Có thể thấy, bánh đúc mật chính là thức quà quê hương giản dị, gắn liền với tuổi thơ của biết bao nhiêu thế hệ con người xứ Huế. Và người hiếm hoi còn được giữ món bánh được bán trên đôi quang gánh đó là mệ Trần Thị Gái (sinh năm 1942) ngụ ở TP. Huế – tỉnh Thừa Thiên Huế.

Một buổi sáng tháng 4 tiết trời dễ chịu, men theo con đường làng Lang Xá Cồn đến thành phố Huế xinh đẹp thì không khó để bắt gặp bóng dáng một cụ bà nhỏ nhắn, trên vai gánh đôi quang gánh len lỏi ngược xuôi chở một miền ký ức về món bánh đầy kỷ niệm của người dân chốn cố đô.

Mệ Gái – người giữ hồn bánh đúc mật xứ Huế

Được biết, cứ khoảng 6 – 7 giờ sáng thì mệ Gái đã bắt đầu gánh bánh đúc mật đi bán từ nhà ở làng Lang Xá Cồn đến đoạn đường Hoàn Quốc Việt qua Trường Chinh, dừng hẳn ở bên lề đường Bà Triệu (TP. Huế).

Mệ Gái – người “giữ hồn” bánh đúc mật Huế: “Thương nghề ni quá mệ mới làm”

Và như một thói quen, mệ đặt đôi quang gánh xuống rồi bắt đầu bày đồ ra bán cho những vị khách quên hoặc là những người qua lại tìm mua bánh đúc mật được gói ở trong lá chuối dân dã kèm với hũ mật đường thơm ngon.

Có thể nói rằng, cả đời của mệ Gái thì có gần nửa thời gian dành cho món bánh đúc mật. Từ lúc bé chỉ là cô bé lẽo đẽo bám theo sau lưng mẹ đi bán món bánh đúc cho đến khi trở thành thiếu nữ rồi đến lúc bước vào cái tuổi xế chiều, cứ mùa xuân đến là đôi tay của mệ nhuộm màu xanh của lá bồng bồng.

Có thể nói rằng, cả đời của mệ Gái thì có gần nửa thời gian dành cho món bánh đúc mật

Theo Mệ Gái, không biết món này xuất hiện từ lúc nào mà chỉ biết theo lời kể của người già kể lại thì bánh đúc mật được một người phụ nữ sống một mình ở thôn Ngọc Anh – Lại Thế (Thừa Thiên Huế) trồng cây bồng bồng rồi lấy đó làm bánh đúc, cũng kể từ đó mà người dân ở trong làng cũng học làm món bánh này để sinh nhai.

Mệ Gái cho biết, thời bà và mẹ của mình món bánh này được bán rất nhiều, tuy nhiên dần dần con cháu không có ai nối nghề. Giờ đây cũng chỉ còn mỗi mệ là thương cái nghề sinh ra từ làng, mỗi năm vào mùa lại tất bật nhóm lửa để nấu bánh.

Mệ Gái nói rằng: “Thương nghề ni quá mệ mới làm chứ mệ mà không làm là mất hết rồi, không có nữa mô”.

Được biết, để có thể làm được mẻ bánh đúc mật thì phải lựa chọn loại gạo ruộng, gạo này dù khô nhưng lại là công thức để có thể tạo nên hầu hết những loại bánh của xứ Huế. Sau đi đem chà với nước cho sạch để khi đổ bánh không bị chua, sau đó là xay gạo nhiều lần cho đến khi thật mịn rồi lược qua rây.

Để có được món bánh đúc mật có màu xanh mướt, thơm đặc trưng thì mệ Gái giã lá bồng bồng với lá dứa, vắt lấy nước cốt. Mệ Gái vẫn giữ cho mình thói quen giã bằng chày và cối, công đoạn này rất cần nhiều sức bởi vì vừa giã lại vừa phải trở lá một cách liên tục, không được nghỉ giữa chừng. Nếu như dừng thì lá sẽ bị ôi và khi vắt lấy nước màu sẽ đục, không tươi.

