Tục xin chữ đầu năm – nét đẹp văn hóa người Việt

Xin chữ – một trong những phong tục đầu năm của người Việt Nam, trải qua bao nhiêu thăng trầm lịch sử vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay. Những nét chữ mềm mại, uyển chuyển chứa đựng trong đó những ước vọng về một năm mới thuận lợi, may mắn và bình an.   Dù cuộc sống có biết bao biến động đổi thay, hình ảnh các ông đồ với mực tàu, giấy đỏ, với chiếc khăn xếp, áo the trên phố quen thuộc vẫn xuất hiện. Người người, nhà nhà nô nức cùng nhau đi xin chữ, như điểm tô thêm cho những ngày Tết của người Việt thêm phần rực rỡ và ấm áp.
 

Có bức thư pháp treo trong nhà, năm mới như rực rỡ hơn

Lịch sử tục xin chữ
 

Không rõ tục xin chữ bắt nguồn từ khi nào, nhưng từ khi sự học phát triển, từ khi nhiều người mong muốn con cái mình có thêm cái chữ để mở mày mở mặt, tục xin chữ lại càng được nhiều người chú trọng. 
 

Tục xin chữ ngày càng được nhiều người coi trọng   Trong cuộc sống đời thường, người ta hiểu được một quy luật tất yếu, rằng chỉ cần có sự cần cù, chăm chỉ thì mọi việc sẽ thành. Tuy nhiên, trong mọi việc cũng cần một chút may mắn. Chẳng hạn lúa trổ vào đúng mưa bão là phi tang cả một mùa làm ăn nhọc nhằn của nhà nông. Cho nên, cứ mỗi dịp xuân về, Vua Chúa ở triều đình lại làm Lễ Tịch điền, ở làng quê các lão nông làm Lễ Xuống đồng, như để cầu mong trời đất phù hộ cho mùa màng được bội thu. Đạo học cũng vậy, sự học là kết tinh của nhiều yếu tố. Một người thầy tốt, một học trò giỏi và một chút may mắn trong học hành, thi cử. Xin chữ của Thánh hiền như một sự bảo lãnh của Tiên thánh, khi sắp xếp cho con được ghé vào danh sách của những người thành đạt. 
  Xin chữ của Thánh hiền như một sự bảo lãnh của Tiên thánh   Xin chữ đầu năm cũng là một cách để người ta thể hiện sự coi trọng đạo học. Chỉ khi coi trọng đạo học, coi trọng người thầy giáo, người ta mới có được những bước tiến lớn hơn trên con đường học hành như ông cha ta đã kết tinh trong câu ca dao: “Muốn sang thì bắc cầu Kiều/ Muốn con hay chữ thì yêu lấy thầy”. Con chữ, đặc biệt là chữ Nho rất được trọng vọng trong thời đại trước. Con chữ không chỉ là phương tiện thể hiện thông tin, nó còn thể hiện được cốt cách, phẩm giá của một con người. Chẳng thế mà Nguyễn Tuân ngày trước đã miêu tả nét chữ của người tử tù bằng những lời lẽ đầy trân trọng. Người quản ngục khi xin chữ của ông Huấn Cao cũng khúm núm, hai tay bưng chậu mực, khuôn mặt đầy cung kính. Bởi đó là nét chữ của một bậc kỳ tài. 
  Xin chữ đầu năm cũng thể hiện sự coi trọng đạo học

