Đờn ca tài tử - nét đẹp từ tiếng lòng của con người miền sông nước

Tiếng hát từ chính cuộc sống, từ chính tiếng lòng con người và cả một vùng đất luôn là món quà quý giá nhất. Đờn ca tài tử khi cất lên, ta hiểu được cả nỗi lòng của con người miền sông nước.    Nghệ thuật Đờn ca tài tử Nam bộ, hay còn gọi là Đờn ca tài tử. Đó là một loại hình nghệ thuật dân gian đặc trưng của Việt Nam, được hình thành và phát triển từ cuối thế kì 19. Đờn ca tài tử là nghệ thuật của đàn và ca. Những người bình dân Nam bộ đã sáng tác để hát chơi những ca khúc này sau những giờ lao động mệt mỏi. Có lẽ, vì thế mà nó mang nặng chất mặn mòi của phù sa, cái tình của con người miệt vườn trong đó. Chữ “tài tử” có nghĩa là người chơi nhạc có biệt tài, giỏi về ca nhạc. Lúc đầu chỉ có đờn, sau xuất hiện thêm hình thức ca nữa nên nghệ thuật này được gọi là đờn ca. 
 

Đờn ca tài tử là một thể loại âm nhạc dân gian đặc trưng của Việt Nam

Đặc điểm của Đờn ca tài tử
 

Các bài bản của Đờn ca tài tử được sáng tạo dựa trên cơ sở nhạc Lễ, nhạc Cung đình, nhạc dân gian miền Trung và Nam. Các bài bản này được cải biên liên tục từ 72 bài nhạc cô và đặc biệt là từ 20 bài gốc cho 4 điệu, gồm: 6 bài Bắc (diễn tả sự vui tươi, phóng khoáng), 7 bài Hạ (dùng trong tế lễ, có tính trang nghiêm), 3 bài Nam (diễn tả sự an nhàn, thanh thoát) và 4 bài Oán (diễn tả cảnh đau buồn, chia li).   Nhạc cụ được sử dụng trong đờn ca tài tử khá phong phú. Bao gồm: đàn kìm, đàn tranh, đàn cò, đàn tỳ bà, đàn tam (hoặc đàn sến, đàn độc huyền), sáo, tiêu, song loan,… Từ khoảng năm 1930 thì có thêm đàn ghita phím lõm, violin, ghita Hawaii (đàn hạ uy cầm).
 

Nhạc cụ được sử dụng trong đờn ca tài tử khá phong phú   Người thực hành Đờn ca tài tử gồm người dạy đàn (thầy Đờn) có kỹ thuật đàn giỏi, thông thạo những bài bản cổ, dạy cách chơi các nhạc cụ, người đặt lời (thầy Tuồng) nắm giữ tri thức và kinh nghiệm, sáng tạo những bài bản mới, người dạy ca (thầy Ca) thông thạo những bài bản cổ, có kỹ thuật ca điêu luyện, dạy cách ca ngâm, ngân, luyến,…; người Đờn (Danh cầm) là nguuowif chơi nhạc cụ và người ca là người thể hiện các bài bản bằng lời.   Để tạo nên những bản đờn ca hay, cuốn hút lòng người cần có sự kết hợp nhuẫn nhuyễn giữa cả đờn và ca. Tiếng đờn cất lên, tiếng ca vang vọng khắp sông nước như nói hộ tiếng lòng của người dân. Ở đó có niềm vui, có nỗi buồn, có hạnh phúc và cả sự chia ly. 
  Đờn ca tài tử phát triển rộng khắp miền sông nước

Nét đẹp diệu kỳ của đờn ca tài tử
 

Cũng giống như nhiều thể loại nhạc dân gian khác, đờn ca tài tử cũng bắt nguồn từ cuộc sống thường nhật. Nhờ đó mà nó gây được xúc cảm, nó dân giã và gần gũi.    Bây giờ ở đâu, lúc nào, người dân Nam Bộ cũng tự hào về tài sản tinh thần chung của người dân miền sông nước – đờn ca tài tử. Bởi đó chính là tiếng lòng của họ, bởi nó được nuôi dưỡng qua biết bao nhiêu thế hệ con người. Nó lớn lên, được vun đắp tình thương, được nhiều thế hệ vun vén và xây đắp. Họ nói những âm điệu quê hương ấy đã chảy trong huyết quản của họ để thành “máu đờn ca”. Nghe bạn ca, ai cũng có thể gật gù theo tiếng song loan gõ nhịp, thưởng thức cung bậc bổng trầm, cảm câu ca, chữ nhạc và đánh giá tổng hòa bằng lời suýt soa: “mùi quá”, “đã quá” hoặc cười xòa khi người thể hiện bị lỡ nhịp. 
 

Người dân Nam Bộ tự hào về điệu hát quê hương   Những người con của miền sông nước có niềm tự hào riêng về đờn ca tài tử. Vì đờn ca tài tử là loại hình nghệ thuật duy nhất vừa có được sự sang trọng, công phu của thể loại nhạc thính phòng, vừa có sức lan tỏa trên phạm vi rộng lớn nhất. Và ngay trong cuộc sống đương đại, đờn ca tài tử vẫn lan rộng khắp những con sông, trên những chuyến đo, trong sân nhà, ngoài ngõ,… Cuộc sống có luân chuyển, đổi thay thì những tiếng ca, tiếng đờn vẫn thế. Nét mộc mạc, giản đơn của đờn, giọng hát mặn mà, tha thiết của người hát cứ vang vọng mãi cho đến cả cuộc sống ngày hôm nay. 
  Đờn ca tài tử được biểu diễn ở nhiều nơi

Thưởng thức đờn ca tài tử ngày thường
 

Không khó để người ta có thể thưởng thức được những điệu đờn ca tài tử khi đến với miền Tây sông nước. Đến đây, đi ở ngoài đường, thỉnh thoảng ta vẫn có thể nghe một câu vọng cổ vang vọng đâu đó, ngồi trên sông cũng có thể nghe vài điều đờn ca tài tử vọng lại.    Xem thêm:Tour du lịch miền Tây

Người hát gửi cả tấm lòng mình vào từng giai điệu   Vào những đêm trăng sáng, ở các miệt vườn, các bến tàu, bến thuyền, chúng ta vẫn bắt gặp đâu đó những đội diễn đờn ca tài tử của người dân miền Tây. Nó giống như một nét văn hóa đặc trưng, một nếp sinh hoạt thường ngày của con người miền sông nước vậy. Đối với họ, đó là một lối sống. Có thể nói, đối với người dân miền Tây, tình yêu với bộ môn nghệ thuạt này đã thấm vào máu thịt. 
  Đờn ca tài tử được khai thác cho du lịch   Người trẻ của ngày hôm nay được được gieo vào trong tim một tình yêu bất diệt vời đờn ca tài tử. Họ hát bằng chính những cách mà người đi trước truyền dạy. Nhờ đó, ta hiểu hơn về con người miền Tây, những nỗi lòng, niềm vui và nỗi buồn của họ. 
  Nếu một lần đặt chân đến miền Tây sông nước, sao không thử dành một khoảng thời giờ nào đó, đắm mình trong những giai điệu đờn ca tài tử, bạn sẽ thấy yêu hơn đất nước và con người Việt Nam. Nguyễn Hằng Theo Báo Du lịch

Đăng bởi: Nguyễn Thị Hoa