Làm sao “bán” tiếng khèn người Mông?
Khèn là biểu tượng văn hóa người Mông, giữ một vị trí vô cùng quan trọng trong sinh hoạt cộng đồng cũng như đời sống tâm linh, tín ngưỡng của bà con. Nghe và xem múa khèn là một trải nghiệm thú vị khi du lịch đến vùng cao này… Từ truyền thuyết đến thực tại Truyện cổ dân tộc Mông kể lại rằng: Xưa kia trên vùng núi cao có hai vợ chồng lần lượt sinh được sáu cậu con trai, ai cũng giỏi giang, khỏe mạnh, hòa thuận và đều có biệt tài thổi sáo trúc. Ngày kia cha mẹ mất đi, vì nhớ thương, sáu anh em khóc thảm thiết suốt chín ngày, chín đêm đến độ tắt cả giọng nói nên mỗi người phải dùng ống trúc để thổi thay cho tiếng khóc.
Đôi trai gái cùng múa, cùng thổi khèn, được xem là trường hợp hiếm hoi, đáng quý
Ước ao một sản phẩm du lịch
Để chế tác được một chiếc khèn đẹp phải bỏ ra nhiều công sức. Trước tiên cần tìm gỗ pơ mu, nghiến hoặc cây xoan độ dài tầm cánh tay rồi sấy khô đề phòng chất liệu bị vênh, nứt… khiến âm thanh của khèn không được trong trẻo. Sau đó tạc gỗ và bào trơn tru thành thân khèn gồm hai phần: ống thổi và bầu khèn. Tiếp tục bổ đôi, khoét rỗng bầu khèn, đồng thời xẻ đường chỉ thông suốt với miệng ống thổi. Cuối cùng ghép trở lại và dùng vỏ cây mỏng cột thật chặt, thật khít để giữ cố định sau và cũng là trang trí cho cây khèn thêm trang nhã. Qua phần cấu tạo ống khèn, người ta cắt sáu ống trúc dày, săn chắc có độ dài ngắn, lớn nhỏ khác nhau. Mỗi ống trúc còn được lắp đặt lưỡi gà bằng đồng lá cắt mỏng và khoét một lỗ để sau này dùng ngón tay bấm điều chỉnh âm điệu, trầm bổng của khèn.
Cái khó nhất là khâu dùng dao dùi bầu khèn và chèn sáu ống trúc xuyên qua sao cho đoạn có lưỡi gà nằm gọn phía trong
Chính nhờ vậy mà khi thổi vào hay hít ra tất cả ống trúc cùng lúc phát ra nhiều thanh âm, nhiều bè khi cao vút như cánh chim vụt lên trời xanh, lúc êm ả, dìu dặt tựa dòng suối chảy thì thầm. Những điều ấy đã làm nên nét riêng biệt và ngấm sâu vào máu thịt người Mông. Tiếng khèn, điệu múa của người Mông đã trở thành một tiết mục không thể thiếu cho du khách đến đây. Nhưng quả thật, ở một số ngày hội, nhìn vào cách thức tổ chức vẫn thấy còn thiếu tính chuyên nghiệp, nhất là nơi biểu diễn và không khí khiến người xem thấy gượng ép. Đôi khi nghệ sĩ biểu diễn cũng tạo cho người xem cảm giác “làm cho xong”. Có lẽ diễn nhiều quá nên mệt? Một điều nữa, cây khèn quả là một tác phẩm nghệ thuật và là một món quà lưu niệm thú vị nếu như nó được biến hóa một chút cho tiện việc đem đi xa…
Tại sao ở mỗi phiên chợ phiên, không tổ chức một không gian cho nghệ sĩ biểu diễn, nghệ nhân chế tác tại chỗ? Làm được như vậy, có lẽ tiếng khèn sẽ vang xa hơn… Tuổi trẻ/ Báo Du lịch
Đăng bởi: Nguyễn Vũ Lực