nóng, chất nhầy trong lá có tác dụng nhuận trường và làm dịu đau lưng.

Cách chế biến khá đơn giản, bạn có thể chế biến rau dớn thành món nộm rau dớn gà áp chảo hoặc rau dớn xào mẻ, thịt bò.

5.3. Rau cải mèo Hà Giang

Rau cải mèo – sản vật ngọt lành của núi rừng Hà Giang là một loại rau xanh, tươi và đảm bảo an toàn do chính tay người dân nơi trồng lên.

Rau có thể chế biến bằng nhiều món khác nhau như xào, nấu, luộc hay để ăn lẩu.

Và đặc biệt rau cải mèo còn kết hợp với nhiều nguyên liệu khác nhau tạo nên những món ăn ngon, lạ, hấp dẫn như thịt bò, thịt hun khói, thịt gà và mỗi loại thịt khi kết hợp với rau cải mèo lại tạo nên một đặc sản ngon hết ý.

5.4. Rêu nướng

Đây là món ăn đặc sản của người Tày, nó chỉ có ở vùng núi cao nguyên này. Theo kinh nghiệm của người Tày, khi đi tìm rêu nên chọn những bãi rêu lớn, bởi ở đó rêu vừa nhiều, vừa ngon.

Rêu tươi đem về được vò đập thật kỹ cho sạch nhớt phù sa, sau đó có thể chế biến thành nhiều món.

Khi vớt rêu, phải đứng ở dưới suối để vớt. Nước cứ chảy từ trên xuống lấy tay quơ ngang, những cái nào non nhất thì lấy.

Rêu chỉ sống trong 7 ngày, tức là khi nó mọc lên 3-4 ngày là phải vớt ngay nếu để quá 7 ngày nó trở thành màu trắng bệnh không ăn được nữa.

Rêu suối tuy nhiều, nhưng những loại rêu ngon thì ít. Hơn nữa, rêu ăn được cũng theo mùa, bởi vậy đối với bà con nơi đây, rêu cũng là một món ăn quý…

Canh rêu tươi nấu với xương hầm hoặc nước luộc gà, nấu vừa chín tới, cho mắm muối và các gia vị rồi ăn nóng.

Rêu nộm thường lấy rêu non, đồ cho vừa chín tới, trộn cùng súp, mì chính và các gia vị, gừng, mùi, hạt tiêu, thích ăn cay cho thêm quả ớt nướng giã nhỏ.

Là một món ăn vừa thơm ngon vừa bổ dưỡng với tác dụng chữa bệnh. Gói rêu sẽ được nướng cho tới khi chín thơm, có tác dụng lưu thông khí huyết, giải độc, giải nhiệt, ổn định huyết áp và tăng cường sức đề kháng.

5.5. Rau dạ hiến (bò khai)

Đây là thứ rau dại, thường mọc ở các tỉnh miền núi phía Bắc trong đó có Hà Giang. Rau mọc nhiều và ngon, là món quà bất cứ ai đến Hà Giang cũng muốn mua về cho người thân bởi những hương vị độc đáo của nó.

Dạ hiến có nhiều tên gọi khác, như bò khai, khau hương, Bạn chỉ cần lấy một nắm rau dạ hiến rửa sạch là có thể chế biến thành nhiều món ngon như xào tỏi, tôm, mực, trứng hay thịt bò… tạo nên hương vị đặc trưng.

Ngoài ra, dạ hiến dùng cho các món lẩu, nấu canh cũng có sức hấp dẫn bởi vị thơm nồng, ngai ngái, ăn một lần thì nhớ mãi không thôi.

Đặc sản ở Hà Giang mang đậm đà bản sắc của vùng núi cao nguyên, nếu bạn đến với nơi đây thì nhất định phải thử những món ăn đặc sản trên để không phải hối tiếc nhé!

Đăng bởi: Dũng Nguyễn