Ngỡ ngàng hang Phật Kizil nghìn năm tuổi nằm trên vách đá núi

Quần thể hang Phật Kizil được tạc thẳng vào vách đá tồn tại cách đây 2000 năm nằm trên những vách đá dọc theo bờ bắc của sông Muzat, Tân Cương, Trung Quốc. Tất cả đều mang phong cách của Quy Từ – một Vương quốc Phật giáo cổ đại nằm dọc theo “Con đường tơ lụa” cổ đại.

Quần thể hang Phật giáo nghìn năm tuổi nằm trên vách đá núi (Ảnh: pconline)

Hang Phật Kizil là quần thể hang động Phật giáo cổ nhất Trung Quốc

Thiên phật động Kizil và con đường tơ lụa

Hang Phật Kizil xuất hiện sớm hơn hang Mogao ở Hoàng Đôn khoảng 200 năm. Nằm ở Cổ Tây trên lãnh thổ Khâu Từ – Tây Vực, là điểm xuất phát phía bắc của “Con đường tơ lụa” nổi tiếng. Vì thế, Thiên Phật Động Kizil là nơi giao thoa của nhiều nền văn hóa trên con đường tơ lụa từ Tây An tới Trung Á. Năm 2014, quần thể hang Phật Kizil được UNESCO công nhận là Di sản Thế giới.

Quần thể hang động Phật giáo cổ xưa ở Trung Quốc (Ảnh:pconline)

Thiên phật động Kizil theo ngôn ngữ địa phương của người Duy Ngô Nhĩ là “Minh Ổ Y Kizil” có nghĩa là “ngôi nhà ngàn gian ở Kizil”. Các hang động trải dài 3km theo hướng đông nam, gồm 339 hang đá có thể nhìn thấy, trong đó 269 hang động được đánh số và số hang còn lại đang ẩn sâu dưới núi. Đặc biệt có 80 hang còn lưu giữ nguyên những bức họa cổ ở trên tường.

Dãy núi phía trên là nơi các lái buôn trên con đường tơ lụa nhất định phải đi qua. Họ đi trên con đường này gặp rất nhiều rủi ro, nguy hiểm, từ thời tiết khắc nghiệt, địa hình hiểm trở, cho đến đạo tặc hoành hành. Nguy cơ trắng tay, thậm chí mất mạng là rất lớn. Cho nên, họ cần Phật pháp như một nơi nương tựa về tinh thần, ban cho họ sự bình an.

Hang Phật trải dài khoảng 3km theo vách núi (Ảnh:baomoi)

Quý Tiễn Lâm – người được người Trung Quốc coi là Quốc học đại sư từng nói rằng, nhà buôn và Phật giáo có mối quan hệ hết sức mật thiết. Các khoản quyên góp và lễ vật cúng bái nhà chùa chủ yếu dựa vào các thương nhân. Đây chính là lý do vì sao các ngôi chùa và thiền viện Phật giáo hầu hết được xây dựng dọc theo con đường tơ lụa. Và Phật giáo cũng nhờ con đường này, từng bước được truyền bá vào Trung Quốc.

Giá trị to lớn của hang Phật Kizil thể hiện ở những bức tranh vẽ tường đậm màu sắc Phật giáo

Giá trị to lớn của hang Phật Kizil thể hiện ở những bức tranh vẽ tường theo phong cách nghệ thuật đậm màu sắc Phật giáo, với nhiều bức vẫn còn màu sắc rõ nét. Các bức tranh tường có nội dung phong phú, không chỉ có các bức bích họa theo chủ đề Phật giáo như những câu chuyện về Đức Phật, câu chuyện nhân duyên, thiện ác luân báo, mà còn có một số lượng lớn các bức tranh mô phỏng đời sống người dân, những điệu múa, trang phục và cả và những buổi lễ tế trời đất từ xa xưa.

Các nghệ nhân xưa đã sử dụng bột đá quý từ ngọc lưu ly màu xanh da trời làm lớp màu nền, sau đó dùng bột vàng quét lên phần thân áo cà sa, từ xa sẽ thấy hình ảnh Phật tổ tỏa hào quang lấp lánh. Về sau, Khâu Từ bị người Duy Ngô Nhĩ xâm chiếm, họ đã cạo sạch lớp bột vàng trên tượng Phật. Duy chỉ có màu xanh của ngọc lưu ly vẫn nguyên vẹn với thời gian, vẻ đẹp của nó đã khiến biết bao học giả, khách du lịch phải thổn thức.

Một trong số những bức bích họa Phật giáo trong hang Phật Kizil (Ảnh: chinasilkroad)

Quần thể hang Phật động Kizil được xây dựng từ thế kỷ thứ 3 tới thế kỷ thứ 8. Toàn bộ hang được đục đẽo công phu và làm thủ công cho thấy sự tỉ mỉ công phu của người thợ xưa kia. Phía bên trong động là các hang chia thành 2 loại chính, một là loại đơn giản không trang trí, loại còn lại là chuyên để thờ cúng với các bức chạm khắc và tranh bích họa. Được biết, tổng diện tích bích họa lên tới khoảng 10 nghìn mét vuông, mang đậm màu sắc tín ngưỡng phật giáo Đại thừa, là đặc trưng của nghệ thuật Khâu Từ.

