Huế – với sông Hương, Núi Ngự; với lăng tẩm đền đài; và, một Huế rất riêng, rất lạ với văn hóa ẩm thực mang đậm bản sắc của một vùng đất từng là kẻ chợ, thanh lịch, nhẹ nhàng và tùng tiệm…

Văn hóa ẩm thực xứ Huế

Một trong những đặc trưng của văn hoá ở đây là văn hoá ẩm thực – một nghệ thuật ẩm thực mang nặng triết lý của con người nơi đây. Đó là một nghệ thuật ẩm thực được kết hợp giữa món ngon của Chăm xưa với món ngon Việt, món ngon dân gian Huế với món ngon của cả nước do giao lưu, hoà quyện với linh khí đất Thuận Hoá mà thành. Văn hoá ẩm thực ở đây có một cội nguồn triết lý riêng để mãi trường tồn với thời gian. Đối với mỗi người Huế, ẩm thực luôn là một nghệ thuật đã trở thành nét văn hoá cổ truyền, sâu sắc.

Nổi bật nhất trong một mâm cơm Huế, dù là bữa cơm cung đình hay bữa cơm bình dân trong mỗi gia đình, là tính hài hòa. Món ngon tại đây không chỉ ăn bằng miệng, mà trước hết phải thích nhìn bằng mắt, mũi ngửi thấy thơm, cảm giác thấy thèm, tai nghe những âm thanh quyến rũ, tức là ăn bằng ngũ quan! Hài hòa về mầu sắc, hương vị; hài hòa về âm, dương, nóng, lạnh; hài hòa trong bố cục chén, đũa, bát, đĩa. Một đĩa rau sống Huế chứa đựng cả một thế giới chan hòa mầu sắc. Trong cái nền xanh đơm đầy sự sống ấy nổi lên những ngôi sao vàng mầu khế, miếng cà chua như mặt trời rực rỡ, mầu ngà vàng của lát vả thái hình nửa vành trăng khuyết, điểm những lát chuối sứ mầu trắng nõn, tròn xoe… Rau ấy ăn cùng thịt (heo) ba chỉ luộc kẹp với tôm chua nổi tiếng – một miếng ngon ấy thôi cũng có đủ chua, cay, mặn, ngọt, chát, béo, bùi hòa quyện thành sự thích thú khoái cảm nhớ đời.

Bún bò Huế. (Ảnh: Thu Trang – iHay)

Các loại bánh thường được làm nhỏ và mỏng. Dọn ra mâm người ăn bao giờ cũng có cảm giác sẽ ăn hết, tức là món ăn không áp đảo, chế ngự con người. Đó là nghệ thuật, là triết lý hài hòa của ẩm thực Huế. Ngay đến việc sử dụng bát đĩa cơm bày các món ăn, hay đũa bát để ăn cơm người Huế cũng sử dụng nguyên tắc hài hòa. Bát đựng thức ăn, đĩa đựng món ăn dù sang, đẹp cũng không to quá, không ‘lấn’ thức ăn.

Các món ăn Huế nổi tiếng như cơm hến, bún bò giò heo, nem, tôm chua – thịt luộc hay các loại bánh khoái Thượng Tứ, bánh nậm, bánh bèo… đều thể hiện một triết lý sống của người dân nơi đây: nghèo mà sang! Nói cách khác, triết lý ẩm thực Huế là nghệ thuật làm cho các thực phẩm bình dân hằng ngày trở thành những món ăn nổi tiếng, quyến rũ với du khách bốn phương. Có lẽ trên thế giới chưa có nơi nào các món ăn nổi tiếng được ghi trong sách du lịch quốc tế lại rẻ như ở đây.

Bánh bèo Huế. (Ảnh: DNSG)

Với người Huế, nấu món ăn là để thể hiện đam mê nghệ thuật nấu ăn cũng như đam mê thơ vậy. Nghệ thuật là ‘sự chơi’ ở đời. Chơi nấu ăn ở Huế có lẽ là ‘sự chơi’ hơn cả! Rau giá, quả vả, bắp chuối, mít xanh cũng ‘chơi’ thành món ăn có hạng! Đến muối người Huế cũng chơi thành bữa ‘cơm muối’ sang trọng với hàng chục món khác nhau. Với quan niệm ‘ăn’ trước hết là ‘ăn bằng mắt’, người phụ nữ Huế rất dụng công trong việc tạo hình các món ăn một cách nghệ thuật, tạo nên sự truyền cảm mạnh mẽ mỗi khi ngồi vào bàn tiệc… Tất cả những ‘tác phẩm’ tạo hình đó đều được hình thành do cảm hứng của người đầu bếp, không có sách vở nào dạy hết được. Sách Thực phổ bách thiên có bài Tổng luận mở đầu rất chí lý:

Có khi cá thịt có khi rau
Nấu nướng xào chiên phải đủ màu…

Định hướng phát triển du lịch ẩm thực Huế

Khai thác nghệ thuật ẩm thực Huế, mang lại lợi ích lớn hơn cho cộng đồng, đưa Huế xứng tầm là trung tâm du lịch đặc sắc của Việt Nam và trở thành điểm đến lý tưởng của du khách trong và ngoài nước là mục đích hướng tới trong chiến lược phát triển của ngành du lịch tại đây

Vì vậy, khi thiết kế các tour du lịch đến đất Thừa Thiên, các hãng du lịch luôn muốn cho du khách trải nghiệm thú vị về ẩm thực nơi đây, từ những món ăn đơn giản, dân dã của Huế, cho đến những món ăn cầu kỳ chốn cung đình. Tất cả tạo nên sắc màu và không gian ẩm thực độc đáo theo chiều dài lịch sử và văn hóa của vùng đất cố đô.

Đăng bởi: Đặng Công Minh