Một trong những hợp chất có mặt trong rất nhiều loại thực phẩm chúng ta ăn hàng ngày chính là Lactose. Tuy nhiên chắc hẳn vẫn có khá nhiều người hiện còn mơ hồ về hợp chất này. Vậy thực sự Lactose là gì? Tại sao lại có hiện tượng bất dung nạp Lactose ở một số người? Chúng ta hãy cùng làm sáng tỏ vấn đề này trong nội dung bài viết dưới đây nhé!

1 Khái niệm Lactose
2 Công dụng của Lactose là gì?
3 Hiện tượng bất dung nạp Lactose
4 Các biện pháp xử lý khi cơ thể bất dung nạp Lactose là gì?
5 Phân biệt bất dung nạp Lactose và dị ứng sữa

Khái niệm Lactose

Lactose là một hợp chất đường được tìm thấy chủ yếu trong sữa và các chế phẩm làm từ sữa. Tất cả động vật có vú nuôi con bằng sữa, trong đó có loài người, đều có khả năng hấp thu Lactose nhờ enzyme Lactase. Enzyme này sẽ phân tách Lactose thành hai đơn vị monosaccarit của nó là glucose và galactose để cơ thể dễ dàng hấp thu hơn.

lactose là gì? những điều cần biết khi cơ thể bất dung nạp lactose

Nhờ enzyme Lactase, Lactose phân giải thành glucose và galactose

Công dụng của Lactose là gì?

Tuy chỉ chiếm từ 2-8% trong tổng lượng sữa, nhưng Lactose lại có nhiều công dụng tuyệt vời đối với cơ thể của mỗi người chúng ta. Vậy bạn đã biết những công dụng này của Lactose là gì hay chưa?

Cung cấp nguyên liệu để chuyển hóa thành năng lượng cho cơ thể

Mỗi tế bào sống trong cơ thể người luôn cần được cung cấp chất dinh dưỡng để giải phóng thành năng lượng. Một trong những hợp chất không thể thiếu cho quá trình chuyển hóa này chính là gluxit.

Gluxit tồn tại trong cơ thể người dưới dạng glucose- một monosaccarit phân tách từ Lactose. Như vậy vai trò đầu tiên nhưng quan trọng nhất của Lactose chính là cung cấp nguyên liệu để chuyển hóa thành năng lượng duy trì và phát triển sự sống.

Hỗ trợ hệ tiêu hóa khỏe mạnh

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), lợi khuẩn là những vi sinh vật sống khi tồn tại một lượng nhất định trong đường ruột sẽ cạnh tranh với các hại khuẩn. Đồng thời, chúng tiết ra enzyme và protein tiêu diệt, ngăn chặn sự sinh sôi của các vi khuẩn có hại này.

Không chỉ cung cấp chất dinh dưỡng, Lactose còn thúc đẩy các lợi khuẩn có lợi, giúp hệ tiêu hóa hoạt động hiệu quả hơn. Đặc biệt, đối với hệ tiêu hóa còn non nớt ở trẻ em, Lactose góp phần bảo vệ khỏi sự xâm nhập của các hại khuẩn, ký sinh trùng và giúp niêm mạc ruột của trẻ khỏe mạnh hơn.

Lactose góp phần phát triển mô não và hệ thần kinh

Galactose là một monosaccarit phân tách từ Lactose. Đây được xem là chất nền cơ bản cần thiết cho quá trình sinh tổng hợp nhiều đại phân tử trong cơ thể. Đặc biệt, Galactose được tích hợp vào galactolipids chính là cấu trúc quan trọng của hệ thần kinh trung ương.

Do đó, một trong những chức năng quan trọng nhất của Lactose chính là tham gia vào quá trình hình thành mô não và hệ thần kinh của trẻ ở những năm tháng đầu đời. Theo nghiên cứu của các nhà khoa học, trẻ em dưới 12 tháng tuổi cần bổ sung một lượng lớn Lactose. Cứ mỗi kg trọng lượng cơ thể, trẻ cần khoảng 13 gam đường Lactose để đảm bảo nhu cầu hình thành và phát triển não bộ.

Hỗ trợ phát triển hệ xương chắc khỏe

Canxi và Phốt-pho là hai loại khoáng chất ảnh hưởng tới hoạt động của tế bào hình thành và tái hấp thu xương. Đây cũng là hai thành phần chính của tinh thể hydroxyapatite (Ca5(PO4)3OH )- một dạng cấu trúc giúp tăng cường sức chịu đựng về mặt cơ học cho xương.

