"Tum Tiêu" - tác phẩm văn học hay của Campuchia

Tum Tiêu (tiếng Khmer: ទុំ​ទាវ) là truyện thơ tiêu biểu và có tầm quan trọng đặc biệt trong thế kỷ bạc của thi ca Campuchia – thế kỷ XIX – được nhân dân Campuchia yêu thích và truyền tụng đến ngày nay.

Tác phẩm kể về một câu chuyện tình có thật xảy ra vào thế kỉ XVI tại kinh đô Campuchia khi còn đóng ở Long Vek (1336 – 1593), đây là một sự kiện thương tâm làm day dứt người Campuchia mấy thế kỷ qua.

Tác phẩm Tum Tiêu do nhà thơ Săng Thơ Mốc viết vào cuối thế kỷ 19 dựa vào một truyện có thật đã xảy ra trước đó 2 thế kỷ ở tỉnh Preyveng. Tuy nhiên, đến nay đã có nhiều dị bản đến nỗi khó mà xác định được đâu là phiên bản gốc (giống trường hợp của tác phẩm Dạ Cổ Hoài Lang của cố nhạc sĩ Cao Văn Lầu ở Việt Nam).

Hiện nay, các nhà nghiên cứu đã sưu tầm được 4 văn bản khác nhau, một văn bản viết trên lá cọ của Okhna San Thor Voha Mok (1846-1908) viết theo thể thất ngôn; một văn bản cũng viết trên lá cọ nhưng theo các thể thơ khác nhau; một bản là truyện thơ dài 4204 câu của Bo Tum Therat Som (1852-1932); một bản được Vipularagiusena Nucon viết lại bằng thể thơ tám chữ lấy tên là Tiêu Ek được Giải thưởng văn học Campuchia năm 1942. Trong các bản nói trên, phổ biến nhất là văn bản của Bo Tum Therat Som.

Tác phẩm này đã được đưa vào chương trình học tập. Bộ giáo dục quốc gia khẳng định, chuyện Tum và Tiêu hiện đang là tài liệu học tập là chuyện được ghi lại trên lá cọ. nhưng có đến 2, 3 bản Tum và Tiêu ghi trên lá cọ. Một bản của Oknha San Thor Voha Mok (1846 – 1908) viết theo thể thơ 7 chữ, lời thơ trong sáng, trau chuốt, chính xác. Bản thứ 2 của ông Bo Tum Therat Som (1852 – 1932) sáng tác năm 1915, cũng theo thể thơ 7 chữ. Bản của ông Sôm do viện Phật học xuất bản.

Khi còn là Sadi ở chùa Vihia Thom, Tum và Pếch cùng đi bán mâm bồng ở tỉnh Kbong Khmum, Tum đẹp trai, hát hay đã gặp cô Tiêu, một cô gái xinh đẹp. Hai người đem lòng yêu nhau, ước nguyện thành vợ thành chồng, sống chết có nhau, Tum trở về Chùa và xin hoàn tục để trở lại cùng nàng Tiêu tiến đến hôn nhân. Trong thời gian Tum chưa hoàn tục, mẹ Tiêu vì ham giàu sang đã nhận lời gả Tiêu cho Mơn Nguôn – con trai của một quận trưởng. Phước bất trùng lai – Họa vô đơn chí. Tum lại được vua chọn vào làm ca sĩ trong cung đình, ít lâu sau không ngờ Tiêu cũng trở thành cung phi của nhà vua. Trong một buổi hát, Tum giật mình khi nhận ra Tiêu, Tum mạnh dạn hát bày tỏ tình yêu giữa hai người với nhà Vua, sau khi Vua cho hỏi và biết giữa hai người đã có tình yêu từ trước, vùa đổi giận thành lành và tổ chức đám cưới cho 2 người.

