Thăm viếng "Tam Khổng" - biểu tượng tôn vinh Nho giáo ở Trung Quốc

Khổng Tử là một trong những nhà triết học vĩ đại nhất trên thế giới, là người sáng lập Nho học Trung Quốc. Chùa chiền, phủ thự và lăng mộ của Khổng Tử được gọi là “Khổng miếu, Khổng Phủ, Khổng Lâm”, là tiêu chí được nhà vua của các triều đại Trung Quốc ra sức tôn sùng trong suốt hơn 2000 năm qua, có địa vị nổi bật trong lịch sử Trung Quốc và văn hóa phương Đông trên thế giới.

Khổng Miếu, Khổng Phủ và Khổng Lâm gọi gộp lại là “Tam Khổng” nằm ở thành phố Khúc Phụ – tỉnh Sơn Đông miền Đông Trung Quốc, là quê hương của người sáng lập Nho giáo Khổng Tử.

Khổng Miếu được gọi là “Đệ nhất miếu Trung Quốc”, là nơi quan trọng để thờ Khổng Tử lớn nhất Trung Quốc. Năm 478 trước công nguyên sau khi Khổng Tử qua đời hai năm, vua nước Lỗ đã cho xây lại nhà ở của mình thành ngôi chùa, tức là miếu, bên trong trưng bày trang phục và vật làm lễ của Khổng Tử, mỗi năm đều thờ cúng. Khổng Miếu dài hơn 1.000m, với hơn 500 gian nhà, quy mô của nó chỉ xếp sau cụm kiến trúc cổ Cố Cung Bắc Kinh, được coi là mẫu mực của kiến trúc đền miếu quy mô thời cổ Trung Quốc.

Cả khối kiến trúc của Khổng Miếu được hưởng quy cách kiến trúc cao nhất của xã hội phong kiến Trung Quốc, tức bố cục kiến trúc kiểu hoàng cung. Chủ thể kiến trúc Khổng miếu xuyên qua trục chính Nam Bắc. Phần kiến trúc phụ bố trí ở hai bên, thành hàng đối xứng, kết cấu rất chặt chẽ, chỉnh tề và hoành tráng. Khổng miếu có 9 tầng, 9 khuôn viên, trong ngôi đền chính có 9 gian mở…

Hạt nhân kiến trúc của Khổng Miếu là điện Đại Thành, cả khối điện cao khoảng 30m, từ Đông sang Tây dài hơn 50m, trên mái điện lợp ngói vàng rực rỡ, tượng trưng cho trang nghiêm, được coi là một trong “ba điện cổ lớn Trung Quốc”. Điện Đại Thành có 10 cột đá lớn trạm rồng bám trên đó dựng trước điện, mỗi cột đều là khối đá nguyên vẹn được điêu khắc cao 6m, bán kính 1m.

Bên trong Khổng Miếu trưng bày hơn 2000 tấm bia đá thuộc các triều đại Trung Quốc, là một trong những rừng bia đá cỡ lớn của Trung Quốc. Trong đó, có những hơn 50 tấm Ngự bia (tức bia có bút tích của vua), đã thể hiện đầy đủ địa vị cao cả của Khổng Tử trong xã hội phong kiến Trung Quốc.

Khổng Phủ (còn được gọi là phủ Diễn Thánh công) nằm ngay bên cạnh Khổng Miếu, là nơi ở của các thế hệ họ hàng con cháu Khổng Tử. Khổng Phủ được xây dựng từ thời nhà Tống đến thời nhà Kim, là điển hình kiến trúc trang viên địa chủ quý tộc phong kiến.

Khổng phủ về cơ bản được thiết kế theo kiến trúc thời Minh, Thanh, bao gồm đình, đền, lầu, tổng cộng khoảng 463 gian, có 9 sân, là điển hình cho những ngôi nhà quý tộc phong kiến thời đó, và được gọi là “Thiên hạ đệ nhất gia”. Sau khi Khổng Tử mất, con cháu hậu thế gìn giữ và bảo quản những di vật của Người, vào thời kỳ cuối của Bắc Tống, thời kỳ hoàng kim, hậu duệ của Khổng Tử mở rộng thêm 10 gian về phía Đông Khổng miếu. Cùng với việc thăng quan tiến chức của con cháu Khổng Tử, quy mô kiến trúc của Khổng phủ không ngừng mở rộng qua các thời Tống, Minh, Thanh. Hiện nay, Khổng phủ có diện tích khoảng 500 nghìn mét vuông, 500 gian lầu, phòng, sảnh các loại, bố cục rất đặc biệt, phía trước là nơi xử lý công vụ, đằng sau là nơi sinh hoạt thường ngày. Cuối cùng là hoa viên, có tên là Thiết Sơn Viên, với những ngọn núi giả, ao cá, hoa ổ, rừng trúc và các bồn cây cảnh. Đặc biệt là loại cây kỳ lạ có tên là “ngũ bách bão hòe” – loại cây này sinh trưởng phân thành 5 nhánh, là một trong những loại cây hiếm có trên thế giới.

Toàn bộ Khổng phủ được xem như là một bảo tàng với vô số những văn vật quý báu. Khổng phủ hiện nay vẫn bảo tồn được không ít những văn vật quý hiếm, như các hiện vật bằng đồng của thời Thương – Chu; trang phục thời Nguyên – Minh, thư họa cổ đại, các con dấu bằng ngọc của danh nhân, các sản phẩm đồ men sứ… Ngoài ra, còn có kho lưu trữ các văn bản thời Minh, Thanh.

