Tìm hiểu một số nét đặc trưng nổi bật trong văn hóa Campuchia

• 1. Lịch sử
• 2. Văn hóa tín ngưỡng
• 3. Kiến trúc Khmer
• 4. Múa Khmer
• 5. Văn hóa ẩm thực
• 6. Văn hóa giao tiếp
• 7. VДѓn hГіa tбє·ng quГ
• 8. Văn hóa ăn uống
• 9. Những lễ hội truyền thống ở Campuchia

Văn hóa Campuchia mang đậm dấu ấn của các tôn giáo du nhập từ Ấn Độ đặc biệt là Hindu giáo và Phật giáo. Suốt chiều dài lịch sử của Campuchia các luồng tư tưởng tôn giáo này chi phối cũng như ảnh hưởng mạnh mẽ vào mọi mặt của đời sống cả vật chất lẫn tinh thần. Từ những công trình kiến trúc nguy nga lộng lẫy nổi tiếng thế giới như quần thể Angkor – di sản văn hóa thế giới cho đến các kiến trúc nhà ở, trường học; từ những điệu nhảy truyền thống trong các ngày lễ hội trọng đại của quốc gia cho đến những bài hát ru con ngủ của các bà các mẹ cũng đậm đà “hương vị” của tôn giáo.

Nhưng bên cạnh đó, đất nước xinh đẹp này còn hội tụ một nền văn hóa rất riêng biệt và đặc sắc, khiến cho các khách du lịch nước ngoài khi đến đây đều muốn tìm hiểu về nét độc đáo của vùng đất này.

1. Lịch sử

Người dân Campuchia, từ cụ già cho đến những em nhỏ, đều có một niềm tự hào vô bờ bến mỗi khi nhắc đến lịch sử của dân tộc. Những người Campuchia đầu tiên xuất hiện và định cư ở đây vào khoảng những thế kỷ đầu tiên sau Công Nguyên, trải qua các cuộc binh biến các triều đại thay nhau cai quản đất nước cho đến ngày nay. Nhưng Campuchia phát triển hùng mạnh nhất vào khoảng thế kỷ thứ IX cho đến thế kỷ XIII, chính giai đoạn này đã viết lên những trang sử hào hùng nhất của dân tộc Campuchia với “nền văn minh Khmer”, với Angkor Wat, quần thể Angkor – di sản thế giới và hàng loạt những kỳ tích khác tạo nên một huyền thoại bất tử Angkor. Chính những huyền thoại ấy đã tạo sức mạnh cho nhân dân Campuchia chiến đấu và chiến thắng biết cuộc nội chiến lẫn ngoại chiến và giành độc lập dân tộc.

2. Văn hóa tín ngưỡng

Campuchia là một trong những đất nước mà người dân có một niềm tin vào tôn giáo mạnh mẽ nhất và tuyệt đối nhất trên thế giới này. Tôn giáo du nhập vào Campuchia từ rất sớm. Đạo Hindu có mặt tại Campuchia từ thời kỳ sơ khai và nhanh chóng đã chiếm được sự tín ngưỡng của người dân Campuchia. Cho đến thế kỷ thứ VII thì đạo Phật du nhập vào đất nước của những con người có bản chất hiền lành này và nhanh chóng trở thành quốc giáo với trên 90% người dân Campuchia là Phật tử. Và cũng từ đó đến nay đạo Phật ảnh hưởng đến mọi mặt đời sống của người dân Campuchia từ các chuẩn mực đạo đức xã hội cho đến cách ứng giữa các thành viên trong gia đình.

 

Vì lợi ích của bản thân đạo Phật và sau đó là lợi của quốc gia, cho nên Phật giáo đã hợp tác với vương quyền, trở thành một công cụ hiệu lực cho việc thống nhất tư tưởng của các quốc gia phong kiến Đông Nam Á. Với tất cả sự nỗ lực không mệt mỏi trong hoạt động của mình, Phật giáo trong thời kỳ hưng thịnh của các vương triều Đông Nam Á, điển hình như đất nước Campuchia đã tôn Phật giáo lên địa vị độc tôn và với vai trò đó, nó đã có những đóng góp quan trọng vào việc củng cố quốc gia thống nhất, vun đắp sự đoàn kết nội bộ giai cấp cầm quyền, thậm chí đóng góp phần lựa chọn cả những con người ngồi trên ngai vàng của vương quốc. Đồng thời cũng để lại nhiều dấu ấn đến nhiều mặt văn hóa – xã hội như văn học, nghệ thuật, kiến trúc, điêu khắc, luật pháp…

