Làng chiếu Định Yên Đồng Tháp – Di sản văn hoá phi vật thể quốc gia

Huyện Lấp Vò, tỉnh Đồng Tháp không chỉ được biết đến như là quê hương của những cánh đồng lúa mênh mông, những vườn cây trù phú, mà nơi đây còn là “cái nôi” của nghề dệt chiếu truyền thống nổi tiếng khắp nơi – làng chiếu Định Yên. Năm 2013, nghề dệt chiếu ở xã Định Yên, huyện Lấp Vò, Đồng Tháp được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.

Làng chiếu Định Yên Đồng Tháp đã được công nhận là di sản văn hoá phi vật thể quốc gia

Du lịch Đồng Tháp, muốn ghé thăm làng chiếu bạn có thể dễ dàng tìm đường đến xã Định Yên. Huyện Lấp Vò, gối đầu lên Bắc Vàm Cống giáp với tỉnh An Giang; cách TP Sa Đéc (trung tâm tỉnh Đồng Tháp) khoảng 40 km dọc theo quốc lộ 80. Từ cổng chào phía quốc lộ 80, bạn hỏi đường chạy hướng vào xã Định Yên chừng 2 km là đã thấy những bó lác nhuộm đủ màu đỏ, xanh, vàng, tím… được phơi lề đường.

Sắc màu ở Làng Chiếu Định Yên

Làng chiếu Định Yên được hình thành cách đây hàng trăm năm. Nằm cạnh sông Hậu, vùng đất này có nhiều cồn, bãi bồi để phát triển tốt các loại nguyên liệu là cây bố và lác để làm ra sản phẩm. Những người bản địa cố cựu cũng không biết làng nghề có tự bao giờ. Theo các nhà nghiên cứu thì cư dân làng chiếu Định Yên có gốc gác từ đồng bằng ven biển Bắc Bộ (Thái Bình, Nam Định). Khi vào phương Nam, lưu dân đã mang theo nghề dệt chiếu truyền thống.

Ghe mua bán lát

Hiện nay nghề dệt chiếu tập trung chủ yếu ở 02 xã Định An và Định Yên, nhất là Định Yên – nơi mà 70% hộ dân theo nghề làm chiếu, tập trung ở các ấp: An Lợi A, An Lợi B, An Khương và An Bình. Qua bàn tay khéo léo của mình, hàng năm các hộ dân nơi đây đã sản xuất ra hàng triệu sản phẩm chiếu có hoa văn rực rỡ, mịn màng và bền chắc được thị trường trong và ngoài nước ưa chuộng.

Không khí lao động nhộn nhịp vui tươi của người dân nơi đây

Đến làng chiếu, du khách sẽ ngỡ ngàng và thích thú với không khí lao động nhộn nhịp đầy sinh khí của người dân nơi đây như cuốn hút, níu kéo bước chân du khách. Nơi này lúc nào cũng đầy màu sắc, từ trong nhà ra ngoài ngõ với những sợi lác xanh, đỏ, vàng, trắng, tím v.v.. cùng với tiếng cười nói xôn xao của những chàng trai, cô gái hoà với tiếng cộc cạch của chiếc máy dệt vang xa từ đầu ngõ. Bạn sẽ cảm nhận được sự ấm áp, gần gũi của những người dân nơi đây, ở họ luôn toả ra sự cởi mở với niềm say mê công việc truyền thống mà cha ông bao đời đã truyền lại.

Nhuộm lát

Nghề dệt chiếu đòi hỏi sự điêu luyện, tinh xảo và những bí quyết riêng để tạo ra những sản phẩm chiếu bền, đẹp. Để hoàn thành một chiếc chiếu với hình ảnh, màu sắc sắc sảo và ít phai, phải mất khá nhiều công đoạn.

Sợi lát nhuộm xong mang ra phơi nắng

Theo một người làm lâu năm tại ấp An Bình, để làm được chiếu đòi hỏi người thợ phải lựa các sợi lác đều, không to quá cũng không được nhuyễn quá. Những sợi lác mang đi phơi nắng từ 30 phút đến một tiếng trước khi nhuộm đủ loại màu xanh, đỏ, tím, vàng… trong nước đun sôi. Để màu nhuộm chính xác, khó phai thì phải nấu phẩm màu lên, nhúng từng chùm lác nhỏ vào, tùy theo độ đậm nhạt mà có thể nhúng 2-3 lần trở lên. Sau đó, lác tiếp tục được mang phơi nắng thêm một buổi rồi mới mang vào dệt.