Trong khi đó, đường Lactose chính là một trong những yếu tố hỗ trợ hấp thu Canxi và Phốt-pho hiệu quả. Đặc biệt tại các mốc quan trọng như giai đoạn thai kỳ, sơ sinh và tuổi dậy thì ở trẻ. Do vậy, cần quan tâm bổ sung Lactose đúng thời điểm để đảm bảo cho chúng ta có thể phát triển chiều cao tối ưu.

Hiện tượng bất dung nạp Lactose

Bất dung nạp Lactose hay còn gọi là dị ứng Lactose-là một tình trạng bệnh lý xảy ra ở người thiếu hoặc không có khả năng chuyển hóa thành glucose và galactose. Hiện tượng này thường gặp ở trẻ nhỏ nhưng kể cả người trưởng thành và người cao tuổi cũng có thể gặp phải. Vậy nguyên nhân của việc dị ứng Lactose là gì? Chúng ta hãy cùng tìm hiểu rõ hơn nhé!

Bạn đã biết bất dung nạp Lactose là gì hay chưa?

Nguyên nhân bất dung nạp Lactose

Như chúng ta đã biết, để phân giải Lactose thành glucose và galactose, cơ thể cần tiết ra một loại enzyme tên là Lactase. Đây là enzyme tiêu hóa được sản xuất bởi các tế bào chuyên biệt từ tuyến nằm trên thành ruột non. Trong đó, gen LCT là gen chịu trách nhiệm hướng dẫn hoạt động của quá trình sản xuất này.

Đột biến gen LCT là nguyên nhân chính gây ra thiếu hụt Lactase bẩm sinh, hay còn được biết đến với tên gọi chuyên khoa là Alactasia-một bệnh lý thường gặp ở trẻ non tháng. Đối với người trưởng thành, hiện tượng thiếu hụt men Lactase xảy ra thường do hoạt động của gen LCT ngày càng giảm dần. Ngoài ra viêm nhiễm trùng đường ruột hay bệnh sử liên quan phẫu thuật ruột cũng là nguyên nhân gây ra tình trạng thiếu hụt men Lactase tạm thời.

Do không đủ enzyme Lactase, lượng Lactose trong thực phẩm sẽ đi qua dạ dày mà không được xử lý. Vi khuẩn trong ruột sẽ kết biến chúng trở thành acid lactic và carbon dioxide khiến cơ thể bắt đầu xuất hiện các triệu chứng của hiện tượng bất dung nạp Lactose.

Số lượng Lactose thiếu hụt là nguyên nhân gây ra hiện tượng bất dung nạp Lactose

Triệu chứng của người bất dung nạp Lactose là gì?

Tùy vào khả năng tiêu hóa mà mức độ gặp phải các triệu chứng do dị ứng Lactose cũng khác nhau. Theo nghiên cứu của các nhà khoa học, khoảng 30 phút đến 2 giờ sau khi tiếp nhận các thực phẩm chứa Lactose, người bệnh sẽ xuất hiện các triệu chứng như sau:

Co thắt vùng bụng, đau quanh rốn và nửa bụng dưới, chuột rút : quá trình lên men Lactose tại dạ dày tạo ra acid lactic dẫn đến các cơn đau, co thắt vùng bụng.
Đầy hơi, chướng bụng: sự gia tăng của nước và khí trong đại tràng khiến thành ruột giãn ra.
Tiêu chảy: các hại khuẩn lên men lactose chưa được tiêu hóa ở đại tràng làm tăng lượng nước trong ruột. Ngoài ra đây cũng là cơ chế tự đào thải các chất gây hại ở cơ thể người.
Buồn nôn và nôn mửa nhiều: thường xảy ra do các cơn đau thắt vùng bụng, kích thích căng thẳng thần kinh gây ra hiện tượng buồn nôn và nôn.

Các triệu chứng của hiện tượng bất dung nạp Lactose không quá nghiêm trọng, thường hết sau khoảng 2-3 ngày. Tuy nhiên, đối với trẻ em đề kháng yếu, các chức năng của hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện nên cần có sự theo dõi và chăm sóc của bác sĩ chuyên khoa.

Khí và acid là nguyên nhân gây ra các triệu chứng ở người bất dung nạp Lactose

Đồng thời, do tiêu chảy và nôn liên tục dễ dẫn đến tình trạng mất nước và thiếu hụt các chất điện giải. Do đó người bệnh cần chú ý bổ sung nước và các khoáng chất cần thiết cho cơ thể.