Phật giáo đã gắn liền với sự hưng vong của vương quốc Campuchia, khi quốc gia cường thịnh, Phật giáo được phát triển đến đỉnh cao, còn khi độc lập chủ quyền đã bị mất thì Phật giáo cũng chịu chung số phận với đất nước. Sự có mặt của Phật giáo Campuchia đã góp phần quan trọng tạo nên bản sắc văn hóa riêng của nước nhà, ngôi chùa ngoài việc là trung tâm văn hóa của bản làng mà còn là nơi bảo vệ nền văn hóa lâu đời của dân tộc, bảo vệ và xây dựng vẻ đẹp cho cuộc sống mọi người, từ thời Phù Nam đến Chân Lạp, Angkor.v.v… Ngày nay, Phật giáo vẫn là nền tảng văn hóa – xã hội của đất nước Campuchia nói riêng và cả Đông Nam Á nói chung.

3. Kiến trúc Khmer

Kiến trúc Khmer phần lớn được biết đến nhờ vào những công trình được xây dựng từ thời Vương quốc Khmer (khoảng cuối thế kỷ 12, đầu thế kỷ 13). Phật giáo, Ấn Độ giáo và tư duy huyền thoại có ảnh hưởng lớn đến nghệ thuật trang trí các công trình kiến trúc vĩ đại này. Đặc trưng cơ bản của kiến trúc thời này là được xây dựng từ vật liệu gỗ, tre nứa hoặc rơm rạ và đá. Nhưng những gì còn lại ngày nay là các công trình bằng đá tảng như các bức tường thành, đường sá,… và các ngôi đền.

 

Với con đường thì đó là những bao lơn tạc hình rắn Naga chín đầu, vươn cao từ 2-3 mét, xòe rộng phủ bóng xuống mặt đường dạo. Còn hình thức chung của các ngôi đền là có đỉnh chóp nhọn, bốn mặt đền được chạm trổ các bức phù điêu miêu tả cuộc sống con người ở thế giới bên kia, hoặc cuộc sống hiện tại của người dân Vương quốc Khmer bấy giờ, hay cuộc chiến với nước láng giềng Chăm Pa.

Người ta như thấy được sự sống động, náo nhiệt của ngày hội Angkor hàng năm qua hình ảnh các nữ thần Apsaras với thân hình mềm mại, cân đối đang uyển chuyển múa, và sự tham gia của cả những con khỉ, con ngựa trong sử thi Ramanaya của Ấn Độ.

Bên cạnh đó, hình thức khắc những ký tự hay con số cũng rất phổ biến ở công trình. Các ngôi đền thường có một cửa chính, còn ở ba phía còn lại của đền cũng có cửa nhưng chỉ là giả, để tạo cảm giác đối xứng cho ngôi đền. Công trình nổi tiếng nhất thiết kế biệt thự ở đây là ngôi đền Bayon với 200 gương mặt của Quán Thế Âm (Avalokitesvara).

Chiêm ngưỡng những công trình này, du khách không thể không khâm phục sức mạnh phi thường và bàn tay tài hoa của những người dân Khmer xưa. Kiến trúc Khmer cũng có ảnh hưởng lớn đén thiết kế kiến trúc của Thái Lan và kiến trúc Chăm Pa tại Việt Nam.

4. Múa Khmer

 

Với hơn 90% người dân Campuchia theo đạo Phật vì vậy lễ hội và chùa chiền với người dân Campuchia diễn ra rất nhiều. Những điệu nhảy, điệu múa những bài ca trong các dịp lễ hội cũng mang hơi thở và linh hồn của Phật giáo. Nhưng trong các lễ hội của đạo Hindu có vẻ phong phú hơn về các điệu nhảy, và các bài nhạc như dàn nhạc cổ “Pin Peat” với đầy đủ nhạc cụ chủ yếu làm từ tre, lứa, gỗ… Nghệ thuật múa cổ xưa ca ngợi đấng tạo hóa của Hindu giáo, nghệ thuật múa cung đình có nguồn gốc từ nhân vật “Apsara” trong truyền thuyết của đạo Hindu… Campuchia với hàng chục dân tộc anh em, mỗi dân tộc có những làn điệu nhảy múa khác nhau chắc chắn du khách sẽ có những bữa tiệc nghệ thuật văn hóa khó quên.

