Đôi đũa Trung Quốc và những nét văn hóa thú vị của người dân nơi đây

Đũa là một vật dụng quen thuộc không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày của người Trung Quốc. Dù sau này, trên bàn ăn đã xuất hiện thêm các dụng cụ từ phương Tây như nĩa, dao… thì đôi đũa vẫn giữ được sự quan trọng của mình. Vì thế, đôi đũa Trung Quốc đã trở thành một nét văn hóa rất độc đáo của người Trung Quốc.

Đôi đũa Trung Quốc là một phần của văn hóa cổ xưa

Cách đây hơn 3000 năm con người đã bắt đầu biết dùng đũa

Ngay từ nhỏ, trẻ em Trung Quốc đã được dạy phải biết cầm đũa. Khi lớn lên, đũa tượng trưng cho cảm hứng, sự kế thừa, phép lịch sự, sự chăm sóc, niềm mong ước và lòng biết ơn. Đôi đũa Trung Quốc thể hiện tình yêu quê hương đất nước, tình yêu giữa người với người, hàng xóm tốt với nhau và sự yêu thương của các thành viên trong gia đình. Tình yêu đó bắt nguồn từ vật dụng đơn giản nhất – đó là đôi đũa.

Ý nghĩa sâu sắc của đôi đũa trong văn hóa truyền thống Trung Hoa (Ảnh: Chinawhisper)

Đôi đũa Trung Quốc là một phần của văn hóa cổ xưa, được kể lại trong rất nhiều các truyền thuyết và câu chuyện dân gian khác nhau trong lịch sử.

Tuy không có tài liệu nào ghi chép cụ thể về sự ra đời của dụng cụ ăn uống đậm chất Á Đông này, nhưng trong dân gian vẫn lưu truyền 3 nhân vật gắn liền với truyền thuyết về sự ra đời của đôi đũa là Đát Kỷ, Đại Vũ và Khương Tử Nha.

Truyền thuyết về Đát Kỷ

Tương truyền tại vùng Giang Tô, vua Trụ buồn vui thất thường, khi ăn uống thì hoặc là chê thịt cá không tươi, khi lại mắng canh gà nóng quá, thậm chí còn bực bội vì thức ăn mặn nhạt không hợp khẩu vị,… khiến rất nhiều ngự trù phải mất mạng dưới thái độ hách dịch của vị hôn quân này.

Đôi đũa là nét văn hóa truyền thống của người Trung Quốc (Ảnh: Baomoi)

Yêu hồ Đát Kỷ được vua Trụ sủng ái, mỗi lần có yến tiệc, Đát Kỷ đều thử đồ ăn trước để tránh làm Trụ Vương nổi giận. Một lần Đát Kỷ chọn ra được vài món hợp khẩu vị nhưng món văn vẫn còn quá nóng, thời gian lại gấp không kịp cho đổi. Trong lúc vội vã, Đát Kỷ liền nhanh trí rút trâm ngọc trên đầu rồi kẹp thức ăn và thổi, sau đó mới đưa cho Trụ Vương. Trụ Vương thấy hành động đó lấy làm lạ nên rất vui, từ đó ngày nào cũng yêu cầu Đát Kỷ làm như thế.

Mỹ nhân Đát Kỷ liền nhờ người thợ thủ công làm cho hai cây trâm ngọc thật dài để gắp thức ăn cho Trụ Vương. Và đây chính là hình thức đầu tiên của đũa ngọc. Về sau cách gắp thức ăn này được truyền đến dân gian, đôi đũa Trung Quốc làm từ trúc từ đó mà ra đời.

Truyền thuyết về Đại vũ trị thuỷ

Một truyền thuyết khác cho rằng đôi đũa được Hoàng đế Hạ Vũ tìm ra. Hạ Vũ nổi tiếng là một vị vua nhân cách đạo đức ngay thẳng và có tài chống thiên tai lũ lụt. Thời kỳ đất nước liên tục bị lũ lụt nghiêm trọng, Hạ Vũ bận rộn với công việc cải cách hệ thống những con đê để kiểm soát nước nên không thể dành thời gian để gặp vợ và con mình, cũng không thể cùng họ dùng một bữa cơm. Một lần nọ, khi cùng những binh lính đến một hòn đảo, Hạ Vũ đích thân trổ tài nấu nướng. Vì quá đói, đồng thời muốn rút ngắn thời gian ăn uống để tiếp tục làm việc, ông đã bẻ hai nhành cây nhỏ từ một cành cây gần đó và dùng chúng để gắp thịt thả vào nồi nước đang sôi. Những người hầu cận và binh lính có mặt lúc đó cũng bắt chước theo và đôi đũa Trung Quốc đã ra đời trong hoàn cảnh như vậy.