Làm thế nào để biết cơ thể dị ứng với Lactose

Các triệu chứng của dị ứng Lactose thường không rõ ràng, dễ nhầm lẫn với một số bệnh lý đường tiêu hóa khác. Do vậy, để biết chính xác cơ thể có dị ứng Lactose hay không, chúng ta cần thực hiện những biện pháp sau đây:

Test khả năng dung nạp Lactose

Để thực hiện xét nghiệm này, người bệnh sẽ được lấy máu kiểm tra lượng glucose trong máu. Sau đó, người bệnh được cho uống một loại chất lỏng có chứa hàm lượng Lactose cao nhằm đo lường phản ứng của cơ thể.

Test dung nạp Lactose qua máu

Khoảng 2 giờ sau, người bệnh sẽ được lấy máu lần 2 để kiểm tra lại lượng glucose. Nếu lúc này nồng độ glucose trong máu không tăng có nghĩa là cơ thể người bệnh không tiêu hóa và hấp thu được Lactose.

Xét nghiệm hơi thở Hydro

Ở cơ thể của người bệnh, vi khuẩn kị khí ở đại tràng khi tiếp xúc với Lactose có khả năng tạo ra khí Hydro. Do đó, đây là một loại xét nghiệm sử dụng việc đo lượng khí Hydro có trong hơi thở người bệnh.

Khi bắt đầu, người bệnh sẽ được yêu cầu thổi căng vào một quả bóng. Nồng độ Hydro được đo và ghi chép lại ở lần thổi đầu tiên. Tiếp theo, bệnh nhân được cho ăn hoặc uống một lượng Lactose. Sau đó, mỗi 15 phút người bệnh sẽ thổi vào các quả bóng khác nhau để lấy mẫu thử. Các mẫu này được tiến hành đem đi phân tích nồng độ Hydro trong khoảng thời gian tối đa là 5 giờ để đánh giá tình trạng bất dung nạp Lactose của bệnh nhân.

Xét nghiệm hơi thở Hydro

Kiểm tra độ axit trong phân

Cách kiểm tra này thường được thực hiện đối với trẻ. Do đối tượng này không dung nạp lactose nhưng không thể áp dụng các xét nghiệm khác. Sự lên men của Lactose không được tiêu hóa sẽ tạo ra axit lactic và có thể được phát hiện trong phân. Mẫu thử thường được lấy trong quá trình thực hiện nội soi chẩn đoán.

Các biện pháp xử lý khi cơ thể bất dung nạp Lactose là gì?

Tính đến thời điểm hiện tại, vẫn chưa có bất kỳ phương pháp y học nào có khả năng phục hồi hoặc tăng enzyme Lactase cho người bất dung nạp Lactose. Do đó, để hạn chế các tình trạng khó chịu do bệnh gây ra, chúng ta có thể áp dụng các biện pháp sau đây:

Duy trì bú sữa mẹ đối với trẻ dưới 6 tháng tuổi

Đối với trẻ bú sữa mẹ, đặc biệt là trẻ dưới 6 tháng tuổi, cần duy trì việc bú sữa mẹ này kể cả khi bé có dấu hiệu của dị ứng Lactose. Do thói quen cộng thêm tâm lý lo sợ, một số người thường lập tức cho dừng việc bú mẹ và thay thế bằng các loại sữa công thức khác. Dẫn đến nguy cơ tiêu chảy kéo dài và suy dinh dưỡng nặng ở trẻ.

Theo nghiên cứu, trong sữa mẹ có đầy đủ các dưỡng chất giúp trẻ nhanh hồi phục khi bị tiêu chảy. Bên cạnh đó, các kháng thể có trong sữa mẹ là yếu tố hình thành nên hệ thống miễn dịch tuyệt vời cho trẻ. Đặc biệt, các nucleotides có trong sữa mẹ cũng có tác dụng giúp tái tạo niêm mạc ruột tổn thương trong nhiễm trùng.

Duy trì bú mẹ đối với trẻ dưới 6 tháng tuổi

Do vậy, cách tốt nhất là bạn nên bổ sung trực tiếp Lactase dạng giọt trước cữ bú. Việc bổ sung này cần được tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa trước khi sử dụng. Ngoài ra cần lưu ý việc người mẹ ăn hoặc tránh ăn các thực phẩm chứa Lactose không ảnh hưởng gì đến khả năng hấp thụ Lactose ở trẻ bú mẹ.

