[Review] Các cổng vào Hoàng thành Huế

Hệ thống hào Kim Thủy ngoại bao quanh Hoàng thành, phía sau là tường thành Hoàng thành.

Giữa thành lũy và hào xung quanh là một khoảng đất trống, rộng 13m, gọi là khu lộ (giải thích rằng, phòng khi bị tấn công, tường đổ xuống, gạch sẽ rơi vào đây, không đổ vào hào, làm cho bộ binh địch không dễ vào). Có tổng cộng 10 cây cầu gạch đá bắc qua hào Ngoại Kim Thủy để nối Hoàng thành với bên ngoài.

Ngọ Môn

Ngọ Môn là cửa chính của Hoàng Thành, mở về phía Nam, nằm trên đường 23/8, thành phố Huế. Đây vừa là cổng chính, vừa là bộ mặt của Hoàng Thành. Khi đóng đô lần đầu tiên vào năm 1805, vị trí Ngọ Môn ban đầu có tên là ga Nam Khuyển. Năm 1806, vua Gia Long cho xây dựng Điện Càn Nguyên tại đây, hai bên có hai cửa Tả Doãn và Hữu Doãn. Năm Minh Mạng thứ 14, năm Quý Tỵ 1833, nhà vua cho phá bỏ đàn Nam Khiêu, xây thành Ngọ Môn cùng lúc với điện Thái Hòa và Đại Cung Môn.Ngọ Môn không đơn thuần là một cổng mà là một quần thể kiến ​​trúc đồ sộ gồm 2 tầng: phần đài, cổng ở dưới, lầu Ngũ Phụng ở trên. Bục cao gần 5m, hình chữ U gắn vào tường. Phía dưới hình chữ U có 3 cổng vào Hoàng thành, được xây bằng đá.

Cửa giữa là Ngọ Môn lớn nhất và cao nhất, chỉ dành riêng cho vua (nên ngày xưa hầu như phải đóng cửa), cửa này sơn màu vàng, màu tượng trưng cho vua chúa.

Hai cửa bên là Tả Giáp Môn và Hữu Giáp Môn hạ, dành cho các quan văn, võ trong đoàn Ngũ Đạo của vua, sơn màu đỏ.
Hai bên cánh hình chữ U có hai cửa Tả Dịch Môn và Hữu Dịch Môn chạy dọc theo chiều dài của cánh hình chữ U là lối đi cho voi, ngựa và binh lính.

Hữu Dịch Môn – cửa bên phải hình chữ U.

Tả Dịch Môn – cửa trái hình chữ U.
(Những cánh cửa này hiện là lối ra của khách sau khi tham quan)

Tầng trên là lầu Ngũ Phụng khung 100 cột gỗ lim, hai tầng có 9 bộ mái. Mái dưới nối liền nhau, chạy xung quanh che đi các hành lang (hình chữ U). Bộ mái tầng trên được chia thành 9 bộ lớn nhỏ khác nhau, trên các bộ mái được trang trí nhiều phượng hoàng. Bộ mái giữa lớn nhất, lợp ngói hoàng là nơi vua ngồi dự lễ. Hai bên là tám bộ đại bái nhỏ hơn, lợp ngói thanh lưu ly, là nơi ở của các quan.

Mái ngói lưu màu vàng hiện rõ ở bộ mái giữa và ngói lưu ly màu xanh của các mái xung quanh.

Tầng dưới bên trái của lầu Ngũ Phụng có một quả chuông đồng lớn, đúc năm 1822 (năm Minh Mạng thứ 3). Chuông được đúc tinh xảo, ngay cả lòng chuông cũng được chạm khắc hình đầu rồng. Bên phải lầu Ngũ Phụng, đối xứng với lầu chuông là một chiếc trống lớn. Nó cũng được đặt trên một giá đỡ sơn mài mạ vàng.

Lầu Ngũ Phụng từng là di tích dùng để tổ chức một số đại lễ hàng năm của triều Nguyễn xưa. Hiện nay, Ngọ Môn vẫn mở cửa hàng ngày để đón du khách đến với Hoàng thành.
Cổng Hiển Nhơn

Cổng Hiển Nhơn nằm ở phía Đông Hoàng Thành, trên đường Đoàn Thị Điểm, thành phố Huế. Cửa này được xây dựng vào năm 1805, dưới thời vua Gia Long. Đến thời Minh Mạng, năm 1833, cửa được gia công các mảng trang trí đắp lên các mảnh gốm. Đến thời Khải Định lại được trùng tu. Cửa Hiển Nhơn là cửa dành riêng cho quan lại và nam giới ra vào Hoàng Thành. Hiện nay, cửa này chỉ dùng cho nhân viên Trung tâm Bảo tồn di tích Huế, không mở cửa đón khách theo kiểu này, trừ những dịp lễ hội có đông du khách.

Cổng Chương Đức

Cửa biển Chương Đức ở phía Tây Hoàng Thành, phía Đông đường Lê Huân, thuộc phường Thuận Hòa, thành phố Huế. Cổng Chương Đức được xây dựng từ năm 1805, hoàn thành năm 1808, dưới thời vua Gia Long. Trước cổng có một cây cầu bắc qua bên ngoài Hoàng Thành, gọi là cầu Đất. Cửa này có kiến ​​trúc giống như cổng Hiển Nhơn, được xây dựng dành riêng cho các hoàng hậu và phu nhân ra vào Hoàng Thành. Cánh cửa này vẫn thường được đóng lại chỉ mở vào các dịp lễ hội, Festival Huế để đón du khách.

Cổng Hòa Bình

Cửa Hòa Bình nằm ở phía Bắc Hoàng Thành, trên đường Đặng Thái Thân, thành phố Huế. Cửa này được xây dựng vào năm 1805, dưới thời vua Gia Long, ban đầu gọi là cửa Cung Thần. Năm Minh Mạng thứ 2, 1821 đổi là cửa Địa Bình, năm 1833 đổi là cửa Hòa Bình. Cửa có kiến ​​trúc đơn giản, tam quan cổ kính với 3 lối đi mở ra là cửa chính và cửa phải. Cửa này ngày xưa dùng để vua xuất cung đi chơi, thích câu cá trong kinh thành như ở hồ Tịnh Tâm … Cửa này đến nay vẫn đóng, ít khi mở.

Nguyễn Văn Liêm

Đăng bởi: Tùng Lê