Hang Phật Kizil gắn liền với vị cao tăng nổi tiếng Cưu Ma La Thập

Thiên Phật Động Kizil gắn liền với vị cao tăng nổi tiếng của Trung Quốc là Cưu Ma La Thập – một trong bốn nhà phiên dịch kinh Phật từ tiếng Phạn sang tiếng Hán lớn nhất và có công lớn trong việc truyền bá Phật giáo vào Trung Quốc. Mức độ nổi tiếng của Cưu Ma La Thập chỉ đứng sau Đường Tam Tạng.

Đại sư Cưu Ma La Thập được coi là thần đồng, quốc bảo của Khâu Từ, xuất gia vào năm 7 tuổi, năm 9 tuổi đã theo mẹ đi khắp các khu vực Kashmir, Kabul… để học Phật giáo với các bậc đại sư.

Tượng đại sư Cưu Ma La Thập trước Thiên Phật động Kizil (Ảnh: pconline)

Tương truyền, danh tiếng của đại sư vang dội khắp khu vực Tân Cương, lan sang Trung Nguyên khi chiến thắng cuộc luận chiến tại Wensu (nay là Aksu, Tân Cương).

Đại sư gặp khá nhiều trắc trở, từng bị giam giữ suốt 17 năm sau cuộc chiến tranh tại Khâu Từ. Năm 401, đại sư bị triều đình Hậu Tần giải về thành Trường An với ý định xử tử. Nhưng do tiếng tăm của đại sư quá lẫy lừng, có ảnh hưởng chính trị rất lớn nên triều đình đã giữ lại và cho phép ngài tiếp tục dịch kinh.

Di sản mà ngài Cưu Ma La Thập để lại lại cho hậu thế là 70 bộ, 348 quyển kinh Phật được dịch từ tiếng Phạn sang tiếng Hán, trong đó có các quyển kinh nổi tiếng như Kim Cương bát nhã, Duy Ma Cật Kinh… còn được sử dụng và lưu hành rộng rãi cho tới tận ngày nay.

Cảnh quan hang phật Kizil đẹp nao lòng

Hang tọa lạc ở vị trí đắc địa, với lưng tựa vào vách núi, trước mặt là hồ, thung lũng và cây cối xanh tươi, tạo nên cảnh quan hữu tình, thơ mộng. Kizil còn có các hang đá nhỏ hẹp, thường được các nhà sư chọn làm nơi ngồi thiền. Có cả hang cho nhà sư lưu trú hằng ngày và hang để thờ cúng, niệm Phật.

Hang Phật Kizil là quần thể chùa hang đá được xây dựng sớm bậc nhất ở Trung Quốc (Ảnh: sweetiesandrose)

Từ trung tâm thành phố Khâu Từ có con đường độc đạo xuyên sa mạc Taklamakan để đến khám phá hang Phật Kizil. Hai bên đường từ cổng soát vé vào tới cửa Thiên Phật động là một màu vàng rực rỡ của hàng cây bạch dương cao vút, lá rơi xuống khiến cả con đường là một thảm lá vàng thơ mộng.

Thiên Phật động Kizil tựa lưng vào dãy núi Thiên Sơn (Ảnh: chinatoursonline

Trước cổng của hang Phật Kizil là tượng của đại sư Cưu Ma La Thập. Bức tượng khắc họa ngài ở độ tuổi trung niên với khuôn mặt trác tuệ, trái tim rộng lớn, khí khái bất phàm, một chân gập lại, tay phải đặt lên đầu gối, trên mình khoác chiếc áo lộ một bên vai của tăng sĩ, thân hình mảnh khảnh, vầng trán rộng, hai hàng lông mày dài. Ngài đã góp công xây dựng Kizil, từng ngồi thiền và tu tập tại đây trước khi bị bắt về Trung Nguyên.

Lối vào khuôn viên hang Phật Kizil (Ảnh: orientallegend)

Trong kinh nghiệm du lịch Trung Quốc, những năm từ 1904 đến 1914, hang Phật Kizil đã bị những đội thám hiểm kho báu của Đức, Anh, Nhật, Nga, Pháp, Thụy Điển đột nhập và lấy đi rất nhiều tư liệu và tranh ảnh quý giá.

Gần hai nghìn năm trôi qua, hang Phật Kizil đã phủ bụi thời gian, không còn trọn vẹn như ban đầu, nhưng những giá trị to lớn của nó để lại vẫn có ý nghĩa cho tới ngày nay. Thiên Phật Động Kizil – cuốn bách khoa toàn thư về văn hóa Khâu Từ cổ đại là dấu tích Phật giáo quan trọng không thể bỏ lỡ khi chúng ta khám phá Tân Cương trong tour du lịch Trung Quốc cũng như tìm hiểu về con đường tơ lụa huyền thoại.

Nguyễn Ngân

Đăng bởi: Vũ Ngọc Sang