Kinh nghiệm leo núi thể thao dành cho người mới bắt đầu

Leo núi thể thao dễ tiếp cận hơn leo núi truyền thống, cả về vị trí và chi phí trang bị. Đây là một loại hình thể thao vui vẻ, cạnh tranh, dễ dàng hoàn thành nhiều tuyến đường khó khăn trong một chuyến đi chơi, khiến cho giới trẻ càng ngày càng tìm đến môn thể thao này nhiều hơn.

1. Leo núi thể thao là gì?

Leo núi thể thao bao gồm leo cường độ cao trên các tuyến đường tương đối ngắn. Các đặc điểm khác biệt bao gồm các bu lông đã được đặt sẵn và giúp bạn thành thạo kỹ năng leo núi hơn chứ không phải là cố gắng đạt đến đỉnh ngọn núi.

Leo núi thể thao khác với leo núi truyền thống như thế nào?

Yêu cầu ít thiết bị hơn: vì leo núi thể thao nhấn mạnh tư thế và kỹ thuật, những người leo núi thể thao không đặt những thiết bị bảo vệ của riêng họ, mà kẹp vào các bu lông bằng móc treo kim loại. Điều này cho phép người leo núi tự do tiến lên mà không phải lo lắng và cảm thấy rắc rối khi mang theo một giá treo đầy đủ của thiết bị và đặt bảo vệ như bạn làm với truyền thống leo núi.

Khả năng tiếp cận: các tuyến đường thể thao có thể được tìm thấy trong nhà hoặc ngoài trời, trên các lớp đá lởm chởm gần đó hoặc trên các bức tường nhân tạo tại phòng tập thể dục hoặc đấu trường. Những người leo núi có thể tận hưởng những thách thức của dây thừng, đó là tự do leo lên mà không biết cách đặt chốt hoặc thiết bị hãm dây.

Ngã: khi leo núi thể thao, việc bạn sẽ ngã là điều rất bình thường và thường xuyên lặp đi lặp lại, khi bạn thực hiện một động tác khó khăn. Nhưng khi leo trèo truyền thống, bạn cần phải cẩn thận không để ngã và làm căng các neo bạn đang đặt.

Độ khó của leo núi thể thao

Ở Mỹ, hệ thống xếp hạng thập phân Yosemite được sử dụng phổ biến nhất để phân loại độ khó leo trèo khi leo núi thể thao. Tất cả các môn leo núi thể thao nằm trong khoảng từ mức dễ dàng là 5.0 đến mức rất khó là 5.15.

Cũng giống như các phong cách leo núi khác, các tuyến thể thao được đánh giá bằng cách dựa trên tư thế và kỹ thuật khó nhất trên tuyến đường, vì vậy khi bạn leo chặng đường 5.7 không có nghĩa là cả chặng đường đều là 5.7.

Độ khó leo núi thể thao
5.0-5.04	Dễ	Dốc nhẹ có tay vịn lớn và chỗ đứng. Thích hợp cho người mới bắt đầu.
5.05-5.08	Trung bình	Chỗ đứng nhỏ và tay vịn. Góc thấp đến địa hình thẳng đứng. Người mới bắt đầu muốn học kỹ năng leo núi trung cấp.
5.09-5.10	Khó	Leo núi kỹ thuật, và có thể có phần nhô ra. Những cuộc leo núi khó khăn này đòi hỏi những kỹ năng leo núi cụ thể mà hầu hết những người leo núi cuối tuần có thể đạt được.
5.11-5.12	Khó vừa	Có thể có phần nhô ra với các ngăn nhỏ. Những người leo núi chuyên dụng có thể đạt đến cấp độ này với rất nhiều thực hành.
5.13-5.15	Rất khó	Leo dốc khá vất vả, và có thể có phần nhô ra với diện tích nhỏ. Những tuyến đường này dành cho những người leo núi chuyên nghiệp, thường xuyên luyện tập và có nhiều kinh nghiệm leo núi.

Để xác định thêm độ khó của tuyến đường, một hệ thống phân loại các chữ cái (a, b, c hoặc d) được sử dụng cho các mức đô 5.10 trở lên. Chẳng hạn, một tuyến được xếp hạng 5.10a dễ hơn một tuyến được xếp hạng 5.10d. Một số sách hướng dẫn sử dụng xếp hạng cộng (+) hoặc trừ (-) thay vì các chữ cái.