Truyền thuyết về Khương Tử Nha

Truyền thuyết xuất phát từ vùng Tứ Xuyên. Thuyết kể lại rằng, Khương Tử Nha quá nghèo túng, vợ của ông muốn hại chết ông để lấy người khác. Một hôm người vợ nói: “Ông đói phải không? Tôi nấu thịt cho ông rồi, mau dùng đi nhé!” Khương Tử Nha đang cầm miếng thịt trên tay, bỗng một con chim bay từ ngoài cửa sổ vào rồi mổ vào tay Khương Tử Nha. Khương Tử Nha xua đuổi con chim đi. Lần thứ hai cầm miếng thịt, con chim lại bay đến mổ vào tay ông. Đến lần thứ ba, Khương Tử Nha bất giác nghi ngờ, thế là đuổi theo con chim ra ngoài, chạy đến một sườn núi không có người. Lúc này, con chim đậu trên một cành trúc rồi kêu lên lảnh lót: “Khương Tử Nha ôi Khương Tử Nha, ăn thịt không được dùng tay cầm, đồ để gắp thịt ở dưới chân ta đây…”.

Đôi đũa được kể lại trong rất nhiều các truyền thuyết và câu chuyện dân gian (Ảnh: Baomoi)

Nghe thế, Khương Tử Nha thì nghĩ đây đúng là con chim thần, liền nghe theo lời của chim, bẻ hai nhánh trúc nhỏ rồi đi về nhà. Về đến nhà, người vợ lại thúc giục ông ăn thịt, Khương Tử Nha dùng hai que trúc thò vào trong bát kẹp miếng thịt, ngờ đâu một đám khói xanh bốc lên từ que trúc. Thấy lạ, nghĩ miếng thịt có độc, Khương Tử Nha liền gắp miếng thịt bắt vợ ăn. Người vợ sợ hãi bỏ chạy. Từ đó, vợ Khương Tử Nha không còn dám đầu độc ông nữa, còn hàng xóm láng giềng thì ai nấy đều học ông cách dùng nhánh trúc gắp thức ăn.

Nghi thức dùng đũa của người Trung Hoa

Văn hóa dùng đũa thường được dùng bằng tay phải và việc sử dụng đũa bằng tay trái được coi là nghịch đũa, là một hành vi xấu. Dùng đũa gắp thức ăn cho người già, trẻ em sẽ được coi là lịch sự và chu đáo.

Nghi thức dùng đũa được người Trung Quốc coi trọng (Ảnh: pconline)

Khi ăn cùng người lớn tuổi, người Trung Quốc thường để người lớn cầm đũa trước. Thông thường, một người chủ nhà mến khách sẽ chủ động gắp thức ăn từ đĩa vào bát của khách. Gõ đũa vào thành bát được coi là hành động bất lịch sự bởi vào thời cổ đại Trung Quốc, những người ăn xin thường làm vậy để thu hút sự chú ý.

Đôi đũa phản ánh mối liên hệ giữa con người và trời đất

Về tự nhiên, đôi đũa Trung Quốc thể hiện yếu tố nhị phân âm dương. Hai chiếc đũa phải được dùng như một cặp, một chiếc làm trụ còn chiếc kia di chuyển để gắp thức ăn. Điều này phản ánh về âm dương tương ứng các yếu tố thụ động và chủ động hình thành nên một tổng thể vận động không ngừng.

Hình dáng chung của đôi đũa Trung Quốc thường là một đầu vuông và một đầu tròn, tượng trưng cho đất và trời trong văn hóa Trung Hoa xưa. Tay cầm đũa tượng trưng cho nguyên lý truyền thống xưa về trời, đất và con người.

Theo kinh nghiệm du lịch Trung Quốc, cầm đũa đúng cách là để các ngón tay đặt vào 3 vị trí: Ngón cái và ngón trỏ trên cao đại diện cho tính linh hoạt và ổn định, hay luật lệ trên thiên thượng. Ngón đeo nhẫn và ngón út dưới thấp đại diện cho Đạo của đất, hay sự hợp tác của những người sống trong cõi âm. Ngón giữa nằm giữa hai chiếc đũa tượng trưng cho con người, được nuôi dưỡng bởi trời và đất. Vì thế, đôi đũa được coi là vật mang điềm lành, thường được gói kèm vào của hồi môn để chúc phúc cho các cặp vợ chồng mới cưới.

Người Trung Quốc cổ đại tin rằng đôi đũa là mối liên kết giữa trời đất và con người (Ảnh: pixabay)

Bảo tàng đũa ở Thượng Hải

Đôi đũa không chỉ là một công cụ để ăn thuần mà nó là một nét văn hóa độc đáo thể hiện sự khéo léo, quan tâm và tinh tế của một nền văn minh. Nếu du khách thực sự quan tâm đến những đôi đũa Trung Quốc, du khách có thể ghé thăm Bảo tàng Đũa Thượng Hải, nơi quy tụ hơn 1.200 đôi đũa từ Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản và Thái Lan. Đôi đũa cổ nhất ở bảo tàng là từ thời nhà Đường.

Mỗi quốc gia có sự khác nhau về thói quen và truyền thống dùng đũa. Nhưng với người Trung Quốc, hình ảnh đôi đũa Trung Quốc mang ý nghĩa rất thiêng liêng. Văn hóa của Trung Quốc quả thật có rất nhiều điều thú vị mà khi đặt chân đến đây du khách mới có thể khám phá một cách trọn vẹn.

Nguyễn Ngân

Đăng bởi: Tú Đoàn