Khổng phủ được xem là nơi sưu tập các cổ vật lịch sử, nổi tiếng nhất là “Thương Chu thập khí”, còn có tên khác là “thập cung”, với hình thức cổ kính, trang trí tinh tế, nguyên dạng bằng đồng. Vua Càn Long (thời Thanh) đã nhiều lần thưởng ngoạn tại Khổng phủ.

Từ thời Minh Gia Tĩnh (1534 – 1948) Khổng phủ là nơi gìn giữ tài liệu, với nội dung phong phú, phản ánh những góc độ khác nhau của Trung Hoa cổ đại từ chính trị, kinh tế, tư tưởng, văn hóa và mang một giá trị lịch sử quan trọng. Hiện nay, Khổng phủ đã chỉnh lý hơn 9000 tài liệu, có niên đại lâu nhất, phạm vi rộng và bảo tồn được hoàn toàn.

Khổng Lâm (còn có tên gọi là Chí Thánh Lâm) là lăng mộ riêng của Khổng Tử và gia tộc ông, với diện tích 2 km2. Khổng Lâm với lịch sử dài nhất từ trước đến nay và cũng là khu lăng mộ của một danh gia vọng tộc lớn nhất ở Trung Quốc được duy trì hơn 2500 năm, bảo tồn một cách hoàn chỉnh nhất. Khổng lâm được sắp đặt theo phong cách thời Tống, Nguyên với những con đường uốn lượn quanh co men theo hàng cây bách tuế. Qua cổng lớn của Khổng lâm, đi về hướng Bắc là cổng thứ 2 có kiến trúc giống như một tòa lâu đài, được gọi là “Quan lầu”, bao quanh là 4 bức tường cao 4m, dài 7000m. Phía dưới tường lầu có một dòng sông nhỏ gọi là Châu Thủy. Qua cầu Châu Thủy là đến Hương điện – nơi hương khói cho các tiền nhân. Trước điện có bức tượng ông trọng, đằng sau Hương điện là lăng mộ của Khổng Tử trên có bia khắc “Đại thành chí thánh Văn Tuyên Vương mộ”. Phía Đông là mộ con “Tù Thủy Hầu” Khổng Lý, phía trước là mộ cháu “Ngân quốc thuật thánh công” Khổng Cập, cách bố cục này gọi là “huề tử bão tôn”.

Trước mặt phía Đông của mộ Khổng Tử có 3 cái đình, từ thời Tống Chân Tông, Thanh Thánh Tổ và Thanh Cao Tông đều cúng bái ở nơi này, được gọi là “Trú Tất Đình”.

Trong Khổng lâm, ngoài lăng mộ của Khổng Tử, còn có hơn 100.000 ngôi mộ bề thế của con cháu họ Khổng, như mộ vợ của Khống Hiến Bồi – đời thứ 72 của Khổng Tử, trên bia mộ khắc “Dung âm bao đức” – vị phu nhân này là con gái của Hoàng đế Càn Long. Vì thời kỳ đó, Mãn và Hán không được kết hôn, Hoàng đế đã nhận con gái của Nhất phẩm đại thần Vũ Mẫn Trung làm con thừa tự và sau đó gả cho Diên Thánh công. Khổng lâm còn có ngôi mộ của một vị danh nhân là hí kịch gia nhà Thanh, tên là Khổng Thượng Nhậm, tác giả cuốn “Đào hoa phiến” rất thịnh hành thời đó. Khổng Thượng Nhậm đã từng đưa Hoàng đế Khang Hy thăm Khổng miếu và Khổng lâm và được Hoàng đế trân trọng bởi tri thức uyên bác và sâu sắc.

Khổng Lâm đóng vai trò không thể thiếu được trong việc nghiên cứu chính trị, kinh tế, văn hóa cũng như diễn biến của phong tục an táng của các triều đại phong kiến Trung Quốc.

Khổng miếu, Khổng phủ, Khổng Lâm không những là di sản văn hóa có nội hàm phong phú, nổi tiếng khắp thiên hạ, đồng thời còn có nhiều di sản thiên nhiên có giá trị. Hơn 1700 gốc cây cổ thụ trong khuôn viên “Tam Khổng” không những đã chứng kiến lịch sử phát triển của “Tam Khổng”, đồng thời cũng là tài liệu quý giá để nghiên cứu khí hậu học và sinh thái học của thời cổ.

“Tam Khổng” nổi tiếng bởi bề dày văn hóa, lịch sử lâu đời, văn vật phong phú và giá trị khoa học nghệ thuật cao. Năm 1994, “Tam Khổng” được Uỷ ban di sản thế giới của Tổ chức giáo dục, khoa học và văn hóa Liên Hiệp quốc đưa vào danh mục di sản văn hóa thế giới.

Du khách đang lên kế hoạch du lịch Trung Quốc và khám phá thành phố Khúc Phụ thì hãy nhớ ghé đến thăm viếng “Tam Khổng” – Chùa chiền, phủ thự và lăng mộ của Khổng Tử.

Đăng bởi: Huệ Nguyễn