2. Thiết bị leo núi thể thao

Thiết bị cho leo núi thể thao thường rất nhẹ, sắp xếp hợp lý và nhằm mục đích tốc độ và hiệu quả. Một cuộc leo núi có chốt leo đòi hỏi một sợi dây thừng, đai bảo hộ, giày, móc dây 2 đầu, mũ bảo hiểm, phấn và túi phấn.

Dây thừng leo núi

Hầu hết những người leo núi thể thao sử dụng một sợi dây thừng leo núi năng động duy nhất. Đối với chiều dài, một sợi dây 60m thường là đủ, tuy nhiên, một số tuyến leo núi thể thao hiện đại cần một sợi dây 70m. Có thể hữu ích khi hỏi những người leo núi khác hoặc tham khảo sách hướng dẫn nếu bạn không chắc chắn bạn cần dây dài bao nhiêu.

Dây thừng leo núi được bán dưới dạng xử lý khô hoặc không khô. Các sợi dây được xử lý khô đắt tiền hơn do chúng chống lại sự hấp thụ nước, giữ cho chúng dẻo dai và mạnh mẽ nếu bạn gặp mưa bão hoặc đi trên tuyết. Hầu hết những người leo núi thể thao sẽ thu dây thừng của họ lại và về nhà khi trời mưa, vì vậy nếu bạn chủ yếu chơi thể thao leo núi, bạn có thể tiết kiệm một số tiền và chọn một sợi dây không khô.

Đai bảo hộ

Đai bảo hộ được thiết kế dành riêng cho leo núi thể thao thường nhẹ và được sắp xếp hợp lý nhưng có đệm để hỗ trợ và bảo vệ bạn khi rơi. Thiết kế mỏng hơn, thường có ít vòng dây thắt để giảm thiểu trọng lượng và tối đa hóa khả năng di chuyển. 

Giày leo núi

Vì leo núi thể thao có xu hướng ngắn và đầy thách thức, những người leo núi thường chọn những đôi giày vừa phải và chắc chắn, có hình dáng xuống dốc và đế mỏng, độ bám cao mang lại cảm giác tuyệt vời khi leo trên đá. Hình dạng xuống dốc đặt bàn chân của bạn ở một vị trí mạnh mẽ để bước trên các vấu bám nhỏ nhưng sẽ khiến bạn khó thoải mái. Nếu bạn là một người leo núi mới bắt đầu, bạn có thể thích một đôi giày trung tính thoải mái trong khi giúp bạn phát triển kỹ thuật của mình.

Những người leo núi thể thao thường chọn những đôi giày có dây buộc dễ dàng để mang vào hoặc cởi ra trước và sau khi leo núi.

Móc dây hai đầu

Hầu hết những người leo núi thể thao sử dụng móc dây hai đầu (bộ carabiner gắn sẵn và bộ dây nối). Móc dây hai đầu thường được bán với một carabiner chốt thẳng và một cổng carabiner chốt cong. Carabiner chốt thẳng được sử dụng để kẹp vào các chốt leo núi, trong khi carabiner chốt cong được tạo hình để làm cho việc móc dây thừng dễ dàng hơn.

Thay vì mua móc dây hai đầu được làm sẵn, bạn có thể tự thực hiện nếu bạn thích các kết hợp khác nhau của carabiner. Đơn giản chỉ cần mua các loại dây móc riêng lẻ (đôi khi được gọi là dogbones) và carabiner chốt thẳng và cong mà bạn thích.

Mũ bảo hiểm

Khi leo núi ngoài trời, bạn nên luôn luôn đội mũ bảo hiểm được sử dụng cho việc leo núi. Mũ bảo hiểm leo núi được thiết kế để đệm đầu bạn khỏi đá rơi và mảnh vụn, cũng như bảo vệ trong trường hợp bị ngã. Chúng thường không được sử dụng trong phòng tập thể dục leo núi vì đó là môi trường được kiểm soát.

Một chiếc mũ bảo hiểm nên tạo cảm giác thoải mái, vừa khít nhưng không quá chật và nằm thẳng trên đầu bạn. Mũ bảo hiểm có lớp vỏ bảo vệ cứng, bền và hệ thống dây đai bên trong bao gồm dây nịt, băng đô và dây đeo cằm.

Tất cả các mũ bảo hiểm leo núi phải đáp ứng các tiêu chuẩn UIAA (Union Internationale des Associations d’Alpinisme) và CE (Tiêu chuẩn Châu Âu) để bảo vệ đầu của bạn khỏi các tác động hàng đầu và hai bên. 