Sự thăng trầm của tục xin chữ
 

Con chữ ngày Tết đến với dân Việt từ lâu, nhưng ghi chép của sử sách không đầy đủ, cách quãng, rất ít được thể hiện. Cách đây gần một thế kỉ, nhà thơ Vũ Đình Liên đã từng nhìn thấy sự biến đổi của tục xin chữ trong cộng đồng. Ông đồ dần biến mất trong dòng chảy của thời đại, bài thơ “Ông đồ” xuất hiện nói lên câu chuyện đó:    “Mỗi năm hoa đào nở Lại thấy ông đồ già Bày mực tàu giấy đỏ Bên phố đông người qua … Nhưng mỗi năm mỗi vắng Người thuê viết nay đâu Giấy đỏ buồn không thắm Mực đọng trong nghiên sầu…”   Tục xin chữ – cho chữ truyền thống bị lãng quên gần hết thế kỷ XX, bởi Nho học như là một cản trở cho công cuộc Tây hóa và kinh dinh đất nước. Những ông đồ cho chữ, những người xin chữ vắng đi khắp nơi từ thị thành đến thôn quê, cứ tưởng tập tục này sẽ bị chôn vùi không có cơ may tái xuất hiện trong đời sống đương đại.
 

Suốt một thời gian dài, ông đồ vắng bóng trong tiềm thức của con người   Nhưng thời gian trôi qua, tục xin chữ đang dần quay trở lại. Người ta dần phát hiện ra những điều đẹp đẽ trong phong tục này. Ai cũng mong muốn có được nhiều con chữ hơn để lập nghiệp khi vào đời.
  Tục xin chữ đang ngày càng quay trở lại

Đầu năm xin chữ gì?
 

Chữ Hán xuất phát là chữ tượng hình nên bản thân nó đã như là một bức tranh, mang đầy đủ nội dung ý nghĩa, nên từ rất lâu nó đã được nâng lên thành một nghệ thuật – nghệ thuật thư pháp với Ngũ thế: Triện – Lệ – Hành – Thảo – Chân. Thư pháp có nhiều kiểu chơi, từ những bức liễn nhỏ xíu dùng để treo cây mai đến những bức thư pháp cỡ lớn treo tường, bên cạnh những bức thư pháp viết lên giấy mành, giấy mỹ thuật, viết trên trúc thì còn có cả những sản phẩm thư pháp viết trên gỗ, viết trên bình gốm bát tràng.
 

Tùy vào mục đích, mong muốn mà nhiều người chọn xin những chữ khác nhau   Tùy vào mục đích và mong muốn một năm của người xin chữ như thế nào mà họ sẽ xin chữ đấy. Người lớn thì thường thích các chữ “Phúc”, “Lộc”, “Thọ”, “An Khang”, “Cát Tường”, “Như Ý”,… với mong muốn cầu cho cuộc sống của họ bình an, hạnh phúc. Doanh nhân thì thích các chữ “Phát”, “Lộc”, “Tài”, “Vượng”,… mong cho việc làm ăn, kinh doanh được phát triển, thuận lợi.    Nhiều người trẻ đang phấn đấu thì thích chữ “Chí”, chữ “Thành”, chữ “Đạt”, chữ “Đắc”, chữ “Nhấn”. “Chí” nghĩa là ý chí quyết vượt mọi khó khăn; “Thành” có nghĩa là nên việc”, “Đạt” là thỏa mãn mong muốn, nhu cầu, mục tiêu của mình,… Còn các cháu thiếu nhi, học sinh thì thường được bố mẹ, ông bà tặng cho chữ “Học”, “Hiếu”, “Nghĩa”, “Lễ”,… treo vào đầu bàn học với mong muốn có được sự lễ nghĩa, hiếu thảo, chăm chỉ học hành, cầu tiến,…
  Nhiều người chờ đón được xin chữ đầu năm
  Cho dù biết bao biến động đổi thay của cuộc sống, con người ta vẫn cố gắng gìn giữ lại những nét đẹp vốn có của truyền thống. Bởi đó là tinh thần, là linh hồn, là văn hóa của dân tộc. Đó là ước mơ, là hi vọng, là những mong mỏi của con người trong năm mới, những mong ước chính đáng và giàu tính nhân văn.  Nguyễn Hằng Theo Báo Du lịch

Đăng bởi: Mẫn Nguyễn