5. Văn hóa ẩm thực

Campuchia là một trong những nơi tuyệt vời nhất trên thế giới để cho những ai có tình yêu dành cho ẩm thực Phương Đông ghé thăm. Ẩm thực Campuchia, cũng như thói quen ẩm thực của nhiều dân tộc thuộc nền văn minh lúa nước trong khu vực châu Á, cho thấy những đặc điểm riêng biệt. Người dân Campuchia có thói quen ăn gạo tẻ và ăn nhiều cá hơn thịt. Vào các ngày lễ tết, nông thôn cũng như thành thị đều có gói bánh tét, bánh ít. Phần lớn trong mỗi gia đình đều có mắm bồ hóc để ăn quanh năm.

Ẩm thực Campuchia ảnh hưởng phong cách mạnh mẽ của Ấn Độ và Trung Hoa, hầu hết các món ăn có vị lạt, ngọt và béo. Món ăn Ấn Độ tìm thấy hầu hết ở các gia vị được dùng chủ yếu là cay như sa tế, ớt, tiêu, nhục, hồi v.v… Món ăn Trung Hoa được tìm thấy nhiều với vị lạt và khá béo, nhiều dầu mỡ nhất là mang phong cách ẩm thực vùng Tứ Xuyên. Nhưng trên hết văn hóa ẩm thực Campuchia vẫn tạo cho mình những nét độc đáo riêng, những ấn tượng riêng và cũng đủ làm hài lòng những thực khách sành ăn nhất.

Có một “Biển Hồ” mênh mông tôm cá, một bờ biển dài vô số hải sản quý hiếm và dường như không bao giờ cạn kiệt. Đó là lý do tại sao những món ăn truyền thống của người Campuchia đa số được làm từ cá và các loại hải sản khác. Từ cá nướng, cá hấp, cá kho cho đến những món mắm thơm ngon, nổi tiếng chinh phục biết bao nhiêu “tâm hồn ăn uống” của du khách quốc tế khi đến nơi đây.

Với hệ thống những khách sạn, nhà hàng, quán ăn có mặt khắp mọi nơi ở bến xe, ở trên đường đi và ở xung quanh những địa điểm du lịch. Du khách chắc chắn sẽ không thể kiềm chế khi đi ngang qua món con cá lóc cuốn trong bẹ chuối và đang nướng trên bếp than hồng mùi cá chín thơm lừng sẵn sàng chinh phục bất cứ thực khách khó tính nhất. Bạn cũng sẽ không khỏi bị cuốn hút bởi những món côn trùng như: kiến, cào cào, bọ cạp… những con kiến chiên giòn béo ngậy nếu không thử chắc chắn sẽ phí nửa cuộc hành trình đó. Ngoài ra còn rất nhiều nhiều món ăn khác nữa rất mới lạ nhưng cũng cực kỳ thơm ngon đang chờ du khách thưởng thức.

6. Văn hóa giao tiếp

– Người Campuchia có rất nhiều cách chào hỏi, phụ thuộc vào mối quan hệ, thứ bậc và tuổi tác giữa người với người. Nhưng cách chào hỏi truyền thống của người Campuchia là chào “Sompiah” (giao tiếp truyền thống): hai tay chắp vào nhau để trước ngực như cầu nguyện và đầu hơi cúi nhẹ. Một người muốn thể hiện sự kính cẩn với người đối diện sẽ cúi người thấp hơn và chắp tay ở vị trí cao hơn. Đây được gọi là kiểu chào sompiah được người Khmer sử dụng đối với những người có cùng địa vị xã hội hoặc cao hơn. Lẽ tất nhiên du khách cũng nên đáp lại như vậy khi chào hỏi. Ngoài ra, du khách cũng có thể bắt tay khi chào hỏi, nhưng tốt nhất là nên chào sompiah trước khi bắt tay.

– Đối với người ngoại quốc, người dân Campuchia cũng dùng cách bắt tay, tuy nhiên, phụ nữ nước này vẫn dùng cách chào truyền thống đối với khách.

– Riêng với phụ nữ là những người bạn thân thiết, thì có thể hôn nhẹ lên hai bên má như kiểu của Pháp.

– Nguyên tắc ứng xử khi chào hỏi ở nước này rất đơn giản: đáp lại tất cả những lời chào mình nhận được.