Phấn và túi đựng phấn

Phấn là một điều cần thiết để giữ cho bàn tay khô ráo cho các động tác di chuyển và nắm giữ khó khăn.

 3. Kỹ thuật leo núi thể thao

Nếu bạn quan sát những người leo núi có kinh nghiệm tại phòng tập thể dục, bạn sẽ thấy một loạt các kỹ thuật kẹp móc dây hai đầu, một số tương tự như thế này và một số khác hoàn toàn khác. Tất cả đều giúp bạn hoàn thành chuyến leo núi dễ dàng hơn, nhưng các kỹ thuật sau đây rất dễ học và thành thạo, ngoài việc là điểm khởi đầu tuyệt vời để tinh chỉnh các kỹ thuật của bạn trong tương lai. Vì bạn có hai tay và chốt móc dây hai đầu, có 4 tình huống khác nhau mà bạn sẽ gặp phải khi kẹp, nhưng bạn chỉ cần hai phương pháp để xử lý tất cả. Bạn có thể cần phải tiếp cận trên cơ thể của bạn để sử dụng các kỹ thuật này.

Cùng phía

Tay trái đối diện với chốt bên trái, tay phải với chốt phải

Tiếp cận và nắm lất sợi dây bằng ngón tay cái và ngón trỏ của bạn, cần hướng xuống đất. Kéo sợi dây lên và ngay trước khi bạn kẹp, nới lỏng tay của bạn trên sợi dây để nó lướt qua ngón tay trỏ của bạn. Mở bàn tay của bạn và quấn ngón tay cái của bạn xung quanh cột sống của carabiner khi bạn đặt sợi dây trước chốt đóng/ mở. Sau đó nhẹ nhàng đẩy sợi dây qua chố bằng ngón tay trỏ của bạn, sử dụng thêm một chút lực đẩy từ các ngón tay khác nếu cần thiết. Khi dây đã qua chốt, nhanh chóng bỏ tay ra.

Ngược phía

Tay trái đối diện với chốt bên phải, tay phải với chốt bên trái

Tiếp cận giống như trên, với sợi dây được kẹp giữa ngón cái và ngón trỏ (bên trong hoặc bên ngoài bàn tay). Kéo dây lên và khi bạn đến gần carabiner, vươn ngón tay giữa của bạn và đặt nó vào phía dưới cùng của carabiner, còn gọi là chỗ móc dây thừng. Sử dụng ngón tay giữa của bạn để giữ cho chúng nằm tại chỗ, kéo cổ tay của bạn để đẩy dây qua chốt bằng ngón tay cái của bạn. Sau đó bỏ tay ra nhanh chóng.

4. Những sai lầm hay mắc phải khi leo núi thể thao

Back-clipping và Z-clipping là hai sai lầm lớn nhất bạn có thể mắc phải khi leo núi thể thao; Z-clipping là đặc biệt dễ mắc phải với các bu lông được đặt thực sự gần nhau, và là trường hợp gặp phải của hầu hết các phòng tập thể dục.

Back-clipping (kẹp ngược) có thể dẫn đến việc móc dây hai đầu không kẹp được vào dây thừng trong khi rơi và điều này xảy ra khi bạn kẹp dây và để nó nằm không đúng cách trong carabiner. Cách chính xác là để dây thừng đi lên từ phía sau (giữa carabiner và phần cột sống), thông qua carabiner và ra ngoài, ra khỏi cột và sau đó đến dây đai của bạn. Móc dây hai đầu bị ngược có nghĩa là khi dây thừng kéo chạy qua carabiner từ phía trước, về phía cột, và sau đó đến dây đai của bạn. Back-clipping là điều mà ngay cả những người leo núi kỳ cựu thỉnh thoảng cũng làm, vì vậy hãy chắc chắn rằng bạn có thể xác định và sửa chữa một carabiner bị kẹp ngược một cách nhanh chóng.

Z-clipping sẽ tạo ra lực kéo dây thừng khiến cho nó gần như không thể di chuyển lên, cũng như làm cho bu-lông cao nhất được kẹp trở nên vô dụng. Tình huống này xảy ra khi người leo núi nắm lấy sợi dây thừng từ bên dưới bu-lông bị kẹp cuối cùng và sau đó kẹp nó qua một bu-lông cao hơn, tạo ra hình chữ Z. Tránh điều này bằng cách luôn luôn với lấy sợi dây ngay tại nút thắt của bạn.

