Khám phá nhà rông lớn nhất Tây Nguyên tại Gia Lai

“Làng không có nhà rông như nhà không có bếp, như buổi sáng không có tiếng gà gáy, như ban ngày không có ánh mặt trời”. Muốn hiểu về đời sống sinh hoạt, văn hóa của người Tây Nguyên, bạn nhất định phải đến với những ngôi nhà rông. Tuy nhiên, trên thực tế, không phải ai cũng có khả năng khám phá hết thảy hàng ngàn buôn làng trên xứ sở bazan nắng gió. Đó là lý do chúng ta cần lựa chọn ra một đại diện đủ ấn tượng, chẳng hạn như công trình nhà rông kỷ lục tại Gia Lai của bà con làng Kon Sơ Lăl.

Sự ra đời của ngôi nhà kỷ lục

Nằm ở phía Đông Bắc tỉnh Gia Lai, cách Pleiku khoản hơn 50km, huyện Chư Pah vẫn được biết đến như một trong những vùng đất còn giữ gìn được rất nhiều nét văn hóa truyền thống độc đáo. Trong đó, nhà rông làng Kon Sơ Lăl với kích thước kỷ lục luôn được xem là niềm tự hào đối với mọi người con Tây Nguyên.

Nhà rông Kon Sơ Lăl mới xây nằm trên trục đường chính của thôn bản

Kiêu hãnh là thế song sự ra đời của công trình này lại bắt nguồn từ một kỷ niệm đau buồn. Kon Sơ Lăl từng là một bản làng Ba Na cổ sống yên vui giữa những cánh rừng ngút ngàn trên dãy Trường Sơn Đông. Thế nhưng, giữa năm 2015, tai họa trên trời bỗng ập tới. Trong một cơn giông lốc, sấm sét đã vô tình đánh trúng mái nhà rông của làng. Ngọn lửa bùng lên dữ dội, lan ra khắp xung quanh, khiến Kon Sơ Lăl chìm trong biển lửa.

Sau khi lửa tắt, nhìn lại khung cảnh tro tàn, dù xót xa nhưng dân làng vẫn phải rời đi. Hiện nay, toàn bộ 600 nhân khẩu đã tái định cư ở một khu vực mới, cách làng cũ chừng 3km. Đó chính là nơi ngôi nhà rông kỷ lục được xây đắp từ những cột gỗ đầu tiên.

Nét độc đáo của công trình

Nhà rông Kon Sơ Lăl được xây mới nhờ sức người, sức của của chính bà con dân làng

Nhà rông mới của làng Kon Sơ Lăl – Gia Lai có diện tích lên tới 320m2, độ cao 20m, tương đương với một ngôi nhà 4 tầng. Công trình được làm hoàn toàn bằng gỗ, tre, mái tranh… do bà con đóng góp. Trong đó, 12 cây cột trụ là 12 thân cây gỗ dầu, gỗ bình linh, có đường kính bằng hai vòng tay người lớn. Tất cả đều được ngâm dưới lớp bùn ao hồ tới gần 2 năm để ngăn ngừa sự tấn công mối mọt.

Tổng thể ngôi nhà khi hoàn thành

Về bản chất, thiết kế nhà rông của người Tây Nguyên vốn không có vỉ kèo. Khung nhà được buộc hoàn toàn bằng mây, tre lạt nhưng vẫn đảm bảo được sự kiên cố cần thiết. Đặc biệt, nói về độ hoành tráng của công trình, chúng ta không thể không đề cập tới phần mái lợp dày đến 20cm. Hai mặt mái nghiêng, ốp vào nhau như hình lưỡi rìu khổng lồ. Nhờ thế, không khí bên trong nhà luôn dịu mát, dễ chịu, phù hợp cho những buổi tụ hội của dân làng trong tiết trời oi nóng của Gia Lai.

Không gian bên trong mát mẻ, dễ chịu dù bên ngoài nắng nóng gay gắt ra sao

Mái nhà được lợp hoàn toàn bằng cỏ gianh khô

Họa tiết hình mặt trời trên mái nhà thể hiện khát vọng tươi sáng của người dân

Để đảm bảo cho phần nóc nhà vững chãi trước giông gió đại ngàn, bà con Kon Sơ Lăl đã sử dụng vô số tre, gỗ đan chéo tạo thành giá đỡ dẻo dai áp dưới mái. Nghe có vẻ dễ dàng nhưng đây lại là công đoạn đòi hỏi sức khỏe và sự kiên gan khó tưởng. Ngoài độ cao, những người xây dựng đôi khi còn phải đối mặt với sức gió khủng khiếp cùng ánh nắng gay gắt. Suốt nhiều tháng trời, chẳng rõ bao nhiêu mồ hôi đã rơi xuống để “trái tim” của buôn làng được tái sinh.

Các thiếu nữ Kon Sơ Lăl tập múa hát trước nhà rông

Nổi danh nhờ kích cỡ khổng lồ nhưng có lẽ điều khiến người ta ngỡ ngàng nhất khi ghé thăm nhà rông Kon Sơ Lăl – Gia Lai lại chính là câu chuyện về vị kiến trúc sư “ba không” đứng sau cả công trình. Không biết chữ, không biết đếm số và không xuất thân từ trường lớp chuyên nghiệp, trưởng bản già Sôn đã thực hiện việc đo đạc, đánh dấu chỉ với một sợi dây. Ngoài dùng mắt áng chừng, ông còn linh hoạt vận dụng thêm nguyên tắc đối xứng. Đây cũng chính là lý do, dù kỹ thuật xây dựng thô sơ, đơn giản nhưng công trình khi hoàn thành vẫn cực kỳ vững chắc.

Nếu có dịp về với Gia Lai nắng gió mùa hè này, bạn nhất định đừng lỡ dịp check-in tại nhà rông Kon Sơ Lăl. Ngoài chiêm ngưỡng kiến trúc độc đáo, chúng ta chắc chắn sẽ có cơ hội khám phá thêm nhiều điều thú vị xung quanh đời sống văn hóa, sinh hoạt của bà con nơi đây.