“Nón lá bài thơ xứ Nghệ” - cống phẩm tiến vua nức tiếng một thời

Lâu nay người ta vẫn luôn gắn hình ảnh “nón lá bài thơ” với xứ Huế mộng mơ. Tuy nhiên, ít ai biết rằng nguồn gốc chiếc nón này là từ mảnh đất Nghệ An đầy nắng gió. Nó đã từng là vật phẩm quý giá dùng để tiến vua chúa ngày xưa của mảnh đất xứ Nghệ. 

Từ bao đời nay hình ảnh chiếc nón lá đã trở nên thân thuộc với những người phụ nữ Việt. Dù trải qua bao thăng trầm của lịch sử nhưng chiếc nón vẫn luôn tồn tại bền bỉ tạo nên nét văn hóa độc đáo của dân tộc Việt Nam. Chiếc nón phổ biến tới mức ở vùng nào, miền nào cũng có. Không phân biệt giàu nghèo, sang hèn, từ người nông dân đến các thiếu nữ nơi đô thị, từ các bà các mẹ đến các thiếu nữ tuổi đôi mươi đều sử dụng nón lá. Chiếc nón lá vừa mộc mạc, vừa mỏng manh, nhưng cũng đầy duyên dáng. Nó không chỉ để che nắng, che mưa mà còn mang cả tâm hồn Việt trong đó.

Chiếc nón bài thơ luôn gắn liền với hình ảnh phụ nữ Việt Nam

Vì quá yêu hình ảnh chiếc nón mà nhạc sĩ Lê Việt Hòa và nhà thơ Sơn Tùng đã sáng tác nên bài hát “Gửi em chiếc nón bài thơ” với những câu hát tha thiết:
  “Anh gửi cho em chiếc nón bài thơ xứ Nghệ Mang hình bóng quê hương
Lợp vào đây trăm mến ngàn thương
Nón bài thơ, em đội nón bài thơ đi đón ngày hội mới Nước non ta nay một giải vẹn tròn như chiếc nón bài thơ”…
 

Hình ảnh của chiếc nón bài thơ đã đi vào thơ ca Việt Nam Những giai điệu da diết của bài hát nhanh chóng chinh phục rất nhiều người yêu âm nhạc. Tuy nhiên, nó cũng khiến cho không ít người thắc mắc bởi lâu nay mọi người chỉ nghe nói “Nón bài thơ xứ Huế”, hoặc “nón Huế” chứ chưa nghe ai nói “Nón bài thơ xứ Nghệ” cả. Tuy nhiên, sau khi tìm hiểu kỹ người ta mới vỡ lẽ ra rằng thì ra ngày xưa nón Nghệ rất nổi tiếng và được xếp vào hàng vật phẩm tiến vua. Rồi nó được các cung tần mỹ nữ sử dụng, dần dà đã trở thành phổ biến ở Huế, rồi được gọi là “nón Huế”.
  Nón bài thơ là vật dụng không thể thiếu trong các đám cưới Thông tin này khiến cho người dân xứ Nghệ rất đỗi tự hào về quê hương mình. Bởi dù trải qua bao nhiêu thăng trầm của thời gian, rất nhiều làng nghề bị mai một rồi biến mất thì chiếc nón bài thơ xứ Nghệ vẫn luôn được duy trì cho đến ngày nay. Người dân cho biết, chiếc nón quê trông đơn sơ như vậy nhưng các công đoạn để làm nên nó cũng khá cầu kỳ, tỉ mẩn. Bởi một chiếc nón chất lượng là vừa phải có kiểu dáng đẹp vừa phải thật chắc chắn. Khi đội lên đầu mưa không thủng, nắng không xuyên. Những người thợ làm nón cũng phải thật kiên nhẫn, bởi làm nón mà sốt ruột thì sẽ khó hoàn thành.
Các công đoạn làm nón bài thơ rất cầu kỳ và phức tạp Đầu tiên người ta phải biết cách chọn nguyên liệu làm nón. Đó phải là những chiếc lá dài, đẹp không bị rách nát. Sau đó vò lá trong cát phơi nắng cho đến khi chuyển sang màu trắng bạc. Tiếp đến là cho lá vào khuôn nón để là phẳng. Công đoạn này đòi hỏi người thợ phải rất cẩn thận bởi nếu nóng quá sẽ khiến lá bị cháy còn không đủ nhiệt độ thì lá sẽ bị sống. Công đoạn kế tiếp là làm khung, uốn vành. Những chiếc vành nón được làm bằng thân tre hoặc nứa. Chúng được người thợ chẻ, chuốt tròn thanh thoát, uốn thành vòng tròn to, nhỏ khác nhau, vành to nhất có đường kính 50 cm, những vành tiếp theo có đường kính nhỏ dần, mỗi chiếc nón thường có 16 vành, tượng trưng cho số tuổi đẹp nhất của người thiếu nữ.
Nón bài thơ giúp các thiếu nữ yêu kiều và xinh đẹp hơn
Tiếp đến người ta sẽ quay nón thành hình dáng. Đây là khâu khó nhất vì nó quyết định độ thẩm mỹ của chiếc nón… Sau khi hoàn thành nón được phết một lớp dầu thông mỏng để tăng độ bóng bẩy và tránh bị mốc trong thời tiết ẩm ướt. Ngoài ra, để làm đẹp thêm cho chiếc nón người ta còn ép vào đấy những bài thơ về tình yêu quê hương đất nước, tình yêu đôi lứa hay những câu ca dao, tục ngữ… Vì vậy mà những chiếc nón này được gọi là “nón bài thơ”.
Hiện nay khi cuộc sống phát triển hiện đại, nghề làm nón không có hiệu quả kinh tế như các nghề khác. Nhưng ở những làng quê xứ Nghệ người ta vẫn duy trì nghề truyền thống nay bởi đó là một nét văn hóa đẹp của quê hương đất nước. Phương Nghệ Theo Báo Du lịch

Đăng bởi: Xuân Quỳnh Nguyễn Ngọc