Theo Mệ Gái, không biết món này xuất hiện từ lúc nào mà chỉ biết theo lời kể của người già kể lại thì bánh đúc mật được một người phụ nữ sống một mình ở thôn Ngọc Anh – Lại Thế (Thừa Thiên Huế)

Món bánh đúc mật

Sau khi vắt được nước cốt của lá thì sẽ đem trộn với bột gạo rồi đem lên bếp lửa cho dáo bột. Hỗn hợp bột gạo đạt đến độ đặc sệt thì sẽ mang đổ bột ra khay có lót lá chuối. Mệ Gái dùng đôi đũa dài, dẹt gạt cho bề mặt bột phẳng lì. Cuối cùng là sẽ đem hấp lại một lần nữa rồi mang ra để nguội từ từ đến khi bánh lên màu xanh tươi.

Bánh đúc khi ăn sẽ chấm với mật đường thì mới có thể tròn vị. Cách đây 10 mấy năm, mệ Gái cũng nấu với mật mía được mua từ làng Văn Xá. Đến thời điểm hiện tại người ở làng không còn sản xuất mật mía nữa cho nên phải thay thế bằng đường cát để nấu mật.

Trải qua thời gian thăng trầm của cuộc sống, khi mà cuộc sống của lớp trẻ ngày càng trở nên hiện đại thì gánh bánh đúc Mật của Mệ Gái vẫn tồn tại. Lý do là bởi sức hút diệu kỳ từ những miếng bánh đúc xanh tươi đẹp đến mức nhìn thôi cũng thấy tâm hồn mát mẻ.

Mệ Gái chẳng bao giờ giấu nghề mà còn chỉ dạy rất nhiệt tình cho những ai muốn học. Cốt yếu là mệ muốn bánh đúc này được truyền lại cho đời sau có thể thưởng thức nét tinh túy của một món bánh đặc sản.

Ăn bánh đúc mật “lấy lộc” đầu năm

Từ xa xưa đến nay, bà con đã có quan niệm Tết đến xuân về là phải ăn bánh đúc mật để ăn lấy lộc. Bởi vì bánh có màu xanh tươi, chấm với mật đường ngọt ngào. Món bánh đúc mật được bày bán từ độ mùa xuân đầu năm mới cho đến khoảng tháng 5.

Món bánh này không chỉ để ăn chơi mà những người Huế vẫn giữ được tín ngưỡng mua bánh để cúng vào những dịp đặc biệt như vào ngày rằm, cúng ông Táo, Trang Bà Trang Ông, Giao thừa, cúng đất, hay Tết Đoan Ngọ.

Từ xa xưa đến nay, bà con đã có quan niệm Tết đến xuân về là phải ăn bánh đúc mật để ăn lấy lộc

Và món bánh này cũng trở nên đặc biệt hơn cả khi nó chỉ được bày bán vài tháng chứ không hề được bán quanh năm như những món khác. Giải thích cho điều này thì mệ Gái cho hay, để có thể tạo nên màu xanh tươi cho món bánh đúc, từ xa xưa ông bà đã dùng những ngọn lá non của cây bồng bồng, đây chính là một loại cây mọc nhiều ở vùng quê Thừa Thiên Huế quanh làng Chuồn, làng Lại Thế hay là làng Diên Đại.

Và khi xuân đến, những cây bồng bồng lại đâm chồi nảy lộc, mọc nhiều những lá non xanh um cả một vùng. Lúc này người ta mới bắt đầu thấy bóng dáng của những người phụ nữ chân quê mặc áo dài nâu, dáng người nhỏ bé ở trên vai là đôi quang gánh đi bán bánh đúc mật. Cũng sau thời điểm đó, lá không còn non, người ta cũng nghỉ làm, thôi bán món bánh đúc mật. Những ai lỡ dịp thì phải đợi nửa năm sau mới có để thưởng thức.

🆙 Khám phá: Check – in Cung Cá Heo: Công trình đồ sộ bên hông Vịnh Hạ Long

Đăng bởi: Hương Quách