5. Thuật ngữ leo núi thể thao

Nếu bạn đi loanh quanh một phòng tập thể dục leo núi hoặc leo núi đủ lâu, bạn chắc chắn sẽ nghe thấy một số thuật ngữ thường được sử dụng. Dưới đây là một số thuật ngữ chính cần biết:

• On-sight Flash là mô tả cách “ưa thích” (và khó nhất) để hoàn thành tuyến đường thể thao. Nó biểu thị rằng người leo núi đã hoàn thành toàn bộ tuyến đường trong lần thử đầu tiên mà không bị ngã hoặc gặp rắc rối trên dây mà không có bất kỳ kiến ​​thức nào về việc leo núi trước đây.
• Flash có nghĩa là leo lên một tuyến đường trong lần thử đầu tiên mà không bị ngã hoặc treo trên dây, ngoại trừ việc người leo núi đã được cung cấp thông tin về cách thực hiện và cách leo.
• Redpoint là việc leo lên thành công trong một tuyến đường mà người leo núi đã thực hành nhiều lần. Bây giờ anh ấy hoặc cô ấy đã hoàn thành nó mà không bị ngã, không cần nghỉ ngơi hoặc treo trên dây.
• Pinkpoint giống như redpoint nhưng với tất cả các móc dây hai đầu được đặt trước. Tất cả những gì người leo núi phải làm là kẹp dây vào carabiner thay vì tháo móc dây hai đầu ra khỏi dây đai bảo hộ, kẹp nó vào bu-lông và sau đó kẹp dây thừng. Một số nhà leo núi không phân biệt giữa các tuyến đường redpoint và pinkpoint.

6. Những quy tắc ứng xử khi leo núi thể thao

Cách ứng xử tại các khu vực leo núi thể taho là một cân nhắc thường hay bị bỏ qua. Leo núi là một hoạt động theo đuổi cá nhân hóa cao, nhưng điều đó không có nghĩa là chúng ta phớt lờ những trải nghiệm của người khác. Mọi người đang cố gắng để tận hưởng trải nghiệm leo núi giống như bạn.

Dưới đây là một số điều cần lưu ý để tôn trọng khu vực leo núi và những người leo núi của bạn:

• Giữ im lặng. Tránh la hét, và mở nhạc quá lớn. Nhiều người leo núi tận hưởng sự yên bình và tĩnh lặng khi trèo, và không muốn nghe nhóm của bạn nói chuyện lớn tiếng với những âm thanh ồn ào. Leo núi thể thao không phải là phòng tập thể dục công cộng!
• Gọn gàng. Leo núi thể thao đòi hỏi rất nhiều thiết bị, hầu hết trong số đó bằng cách nào đó sẽ rơi xuống mặt đất. Giữ đồ đạc của bạn gọn gàng trong một khu vực, không nằm ở lối đi và khu vực hãm dây.
• Dọn dẹp rác của bạn. Một khi bạn đã đóng gói xong, hãy dọn dẹp rác xung quanh. Nếu bạn tìm thấy một cái gì đó bạn để lại, đóng gói nó. Nếu bạn tìm thấy thứ gì đó mà người khác bỏ lại, hãy đóng gói nó. Đó là trách nhiệm của chúng ta để giữ cho khu vực leo núi sạch sẽ.
• Chia sẻ với mọi người. Hãy nhớ rằng nhiều khu vực leo núi phát triển là siêu phổ biến. Nếu bạn ghét chia sẻ chặng đường và thiết bị leo núi, hãy xem xét việc tìm một khu vực khác ngoài những khu quá nổi tiếng. Nếu bạn chọn một khu vực leo núi đông đúc, hãy tôn trọng những người leo núi của bạn, đừng hối bất kì ai leo nhanh hơn, đừng quấy rầy hay làm người đỡ mất tập trung và không thô lỗ.

Giữ an toàn cho bản thân chính là trách nhiệm của bạn. Không có bài viết hoặc video có thể thay thế hướng dẫn và kinh nghiệm thích hợp. Hãy chắc chắn rằng bạn thực hành các kỹ thuật phù hợp và hướng dẫn an toàn trước khi bạn leo lên. 

Nguồn: REI

Đăng bởi: Lê Thùy Trang