Dệt chiếu máy

Khi dệt xong, người thợ mang chiếu đi cắt bìa, may vải và phơi nắng. Trong các loại chiếu thì chiếu hoa và chiếu vảy ốc là khó dệt nhất bởi nó đòi hỏi sự phân bố, bắt chữ sao cho đẹp và tinh xảo. Để dệt một chiếc thường cần có 02 người, ngày nay, với những loại máy dệt hiện đại, chỉ cần 01 người để xỏ lác là đủ.

Phơi chiếu

Chiếu Định Yên gồm có các loại chiếu trắng, chiếu in hình hoa văn, chiếu con cò, chiếu cưới trang trí lộng lẫy. Sản phẩm chiếu đủ loại, đa dạng về màu sắc, hoa văn; từ chiếu trắng thường đến chiếu bông (vảy ốc, trà niên, con cờ…) với giá cả phải chăng, phù hợp với mọi đối tượng tiêu dùng.

Cắt bìa chiếu

Trước đây, làng chiếu Định Yên được biết đến nhiều nhất là Chợ chiếu (chợ ma), do chợ nhóm vào ban đêm, kéo dài khoảng 02 giờ đồng hồ rồi tan chợ. Thời điểm bắt đầu nhóm chợ không ổn định. Giờ họp chợ đêm sau được quy định ở đêm trước và thay đổi luôn nhưng người mua, kẻ bán bao giờ cũng nắm được giờ giấc. Đây là một nét văn hoá truyền thống đặc sắc của người Định Yên, tuy là chợ nhưng chợ chiếu không giống với bất kỳ loại chợ nào khác trên cả nước.

Công đoạn cuối làm mịn chiếu

Lý giải nguyên nhân chợ chiếu chỉ bán ban đêm, ông Trần Văn Nghiệp, ngụ ấp An Lợi A có hơn 50 năm trong nghề cho biết. Trước đây do ban ngày bà con bận bịu việc đồng áng hoặc miệt mài dệt chiếu nên đến tối mới rảnh rỗi và có chiếu bán. Thương thuyền ghe lái cũng ban ngày buôn bán nơi khác, tối về buông sào neo lại để mua. Do vậy, chợ chiếu thường họp vào ban đêm trong làn khói đuốc mỏng manh và hơi gió lành lạnh trên sông. Trong sân chùa cổ kính, dưới ánh đèn dầu leo lắt, những người họp chợ đi qua đi lại, lặng lẽ mờ ảo như những bóng ma… Vì thế, chợ chiếu Định Yên còn được gọi là chợ ma hay chợ âm phủ. Tuy nhiên, hiện nay, theo nhu cầu của thị trường, việc dệt chiếu và hình thức mua bán đã có phần thay đổi.

Chợ chiếu ngày trước

Đến Định Yên hôm nay, chúng ta sẽ không còn thấy không khí nhộn nhịp của “chợ ma” ngày nào, nguyên nhân chủ yếu là do hệ thống giao thông nông thôn đã được đầu tư khá hoàn chỉnh, các phương tiện chuyên chở có thể đi sâu vào tận thôn, xóm để thu mua trực tiếp sản phẩm một cách nhanh chóng và tiện lợi.

Chiếu Định Yên được bán khắp nơi

Nghề dệt chiếu tạo ra nguồn thu nhập chính cho nhiều hộ gia đình, giải quyết việc làm, giúp ổn định về mặt kinh tế, góp phần nâng cao đời sống của bà con nông thôn. Tuy thăng trầm, vất vả nhưng người dân Định Yên với nghề cha truyền con nối vẫn một lòng nuôi dưỡng, theo đuổi để nghề dệt chiếu. Thử một lần về thăm làng chiếu Định Yên, chiêm ngưỡng sắc màu rực rỡ nơi sông nước này nhé!

Đăng bởi: Bảo Hân