Cơm Lam Sapa - Tinh túy núi rừng Tây Bắc
Cơm lam – món ăn “dễ” của ẩm thực Sapa, nói như vậy vì món ăn này dễ từ cách nấu, cách trình bày, ăn kèm cũng rất phong phú và cũng rất dễ thưởng thức, dễ tìm thấy. Không những vậy cơm lam còn để lại những ấn tượng khó phai trong lòng những ai đã thưởng thức nó. Chỉ đơn giản là những hạt gạo cùng với chút muối cùng với ống nứa và nước suối của rừng thôi mà sao lại thơm ngon và đậm đà đến vậy!
Bạn có thể tìm thấy cơm lam ở bất cứ đâu Sapa, từ hàng quán ven đường đến những nhà hàng cao cấp, đâu đâu cũng phục vụ món ăn này như một khẳng định “cơm lam Sapa sẽ không bao giờ làm bạn thất vọng khi thưởng thức”.
Nguồn gốc của ống cơm lam
Cơm lam là một nét ẩm thực đặc trưng, món ăn phổ biến của những dân tộc nơi đây như Nùng, Thái, Dao, Mông,… “Lam” theo tiếng nơi đây nghĩa là nướng một thứ gì đó đến khi chín bằng ống nứa.
Có lẽ, nguồn gốc của những thanh cơm lam bắt đầu từ những chuyến đi rừng lâu ngày, những lúc đi săn lâu, bao đêm du canh của dân bản xưa. Không dụng cụ nấu ăn, không có những nguyên liệu cầu kỳ, chỉ một ít gạo nếp đem theo, một con dao, một hòn đá, đồ đánh lửa, khi nào đói chỉ cần chặt một vầu nứa, cho gạo và nước suối nướng trên lửa là đã có một lóng cơm lam thơm phức. Cơm lam cũng là món ăn gắn với những ngày đi nương xa, những ngày tu họp gia đình hay những khi lễ lạc,….Có lẽ vì vậy mà cơm lam đã dần trở nên phổ biến lúc nào không hay. Khiến cho những ai thưởng thức chúng đều phải trầm trồ thán phục.
Cơm lam còn gắn liền với những tục lệ mang tính tâm linh cao. Đó là khi người phụ nữ sinh con, chỉ được ăn cơm lam dạng truyền thống, những ống cơm sẽ được giữ cẩn thận và treo cùng nhau thai của bé ở bìa rừng, như thủ tục để thông báo với thần linh về sự ra đời của thành viên mới của gia đình người Thái. Nếu thủ tục này không được thực thi, đứa trẻ sẽ bị coi như người “ngụ cư” và không được về với đất mẹ khi tuổi già sức yếu.
Chế biến và thưởng thức cơm lam
Cơm lam không chỉ là đặc sản của ẩm thực Sapa mà còn là món ăn ở rất nhiều nơi khác. Với một một vùng hay một dân tộc khác nhau lại có cách chế biến cơm lam khác nhau sao cho phù hợp nhất. Tuy nhiên cơm lam Sapa vẫn mang một nét riêng mà chẳng cơm lam nơi đâu lẫn vào được.
Khi lam cơm nên chọn cây nứa ngô nào còn non, chặt lóng ở lưng chừng cây nứa bao giờ cũng có sẵn một ít nước trong vắt, tinh khiết vô cùng. Chặt bỏ một đầu lóng, cho nếp nương đã vo sạch vào cùng (nếu ngon hơn cần ngâm nếp trong khoảng 2 tiếng trước khi lam), thêm 2 phần nước cho vừa 3 phần gạo cùng một chút muối. Lấy lá chuối bịt đầu cho kín rồi cho lên bếp lam.
Khi lam cơm phải lam từ phần có nút lá trước, vừa nướng vừa trở ống nứa rồi lam dần dần đến cuối ống. Muốn kiểm tra xem cơm đã chín đến đâu thì dùng tay ấn vào ống nữa, thấy mềm ở đâu thì chỗ đó cơm đã chín. Đến khi cơm chín toàn bộ thì gắp ống nứa ra và bắt đầu thưởng thức.
Khi cơm chín, dằn mạnh ống xuống đất cho cơm dồn chắc xuống cuối lóng. Để ống nguội bớt rồi róc đi phần cật nữa cháy lộ ra phần vò ở giữa trắng trẻo tinh tươm. Sau đó cắt thành từng khoanh nhỏ, lúc bấy giờ mùi cơm lam đã thơm cả một góc rừng. Bóc nhẹ từng dải là sẽ thấy phần lõi cơm trắng, lõi cơm được bọc bởi một lớp lụa mịn màng – lớp lụa chỉ có ở ống nứa non, khiến cho cơm có màu sắc rất thuần khiết khiến ai cũng muốn nâng niu. Nếu chưa muốn ăn ngay thì chỉ cần bỏ đi lớp cật đen đúa rồi bỏ balo mang theo cả vài ngày cũng không có vấn đề gì, có khi để cả tuần cũng không sao.
Cơm lam thường được ăn kèm cùng những món thịt nướng, hay đơn giản chỉ là chấm với muối vừng. Những khúc cơm lam thơm phức hòa với vị ngọt béo của thịt sẽ tạo nên một vị ngon không tưởng.
Cơm lam – món ăn dân giã của ẩm thực Sa Pa, ai đã dừng sinh ra, lớn lên cùng với cơm lam sẽ chẳng bao giờ quên được. Cơm lam như tấm lòng của những người anh em vùng sơn cước – đơn giản mộc mạc mà đầy tình nghĩa sắt son, nếu gặp dù chỉ một lần cũng sẽ không bao giờ quên.
Đăng bởi: Lê Thị Thúy Ly