– Ở Campuchia, để gọi người khác một cách lịch sự và kính trọng, người ta thường thêm từ “Lok” đối với đàn ông và “Lok Srey” đối với phụ nữ trước họ hoặc họ và tên đầy đủ.

– Tuyệt đối không xoa đầu trẻ em vì theo người Campuchia đầu trẻ em là nơi rất linh thiêng chỉ có thánh thần và cha mẹ chúng mới được chạm vào.

– Không đưa bất cứ thứ gì bằng tay trái vì theo phong tục của họ tay trái là tay “không được sạch sẽ”.

– Nếu ở trong chùa hoặc nhà của người Khmer, bạn nên cẩn thận khi ngồi không bắt chéo chân mà thay vào đó là ngồi với cả hai chân đặt ở một bên.

– Người Campuchia tôn thờ đạo Phật một cách tuyệt đối nên khi vào chùa không được đội mũ, phải bỏ giày dép bên ngoài và không được đứng gần cũng như chạm vào nhà sư.

Ngoài ra thì cách giao tiếp cũng như sinh hoạt khác đều giống với người Việt chúng ta. Người Campuchia cũng thật thà và dễ gần cho nên du khách cũng không phải quá lo lắng về vấn đề sinh hoạt cũng như giao tiếp nơi đây.

7. VДѓn hГіa tбє·ng quГ

– Không giống các nền văn hóa khác, người dân Campuchia không tổ chức sinh nhật và sinh nhật không được coi là một dịp kỷ niệm đáng nhớ giống người phương Tây, rất nhiều người ở thế hệ trước thường không nhớ chính xác ngày sinh của mình. Nên người Campuchia không có thói quen tặng quà vào dịp này.

– Người Campuchia chỉ thường tặng quà cho nhau vào dịp tết cổ truyền của dân tộc (Chaul Chnam).

– Khi được mời đến nhà bạn bè hoặc người khác dự tiệc, người dân thường mang theo một số món quà nhỏ.

– Tránh tặng dao.

– Quà tặng thường được gói cẩn thận trong những tờ giấy gói quà đầy màu sắc.

– Nên dùng cả hai tay khi trao quà.

– Không được mở quà ngay sau khi nhận.

8. Văn hóa ăn uống

– Khi được mời đến dự bất cứ bữa ăn nào, hãy chờ cho đến khi du khách được xếp chỗ để tránh phạm phải những quy tắc sắp xếp theo tôn ti trật tự. Người lớn tuổi nhất thường là người ngồi vào bàn ăn đầu tiên, tương tự như thế đây cũng là người sẽ bắt đầu ăn trước tiên.

– Cách ứng xử tại bàn ăn của người Campuchia khá trang trọng. Nếu du khách không nắm chắc về những điều nên hay không nên làm tại bàn ăn cùng với người dân nước này, thì cách đơn giản nhất là làm theo những người bên cạnh.

– Tuyệt đối không nói chuyện làm ăn hay kinh doanh trong những dịp ăn uống như thế này.

9. Những lễ hội truyền thống ở Campuchia

Vương quốc Campuchia – xứ sở chùa tháp là một trong những điểm du lịch mới và hấp dẫn nhất trên thế giới, thu hút lượng khách du lịch đông đảo tới đây hằng năm. Nổi tiếng với du khách gần xa đó chính là ngôi đền Angkor Wat cùng với những ngôi đền thuộc quần thể Angkor. Có rất nhiều những lễ hội truyền thống, mang đậm bản sắc văn hóa Campuchia. Những lễ hội nổi tiếng phải kể đến như:

Lễ hội té nước Bom Chaul Chnam: là lễ hội lớn nhất của đất nước Campuchia. Lễ hội được tổ chức nhằm mục đích mừng một mùa vụ thu hoạch lúa thành công.

Lễ hội lấy ruộng: lễ hội được tổ chức tại Hoàng cung nhằm thể hiện sự quan tâm của nhà vua với nhân dân cũng như mùa màng.

Lễ Bonn Prathen: lễ hội Phật giáo lớn nhất trong năm.

Tết cổ truyền: cũng như đất nước Việt Nam, đất nước Campuchia cũng đón Tết Nguyên Đán vui vẻ bên gia đình, người thân.

Ngoài những lễ hội truyền thống, còn có rất nhiều những lễ hội đặc sắc khác được tổ chức trong năm mang dấu ấn của đất nước Campuchia.

Đăng bởi: Ngọc Đức