Đến Kashgar (Trung Quốc), đi tìm vết tích của "Con đường Tơ lụa"

Ở Tân Cương, nếu du khách muốn tìm hiểu về đời sống cũng như văn hóa của người bản địa thì hãy tìm về Kashgar. Đây là một trong những thành phố cổ kính, cái nôi lịch sử vẫn giữ được giá trị truyền thống của đạo Hồi tốt nhất Trung Á. Thành phố ốc đảo hơn 350.000 cư dân sinh sống, đa chủng tộc gồm Hán-Ngô Duy Nhĩ-Hui-Uzbek với những giá trị lịch sử hơn 2,000 năm, nằm ở phía Tây lãnh thổ Trung Hoa, giữa sa mạc Taklamakan và biên giới đất liền với Tajikistan, Kyrgyzstan.

Ốc đảo giữa sa mạc

Kashgar là một trong những ốc đảo có vị trí quan trọng nhất trên con đường Tơ Lụa, nơi giao thoa Đông-Tây chứng kiến sự thăng trầm của lịch sử thương mại nối liền từ Tây An của tỉnh Thiểm Tây Trung Hoa trong đời Đường, xuyên khu vực Trung Á tiến về Địa Trung Hải.

1000 năm trước, hai nhánh Nam – Bắc của Con đường Tơ lụa là nơi gặp nhau của nhiều thương buôn ở ốc đảo Kashgar, một ốc đảo có giá trị đặc biệt về văn hóa và lịch sử. Thương nhân từ thủ đô New Delhi của Ấn Độ, hay Samarkand, Almaty, Khotan vùng Trung Á, sau khi vượt qua những chặn núi cao lạnh giá và hiểm trở nhất thế giới, tụ hội về nơi đây bày bán những sản phẩm quý giá của đất nước mình (tấm áo choàng, cây sáo và thảm len), trong lúc thương nhân Trung Quốc mang tới đây là tơ lụa và đồ sứ. Những cuộc mua bán, trao đổi diễn ra nhộn nhịp khắp các nẻo đường của thành phố.

Ngày nay, thay cho giới thương nhân là những đoàn khách du lịch muốn đến đây khám phá một thành phố từng sầm uất, từng bị san bằng dưới vó ngựa của Thành Cát Tư Hãn, rồi được khôi phục trở lại, sau đó lại bị san bằng bởi đội quân Thổ thiện chiến do bạo chúa Tamerland lãnh đạo, trải qua nhiều sự tàn phá của chiến tranh nơi đây vẫn ngày càng khôi phục sự tàn phá để trở thành “điển hình tốt nhất về việc bảo tồn một thành phố Hồi giáo truyền thống trên khắp vùng Trung Á” như nhận định của nhà sử học George Mitchell đã nói về cuốn sách nổi tiếng “Kashgar – thành phố ốc đảo trên Con đường Tơ lụa”, xuất bản năm 2008.

Nhưng giờ đây, một lần nữa, ốc đảo Kashgar đang bị san bằng bởi một dự án của Chính phủ Trung Quốc. Thị trưởng Kashgar, ông Xu Jianrong cho biết, đến nay đã có 900 hộ gia đình được di dời khỏi trung tâm thành cổ và tiếp tục trong vài năm tới, chính quyền sẽ tháo dỡ khoảng 85% các ngôi nhà, cửa tiệm, di dời khoảng 13.000 hộ gia đình, chủ yếu là người gốc Thổ theo đạo Hồi mà tên chính thức trên văn bản hành chính là dân tộc Duy Ngô Nhĩ (Uighur). Ttại vị trí thành cổ Kashgar sẽ mọc lên một thành phố mới với những tòa nhà cao tầng, quảng trường, trung tâm mua sắm, và những kiến trúc Hồi giáo “được tái tạo” để “bảo tồn văn hóa Duy Ngô Nhĩ”.

Kashgar gần với thủ đô hồi giáo Tehran của Iran hơn là Bắc Kinh nhưng dù múi giờ đi sau hai tiếng thì người dân ở Kashgar vẫn phải sử dụng thời gian theo giờ Bắc Kinh. Vùng đất với lịch sử cả mấy ngàn năm từng chịu sự cai trị của người Hán, Turk, Mông Cổ, Tây Tạng, lại là nơi văn hóa Đông gặp Tây nên bề dày văn hóa của Kashgar thấm đẫm trong từng hơi thở.

Nỗ lực gìn giữ những giá trị Hồi Giáo

Id Kah Mosque, nhà thờ Hồi giáo lớn nhất ở Trung Hoa, tọa lạc ngay tại trái tim thành phố, có niên đại từ năm 1442. Với sắc vàng nổi bật giữa phông nền là hàng bạch dương xanh như tấm bình phong bảo vệ, Id Kah Mosque trở thành một bức tranh nổi bật giữa Kashgar, hiên ngang chống chọi lại những cơn bão cát từ sa mạc Taklamakan. Id Kad (gồm cả sân, vườn) đủ chứa tới 20.000 tín đồ tới cầu nguyện trong những ngày lễ quan trọng. Những người không theo đạo hồi có thể vào nhà thờ, nhưng không được phép trong giờ cầu nguyện. Đặc biệt, du khách cần mặc đồ lịch sự, riêng phụ nữ phải trùm đầu.

Có tới 20 ngôi chợ nhưng Grand Bazaar lớn nhất Kashga, nằm ở phía Đông Nam của trung tâm thành phố. Ở đây du khách sẽ choáng ngợp trước các mặt hàng thảm, trà, quần áo, đồ gia dụng, hoa quả khô như chà là, nho… Dạo chợ đêm trước nhà thờ Id Kah là cách giúp bạn hòa nhập vào cộng đồng người Hồi giáo. Hàng quán bày la liệt các món ăn như kem, bánh mì (nhiều loại từ mỏng, tròn…), mian-miến, DaPanJi (thịt gà nấu với khoai tây, ớt trái, gia vị),…dưa gang được cắt miếng nhỏ bán. Đặc biệt kem rất ngon, được làm từ sữa dê hoặc cừu.

Đến Kashgar, nhất quyết không được bỏ qua phố cổ, vì rất có thể trong tương lai nơi đây chỉ còn trong ký ức đối với ngay cả chính những cư dân bản địa. Chính quyền Trung Hoa đã tiến hành phá bỏ nhiều phần của khu phố cổ vì nơi này đang xuống cấp trầm trọng và xây dựng những tòa cao ốc hiện đại trong dự án cải tạo bộ mặt thành phố.

Đi giữa lòng phố cổ Kashgar, du khách chầm chậm ngắm nhìn những tòa nhà cổ làm từ gạch-bùn đất, những vết loang lổ hư hỏng, những tấm biển đóng vào tường trước mỗi căn nhà giới thiệu về lịch sử chủ nhân làm nghề chế tác mũ, thảm… qua bao thế hệ. Cuộc sống bình lặng vẫn diễn ra trong những con hẻm nhỏ. Những em nhỏ cười rạng rỡ vui đùa. Bất chợt du khách sẽ thấy lòng nhói đau, vì có thể nếu một ngày quay trở lại sẽ không còn được bước đi trên chính con hẻm này và những ngôi nhà có tuổi thọ từ hơn 200 năm sẽ chỉ còn nằm lại vĩnh viễn trong ký ức.

Đăng bởi: Nguyễn Hữu Khẩn