Tránh sử dụng sữa và các chế phẩm được làm từ sữa chứa Lactose

Đối với trẻ em bú sữa công thức có thể cân nhắc việc sử dụng các loại sữa không chứa Lactose. Riêng với người trưởng thành hoặc trẻ trong giai đoạn ăn dặm, cần chú ý hạn chế việc sử dụng các chế phẩm từ sữa như phô mai, kem, bơ,…Bạn hoàn toàn có thể kiểm soát thực phẩm chứa Lactose bằng cách xem thành phần dinh dưỡng trên bao bì

Ngưng sử dụng sữa và chế phẩm từ sữa có Lactose

Bổ sung canxi từ các nguồn thực phẩm khác

Việc kiêng khem sữa và các chế phẩm từ sữa có thể dẫn đến tình trạng thiếu hụt canxi và các dưỡng chất thiết yếu khác. Điều này ảnh hưởng không nhỏ đến sự hình thành và hoạt động xương khớp. Đặc biệt trẻ em giai đoạn phát triển, phụ nữ mang thai và người trưởng thành tập luyện thể thao.

Tuy nhiên, sữa không phải là nguồn cung cấp canxi duy nhất. Chúng ta hoàn toàn có thể bổ sung cho cơ thể lượng chất cần thiết thông qua các thực phẩm khác như Súp lơ xanh, trứng, thịt, cá, gan và thậm chí là sữa chua (chứa Lactose đã phân giải)

Các nguồn thực phẩm bổ sung Canxi thay thế sữa

Phân biệt bất dung nạp Lactose và dị ứng sữa

Tuy nguyên nhân xảy ra tình trạng bất dung nạp Lactose là do sử dụng sữa và các chế phẩm từ sữa, nhưng điều này không có nghĩa rằng chúng ta cũng dị ứng với sữa. Rất nhiều người hiện nay vẫn chưa phân biệt hai tình trạng trên. Vậy làm thế nào để phân biệt hai tình trạng bệnh lý này với nhau?

Hiểu rõ dị ứng sữa và bất dung nạp Lactose là gì

Như chúng ta đã biết, bất dung nạp Lactose xảy ra do việc thiếu hụt enzyme Lactase trong ruột non khiến cơ thể không thể phân giải Lactose. Trong khi đó, dị ứng sữa là một phản ứng miễn dịch bất lợi đối với protein có trong sữa.

Nguyên nhân dị ứng sữa thường do alpha protein S1-casein trong sữa bò gây ra. Tuy vậy, theo kết quả nghiên cứu, sữa từ cừu, dê, trâu và động vật có vú khác cũng có khả năng gây ra phản ứng tương tự.

Sự khác biệt giữa độ tuổi của bệnh nhân

Không dung nạp Lactose có thể gặp ở bất kỳ độ tuổi nào, phổ biến ở nhóm người Châu Phi và Châu Á (60-80%), người Châu Mỹ (44%) và cuối cùng là người Châu Âu (5-17%). Trong khi đó, dị ứng sữa thường chỉ thấy ở trẻ sơ sinh trước 1 tuổi, giảm bớt khi lớn dần và ít xuất hiện sau 2 tuổi. Ngoài ra, dị ứng sữa không có tỷ lệ người mắc phải khác nhau giữa các chủng tộc và lãnh thổ.

Các dấu hiệu và triệu chứng khác nhau

Triệu chứng ban đầu của dị ứng sữa và bất dung nạp Lactose cũng khá giống nhau. Do đó chúng ta thường lầm tưởng hai tình trạng bệnh lý này. Tuy nhiên, phản ứng do dị ứng sữa có nguy cơ để lại nhiều hậu quả nghiêm trọng hơn.

Cụ thể người bệnh có thể có dấu hiệu thở khò khè, nôn, phát ban và các vấn đề tiêu hóa khác. Đặc biệt, người dị ứng sữa còn đối diện nguy cơ bị sốc phản vệ – một phản ứng đe dọa nghiêm trọng đến tính mạng. Do vậy cần phân biệt rõ giữa dấu hiệu dị ứng sữa và dị ứng Lactose là gì để có hướng xử lý kịp thời, tránh để lại những hậu quả đáng tiếc.

Hy vọng bài chia sẻ này đã giúp bạn giải đáp thắc mắc Lactose là gì và những vấn đề liên quan. Nếu cảm thấy thông tin trên hữu ích, đừng quên chia sẻ cho người thân và bạn bè của mình nữa nhé. Cám ơn bạn đã theo dõi bài viết!

Đăng bởi: Liễu Bế