Mẹ Tiêu một phen mừng hụt vì nghĩ Tiêu lấy được Vua sẽ cao sang và quyền quí nhất thiên hạ, nhưng không ngờ vẫn là chàng Tum nghèo năm xưa. Đau buồn đến tuyệt vọng, Bà lấy lý do bị ốm nặng và cho gọi Tiêu về rồi lại ép gả cho Mơn Nguôn. Tiêu vội vàng báo tin cho Tum biết, Tum vội tâu sự tình lên Vua, nhà Vua liền ra sắc chỉ quở trách không cho phép làm đám cưới này, giao sắc chỉ cho Tum cầm về. Nhưng khi Tum về đến nơi thì hai bên cũng đã chuẩn bị đám cưới đã xong. Mẹ Tiêu thấy Tum về thì tức giận giục Mơn Nguôn bắt Tum đem giết hại. Nghe tin Tum chết, Tiêu lẳng lặng đi đến xác Tum rồi cắt cổ nằm chết bên xác Tum, rồi kéo theo cô gái hầu cũng chết theo chủ. Tin này lại được truyền đến tai Vua, Vua truyền cho quân lính bắt giam và xử tử những người đã gây nên cái chết của Tum và Tiêu. Và cũng từ đó, người Khmer thường nói yêu nhau như Tum và Tiêu: Tình yêu dù sống dù chết cũng không lệ thuộc vào ai.

Tum Tiêu đề cập đến vấn đề bi kịch của đôi trai tài gái sắc xuất thân từ tầng lớp lao động bình dân; là tiếng hát ngợi ca hạnh phúc đích thực, chân chính của con người; là tiếng ca của niềm tin vào chính nghĩa, vào nghĩa tình, vào cái đẹp, cái Thiện và là lời kêu gọi đấu tranh chống lại tất cả những gì chà đạp lên hạnh phúc xứng đáng của con người.

Dựa trên cốt truyện là câu chuyện tình bi thảm bậc nhất của đôi trai tài gái sắc xuất thân từ tầng lớp cấp thấp trong xã hội, tác phẩm lên tiếng mạnh mẽ ca ngợi và bênh vực những con người chân chính và lương thiện. Song song với hình ảnh tốt đẹp của hai người trẻ tuổi Tum và Tiêu là hình ảnh những con người tham lam, độc ác (mẹ Tiêu, Arơchun và con trai), tượng trưng cho sự thối nát của tầng lớp quan lại phong kiến địa phương.

Về nghệ thuật, Tum Tiêu là một tác phẩm văn học đạt đến những thành tựu nhất định về nghệ thuật kết cấu theo thời gian. Tác phẩm có những trang miêu tả tâm lý nhân vật chân thật, đặc sắc với những hình ảnh độc đáo, ngôn ngữ trong sáng, chính xác nhưng chứa chan tình cảm và tràn đầy chất thơ. Với những nét độc đáo, mới mẻ về nội dung đề tài, kết cấu, nghệ thuật xây dựng nhân vật, Tum Tiêu đã chiếm một vị trí đặc biệt quan trọng trong nền văn học truyền thống của Campuchia.

Tum và Tiêu là truyện thơ có vị trí đặc biệt quan trọng trong văn học Campuchia, câu chuyện được hình thành qua một thời gian dài và đã đem đến cho văn học Campuchia nhiều điều mới mẻ. Câu chuyện kể về mối tình thương tâm của chàng Tum và nàng Tiêu, mối tình của đôi trai tài gái sắc nhưng là của người dân thường chứ không phải Ông Hoàng bà Chúa, hơn nữa đây là câu chuyện xảy ra thật, với con người thật và cuộc đời thật phù hợp với cuộc đời thật của người Khmer, chuyện đã tước bỏ hết những yếu tố huyền thoại, điều này đã làm cho Tum và Tiêu trở thành một tác phẩm khác hẳn với những tác phẩm trước đó.

Sẽ thật thú vị nếu du khách có dịp du lịch Campuchia và tìm “thưởng thức” tác phẩm văn học tuyệt vời này. Chắc chắn du khách sẽ thêm yêu nền văn hóa của dân tộc Khmer.

Đăng bởi: Ý Nguyễn